Ο πολιτισμός επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο ΙΙ

συνέχεια από το προηγούμενο...

Ο πολιτισμός δεν μπορεί να στηριχτεί στις πολυέξοδες συναυλίες επωνύμων. Η μεταμοντέρνα αυτή επικοινωνιακή πολιτική στηρίζεται στο ψευδές στη βάση του επιχείρημα ότι τούτο αρέσει και έτσι θα συγκεντρωθεί περισσότερος κόσμος. Ωστόσο, σε τέτοιες εκδηλώσεις όχι μόνο δε δίνεται η ευκαιρία στο ερασιτεχνικό-καλλιτεχνικό ή επιστημονικό στοιχείο να αναδειχθεί, αλλά ουσιαστικά το θάβει στα μιντιακά πρότυπα της εμπορευματοποίησης και της δημοσιότητας ως αυτοσκοπών. Υποβαθμίζει περαιτέρω την ερασιτεχνική δημιουργία, που σε τελική ανάλυση αποτελεί και την αποκορύφωση της λαϊκής τέχνης.

Δυστυχώς, η σύγχρονη προοδευτική πολιτική σκηνή κλειδωμένη πίσω από θεσμικές παρεμβάσεις και χωρίς ένα κίνημα πολιτών να την τροφοδοτεί με όραμα, συχνά περιορίζεται σε κινήσεις προβολής ψηφοθηρικού χαρακτήρα. Η Αυτοδιοίκηση είναι υποχρεωμένη να προβάλλει τους δημιουργούς της περιοχής της και να συνεργαστεί με κάθε ερασιτεχνικό συγκρότημα ή θίασο ή ομάδα για την ανάπτυξη της τοπικής κουλτούρας. Με θεματολογία, ίσως τοπικού ενδιαφέροντος, σε θεατρικά δρώμενα, με εκθέσεις και άλλα τέτοια δίνεται μία ανάσα στην ερασιτεχνική δημιουργία. Και όταν εντούτοις κάποιες δημοτικές αρχές επιχειρούν κάτι ριζοσπαστικό, τούτο το περιορίζουν στις μαθητικές ηλικίες εγκαταλείποντας τους ενήλικες. Μα, αν οι γονείς δεν έχουν κουλτούρα ή δεν αντιλαμβάνονται αυτή την αναγκαιότητα, ό,τι ερέθισμα και να δεχθεί ένα παιδί, αυτό θα μένει ανενεργό από τα λύματα της τηλεόρασης.

Επί της ουσίας μπορούν σε κάθε αστικό κέντρο ή σε δήμους καποδιστριακούς να γεννηθούν μικρά φεστιβάλ ως κυψέλες ερασιτεχνικού πολιτισμού. Οι καλύτερες δημιουργίες θα μπορούν να συμμετέχουν στις μεγάλες εθνικές εκθέσεις και όσοι αγαπούν την πολιτιστική παραγωγή θα έχουν ένα μέσο προβολής της δουλειάς τους καλλιεργώντας ουσιαστικά ένα λαϊκό πολιτισμό και εκφράζοντας προβλήματα και αγωνίες της περιοχής.

Ο ίδιος ο πολιτισμός όμως που θέλει να στηρίξει και να προωθήσει μία δημοκρατική τοπική διοίκηση πρέπει να καλλιεργεί και μία φιλοπεριβαλλοντική συνείδηση. Δεν κάνουμε λόγο απλά και μόνο για τη διεξαγωγή συναυλιών σε χώρους φυσικού κάλλους. Φυσικά και αυτό κατέχει μία σημαντική θέση στους τρόπους προβολής μιας τέτοιας συνείδησης.

Ουσιαστικότερη κρίνουμε τη θεματολογία που θα προβάλλεται. Εικαστικά ή φωτογραφικά και θεατρική ή κινηματογραφικά δρώμενα με θέμα το περιβάλλον επιτρέπουν στους τοπικούς πληθυσμούς να αναπτύξουν μία ξεχωριστή σχέση με το περιβάλλον, τους επιτρέπουν να δουν τη φύση ή τη βία του αστικού χώρου από μία άλλη οπτική. Με την πάροδο των χρόνων, δεκάδες καλλιτέχνες συστρατεύτηκαν στον αγώνα για την προστασία του περιβάλλοντος. Παρόλο που οι προβολείς της δημοσιότητας πέφτουν συνήθως στους πιο γνωστούς ή πιο "εμπορικούς" δημιουργούς, ωστόσο συχνά ξεπροβάλλουν και ορισμένοι "εναλλακτικοί". Εξάλλου, η Τέχνη είναι εκείνο το μέσο που ευκολότερα από κάθε άλλο κινητοποιεί τη σκέψη για το προβαλλόμενο θέμα.

Παιδικές πολιτιστικές δράσεις, ερασιτεχνικές δημιουργίες ενηλίκων, ειδικά αφιερώματα ντόπιων και ξένων καλλιτεχνών είναι κινήσεις που αναπτύσσουν την ξεχωριστή σχέση με το φυσικό τοπίο και διδάσκουν στο άτομο το σεβασμό. Ίσως λίγο πιο προχωρημένη να φανεί η πρόταση για διαμόρφωση πάρκων ή άλλων ελεύθερων χώρων ώστε να πραγματοποιούνται εκεί μαθήματα ή πρόβες. Ακόμα και μικρές άτυπες -μη θεσμοθετημένες- συναυλίες ερασιτεχνών δημιουργών και νέων μπορούν να λαμβάνουν εκεί χώρα. Άτομα με ενδιαφέρον για τον πολιτισμό σε τέτοιους χώρους θα βρουν το χώρο να εκφράσουν τις δικές τους καλλιτεχνικές ανησυχίες, συνδέοντας το τοπίο, το πάρκο, τη διαμορφωμένη  πλατεία με την υπόλοιπη κοινωνία και δημιουργώντας έτσι κυψέλες πολιτιστικής έκφρασης.

Ωστόσο, δεν μπορούμε να παραβλέπουμε την αυτοδιοικητική συμμετοχή στην πολιτιστική εκπαίδευση. Και δημοτική καλλιτεχνική παιδεία δεν είναι τα ωδεία ούτε οι σχολές που υποχρεώνουν σε καταβολή διδάκτρων. Η στόχευση στο κέρδος είναι η φιλελεύθερη αντίληψη για την καλλιέργεια της κουλτούρας. Η αριστερή αντίληψη επιβάλλει δίπλα στις υψηλού επιπέδου σπουδές -με καταβολή διδάκτρων φυσικά- να υπάρχει και μία μαζική καλλιτεχνική εκπαίδευση.

Παιδευτικές δράσεις μέσα σε σχολικούς χώρους και τόπους συνάθροισης νέων ή μεσηλίκων φέρνουν κοντά τους πολίτες με τον ουσιαστικό πολιτισμό διδάσκοντας μία άλλη, μία ποιοτική και ψυχαγωγική εκμετάλλευση του ελεύθερου χρόνου. Τα ίδια αυτά τα θεσμοθετημένα τμήματα μπορούν κάλλιστα να αποτελούν το φυτώριο, την πρώτη γνωριμία με τον κόσμο της Τέχνης που αργότερα θα επιτρέψει σε παιδιά κι ενήλικες να προχωρήσουν σε υψηλότερο επίπεδο. Σε πνεύμα ανάλογο προτείνονται συναυλιακές εκδηλώσεις σε κάθε σχολείο, όχι στο πλαίσιο κάποιου φεστιβάλ, αλλά στη λογική της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης και της σύνδεσης του σχολείου με την τοπική κοινωνία.

Στην ίδια λογική προτείνονται θεματικά κινηματογραφικά φεστιβάλ -μυθοπλασίας ή τεκμηρίωσης- κι εκθέσεις για το περιβάλλον, τους λιγοστούς ελεύθερους χώρους, τη βία του αστικού χώρου, την αποξένωση των αστών· η ζωγραφική και γλυπτική με θεματική από την ιστορία ή τη μυθολογία του τόπου, θα μπορούσαν να δώσουν έναυσμα για πολιτιστική ανάπτυξη σε πολλές περιοχές, ενώ τα εικονικά μουσεία και η διαδικτυακή περιήγησή τους θα συνεισφέρανε αξιόλογα στην προσπάθεια της πνευματικής καλλιέργειας του πληθυσμού.

Και φυσικά με την κατάλληλη οργάνωση η καλλιτεχνική έκφραση μπορεί να βοηθήσει στην ενσωμάτωση των μεταναστών και των προσφύγων στις τοπικές κοινωνίες. Τόσο στη μαθητιώσα νεολαία με δημοτικά προγράμματα πολιτιστικής δημιουργίας σε σχολεία όσο και στους ενήλικες μέσα από συλλόγους μπορεί να δώσει την αφορμή προκειμένου να έρθουν κοντά οι διαφορετικές κουλτούρες. Εξάλλου, μέσα από δράσεις μπορούν οι μετανάστες να προβάλλουν τη δική τους κουλτούρα και να κάνουν τους ντόπιους κοινωνούς της, να εκφραστούν καλλιτεχνικά στη δική τους γλώσσα έχοντας αυτοσυνείδηση της καταγωγής τους.

Πολιτιστικός εκδημοκρατισμός δεν είναι απλά η διάδοση της κουλτούρας και η παροχή ίσως ευκαιριών στην πρόσβαση και τη συμμετοχή, αλλά και η καλλιέργεια ενός πνεύματος σεβασμού κάθε διαφορετικής κουλτούρας ώστε να μπορεί οποιοσδήποτε να δημιουργεί ερασιτεχνικά χωρίς να φοβάται τον πολιτιστικό και κοινωνικό στιγματισμό. Έρχονται λοιπόν στο προσκήνιο της πολιτικής ζωής τα νέα αιτήματα όπως η ανακατανομή του πολιτισμικού κεφαλαίου, οι εγγυήσεις της διαφορετικότητας και του πλουραλισμού, η ανάγκη πολιτιστικής κινητικότητας και οι όροι της πολιτισμικής δημοκρατίας στην εποχή του διαδικτύου.

Ο πολιτισμός, άλλωστε, μπορεί με την κατάλληλη στήριξη να μετατραπεί σε μία αυτόνομη παραγωγική δύναμη με εξωστρεφή αξιοποίηση της ερασιτεχνικής και λαϊκής δημιουργίας. Η αξιοποίησή του ως παιδευτικό και κοινωνικό εργαλείο συμβάλλει στην ανάπτυξη του τόπου και υποστηρίζει την καινοτομία και την κοινωνική συνοχή. Έτσι, από το καταναλωτικό πεδίο μεταφέρεται στον αναπτυξιακό τομέα.