Να ενωθούν οι φωνές της Νότιας Ευρώπης

δημοσιεύθηκε στο tvxs.gr , στην παρέμβαση και στο οδόφραγμα κριτικής

Η Νότια Ευρώπη αντιδρά και επαναστατεί δημοκρατικά θα μπορούσε να είναι ο τίτλος του άρθρου. Η Ισπανία εδώ και μήνες είναι σε αναβρασμό καθώς οι συνεχείς κινητοποιήσεις και διαμαρτυρίες μονοπωλούν το δημόσιο διάλογο δίπλα στην οικονομία. Την ίδια στιγμή τα κοινωνικά κινήματα (για τα στεγαστικά ή αλληλεγγύης) απλώνονται επιθετικά έναντι των τραπεζών και των πολιτικών. Ομοίως και η Πορτογαλία σιγοβράζει κοινωνικά. Η δε Ιταλία έδειξε πώς μπορούν οι εκλογές να γίνουν μέσω έκφρασης δυσαρέσκειας των πολιτών και πώς μπορούν οι πολίτες να κουνήσουν ολόκληρη ήπειρο.

Ο αδιαφιλονίκητος νικητής των εκλογών, ο Γκρίλο, εκφράζει ακριβώς αυτή την πολιτική στάση των γειτόνων να έρθουν στο προσκήνιο και να αναζητήσουν μία διαφορετική εκπροσώπηση μακριά από τα κομματικά συμπλέγματα του παρελθόντος. Ο Γκρίλο εκφράζει την αγωνία και την αντίθεση των Ιταλών στην πολιτική λιτότητας, στα αδιέξοδα της νεοφιλελεύθερης πολιτικής (σε συνδυασμό με τον καταποντισμό του Μόντι) ειδικά σε μία χώρα με τόσο ισχυρή βιομηχανία και τόσες εξαγωγές.

Οι γείτονες φοβήθηκαν ακριβώς μη γίνουν Ελλάδα, μη βιώσουν την ανθρωπιστική κρίση που αναταράσσει την ελληνική κοινωνία. Ήδη οι αυτοκτονίες, η κατάθλιψη και ο οικονομικός στραγγαλισμός έκαναν αισθητή την παρουσία τους στην ιταλική κοινωνία. Ταυτόχρονα, η υπερψήφιση ενός τέτοιου κόμματος (και λιγότερο του Μπερλουσκόνι) αποτελεί και μία ηχηρή απάντηση των Ιταλών προς τα κέντρα αποφάσεων και τη γερμανική ηγεμονία. Απαιτούν, κατά το ελληνικό προηγούμενο, να είναι εκείνοι που ορίζουν τη μοίρα τους.

Οι Ιταλοί αντιλήφθηκαν ότι η λιτότητα δεν είναι πρόβλημα αντικειμενικό, αλλά τεχνητό. Και η υπερψήφιση του Γκρίλο δεν μπορεί να εξεταστεί κάτω από το πρίσμα του λαϊκιστή ή του κωμικού, ούτε από την αγωνία των φιλελεύθερων Ελλήνων που κρίνουν με όρους της ελληνικής πολιτικής σκηνής. Ας μην παραβλέπουμε ότι ως κόμμα ανεδείχθη πρώτο στις εκλογές (τρίτο καταγράφεται λόγω της ύπαρξης συνασπισμών). Ουσιαστικά, δηλαδή, ο Γκρίλο εξέφρασε το μεγαλύτερο κομματικό μέρος των Ιταλών ψηφοφόρων. Ένα κόμμα χωρίς οργανωτικές βάσεις και τόσο πρόσφατο κατάφερε κι εξέφρασε το ένα τέταρτο (1/4) των Ιταλών.

Παρενθετικά ας σημειώσουμε μόνο ίσως το μεγάλο αρνητικό στην περίπτωση Γκρίλο είναι ακριβώς το ότι δεν έχει σαφή ιδεολογικό ορίζοντα και ταυτότητα. Ωστόσο, αυτή ακριβώς η απουσία εκφράζει μάλλον και την ανάγκη των Ιταλών για κάτι νέο.

Οι φωνές στη Νότια Ευρώπη ολοένα και γίνονται δυνατότερες. Οι πρώτες κινητοποιήσεις, οι φωνές και οι συγκρούσεις στους δρόμους με τις δυνάμεις καταστολής (καθολικό πια φαινόμενο στις νοτιοευρωπαϊκές διαμαρτυρίες) μετουσιώθηκαν σε κοινωνικά κινήματα αλληλεγγύης ως αντίσταση στην κρίση και έφεραν μέσω της χρήσης του εκλογικού δικαιώματος πολιτικές αναταράξεις στη γηραιά ήπειρο. Μετά τις ελληνικές εκλογές και την ανάδειξη νέων δυνάμεων έναντι του σάπιου πολιτικού συστήματος, τη σκυτάλη πήραν οι Ιταλοί που επέλεξαν κάποιον μακριά από την πολιτική κάστα. Το πολιτικό σύστημα σε όλο το Νότο συνταράσσεται.

Και αν το ελληνικό εκλογικό αποτέλεσμα πέρασε εύκολα στις Βρυξέλλες, λόγω μικρής οικονομικής εμβέλειας της χώρας, οι εκλογές στην τρίτη δύναμη της ευρωζώνης (5η κάτοχο χρυσού στον κόσμο με πρώτους το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα), σίγουρα δεν μπορούν να αφήσουν ανεπηρέαστο το κλίμα. Κάποιοι φοβούνται ότι χάνεται ο μονόδρομος.

Η πολιτική ποτέ δεν είχε μονοδρόμους. Οι λαοί αποφασίζουν με τα δικά τους κριτήρια. Ωστόσο, όλος ο Νότος έχει δείξει ότι δεν αντέχεται άλλο η μονόπλευρη πολιτική λιτότητας και δε θα υποκύψουν εύκολα στην νεοφιλελεύθερη λαίλαπα. Και ίσως είναι καιρός, αυτά τα εγχώρια κινήματα να μεταλλαχθούν σε υπερεθνικές. Είναι η ώρα της κατάργησης των συνόρων μεταξύ των τοπικών κινημάτων. Η Νότια Ευρώπη έχει ανάγκη το κράτος πρόνοιας, ισχυρά εκπαιδευτικά συστήματα, βιομηχανική ανάπτυξη και επενδύσεις.

Ίσως ήρθε και η ώρα σε επίπεδο κινημάτων να προχωρήσουμε σε μία Ευρωμεσογειακή Ένωση ως αντιστάθμισμα απέναντι στην επέκταση της γερμανικής ηγεμονίας και την πολιτική μονόπλευρης λιτότητας. Σαφώς και οι εθνικές και η βορειοευρωπαϊκή ελίτ δε θα το επιτρέψουν έτσι εύκολα ούτε και θα ήθελαν μία πιθανή διάσπαση της σημερινής ευρωζώνης. Είναι όμως η ώρα η αλληλεγγύη να περάσει τα σύνορα και να απλωθεί σε όλη τη Βόρεια Μεσόγειο.

Μία οραματική, βέβαια, Οικονομική Ένωση του Νότου με διακίνηση κεφαλαίων και πολιτική ένωση των βορειομεσογειακών χωρών σε συνθήκες κρίσης θα ήταν βέβαια μία ισχυρή απάντηση και στις αγορές και στους νεοφιλελεύθερους, αλλά όχι αναίμακτη, αφού οι ελίτ συνδέονται με το υπάρχον νόμισμα. Και κάτι τέτοιο ξεπερνά την απλή πολιτική συμμαχία. Απαιτεί πλήρη μεταστροφή των οικονομικών/μνημονιακών προγραμμάτων μονόπλευρης λιτότητας και περιστολής του κράτους. Και φυσικά οι αγορές θα αντιδράσουν επιθετικά.

Είναι όμως η εποχή που αρχίζει κάτι νέο. Το ίδιο το σύστημα αλλάζει, μετασχηματίζεται. Οι δρόμοι πια είναι πολλοί και σίγουρα δεν υπάρχει ένας αλάνθαστος δρόμος. Οι πολίτες διεκδικούν λόγο και συμμετοχή, διεκδικούν άπλωμα των δημοκρατικών θεσμών και στο Νότο δείχνουν ότι δε θέλουν τον παραγκωνισμό τους. Συμμετέχουν ενεργότερα από ποτέ και η φωνής τους γίνεται όλο και πιο δυνατή.