(συνέχεια της ενότητας των αναρτήσεων για τις
και ταξική διαστρωμάτωση των πρώτων χριστιανικών")
Το αρχαιότερο φαίνεται να είναι το Κατά Ματθαίον, όπως δέχεται και η αρχαία παράδοση[1], εφόσον αυτή δέχεται ότι πρωτογράφτηκε στην αραμαϊκή και ονομάζονταν και Καθ’ Εβραίων. Και φαίνεται λογικό να γράφτηκε στη γλώσσα που μπορούσαν να διαβάζουν οι Ιουδαίοι, αφού ο χώρος αυτός ήταν και η κοιτίδα του Χριστιανισμού και του Μεσσιανισμού. Σύμφωνα με την επίσημη Εκκλησία, τα Ευαγγέλια είναι όλα κείμενα του Α΄ αιώνα μ.Χ. Κατά τον ΚΟΡΔΑΤΟ[2], όμως, η χρονολογία τους έχει ως εξής: Κατά Ματθαίον (στην Παλαιστίνη) 56-60.
Κατά Μάρκον (στην Ιταλία) 75-80.
Κατά Ιωάννη (στην Έφεσο) 90-100.
Κατά Λούκα (στην Αχαΐα) 135-140.
Το ζήτημα όμως της χρονολόγησής τους έχει μικρή σημασία, όταν όλοι οι ερευνητές αποδέχονται ότι τα κείμενα που έχουμε στη διάθεσή μας είναι πλαστογραφημένα και αλλοιωμένα, ανάλογα με τις θέσεις που είχαν οι διάφορες φατρίες τους πρώτους αιώνες. Οι αλλοιώσεις γίνονται φανερές τόσο από τις ιστορικές ανακρίβειες που παρουσιάζονται σε πολλά σημεία[3], τις γλωσσικές διαφορές (όταν συναντάμε λόγιες λέξεις σε κείμενο της κοινής ελληνικής) και τους ίδιους του θεσμούς (π.χ. τα σημεία όπου ο Παύλος μιλά για επισκόπους, εφόσον ο θεσμός αυτός είναι του Β΄ αιώνα και κυρίως του Γ΄). Εξάλλου και η παράδοση δέχεται πρώτα και κύρια την παραπάνω άποψη[4].
[1] βλ. Παπίας λέει χαρακτηριστικά «Ματθαιος μέν εβραιδι διαλέκτω τά λόγια συνεγράψατο» (Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΣ, Ιησούς Χριστός και Χριστιανισμός, εκδ. Μπουκουμάνη, Αθήνα 1975, σελ. 102).
[2] Γ. ΚΟΡΔΑΤΟΣ, ό.π., σελ. 123-124.
[3] π.χ. οι Πράξεις των Αποστόλων έχουν σημαντικές διαφορές στα ιστορούμενα του βίου του Παύλου, από τις επιστολές που του αποδίδονται.
[4] «Ταύτα (τάς επιστολάς) οι του διαβόλου Απόστολοι ζιζανίων γεγέμηκαν, ά μέν εξαιρουντες, ά δέ προστίθεντες, οις τό ουαί κειται. ου θαυμαστόν άρα ει καί των Κυριακων ραδιουργησαί τινές επιβέβληνται γραφων, οπότε καί ταις τοιαύταις επιβουλεύκασιν» (βλ. Ευσέβ. Εκκλησιαστική Ιστορία, IV, 23,12).
[5] c. Tischendorf, Ευαγγέλια Απόκρυφα, εισ. Σ. ΠαναγιωτοπουλοΥ, εκδ. Σπανού, Αθήνα, σελ. 5.
[6] Ας μην ξεχνάμε ότι αρχικά οι Απόστολοι δίδασκαν μόνο σε εβραϊκές συναγωγές. Ακόμα και για τον Παύλο πυρήνα της διδασκαλίας του, στις μη παλαιστινιακές πόλεις αποτέλεσαν οι εβραϊκές κοινότητες, οι λεγόμενοι εθνικοί Ιουδαίοι (οι Ιουδαίοι που ζούσαν μακριά από την Ιερουσαλήμ, είτε στην Παλαιστίνη είτε στην υπόλοιπη Μεσόγειο, και ότι είχαν αποτάξει ορισμένες μωσαϊκές διατάξεις προκειμένου να γίνουν αποδεκτοί από τους εθνικούς. Γι’ αυτούς μεταφράστηκε και στην κοινή ελληνιστική, που κατείχαν για εμπορικούς λόγους, η Παλαιά Διαθήκη τον Α΄ αιώνα πριν τη χρονολογία μας από τους Εβδομήκοντα).
[7] Π. Β΄, 4-13.
[8] Δ. ΚΥΡΤΑΤΑΣ, Επίκρισις, η κοινωνική δομή των χριστιανικών κοινοτήτων από τον πρώτο έως τον τρίτο αιώνα, εκδ. Εστία, Αθήνα 19922, σελ 288.
[9] Ευσέβιος, Εκκλησιαστική Ιστορία, Γ΄, 39.15
19 έκριναν :
Αγαπητέ μου Δήμο, Καλή Χρονιά!
Βρίσκω στο σημερινό σου κείμενο ορισμένες λεπτομέρειες, και μερικά σημαντικά θέματα, τα οποία τα είχα μάθει, από πλευράς αρχαιολογίας και πολιτισμικής σπουδής, όπως και ιστορικής, διαφορετικά από ότι διαβάζω παραπάνω. Περιέργως τα συμπεράσματά σου δεν διαφέρουν βασικά από τα δικά μου, αλλά θα το εύρισκα ενδιαφέρον να "συγκρίναμε σημειώσεις". Και, μια που αυτό δεν μπορεί να γίνει σε ένα σχόλιο, θα αναρτήσω την άλλη βδομάδα αυτά που ξέρω για τα θέματα των πρώτων αιώνων του Χριστιανισμού και των Ευαγγελίων, και θα είναι χαρά μου να μου πεις αν κάτι από αυτά που πιστεύω σαν ιστορικά γεγονότα ίσως να είναι διαφορετικά.
Καλή χρονιά Δήμο, σε σένα και την οικογένειά σου..
Έχουν χυθεί τόνοι μελάνης για το θέμα της χρονολόγησης των ευαγγελίων. Τα χειρόγραφα που έχουμε δεν βοηθούν, αν θμάμαι καλά το αρχαιότερο είναι του 4ου μΧ αιώνα.
Τα τρία 'συνοπτικά' (αυτά δηλαδή που έχουν πολλά κοινά αποσπάσματα, και θεωρείται πως 'αντιγράφουν' την περίφημη χαμένη πηγή Q) πρέπει να προηγούνται χρονικά απ' το τέταρτο (Του Ιωάννη) που φαίνεται πως είναι ύστερο κείμενο, με έντονες αναφορές στους γνωστικούς).
Οι σύγχρονες έρευνες θεωρούν απ' τα τρία αυτά παλαιώτερο του Μάρκου και όχι του Ματθαίου, και τρίτο κατά σειράν του Λουκά (που είναι ο συγγραφέας και των Πράξεων).
Η ακριβής χρονολόγηση βέβαια είναι αδύνατη πια, αφού τα κείμενα αυτά έχουν υποστεί φανερές προσθήκες κατά τους επόμενους αιώνες. Η χρονολόγηση των συνοπτικών μετά το 70 μΧ, προσωπικά μου φαίνεται προβληματική, καθώς φαίνεται πως όλα αγνοούν την καταστροφή της Ιερουσαλήμ απ' τους Ρωμαίους το έτος αυτό.
Thinks, καλή χρονιά, ό,τι επιθυμείς για το νέο έτος. Θα περιμένω να δω τις δικές σου σκέψεις. Υπάρχουν πολλοί δρόμοι που οδηγούν στο ίδιο μέρος ή κάπου εκεί δίπλα.
Θανάση, ανταποδίδω τις ευχές. Υπάρχουν τόσες πολλές εκδοχές που γίνεται πραγματικά χαμός. Και κάθε χρονολόγηση αναμειγνύεται από παραδόσεις, συγχύσεις με τα γνωστικά ευαγγέλια και τις διάφορες επιστολές και τις Πράξεις. Εξάλλου, ακόμα κι αν τα βρίσκαμε σε κάποια συγκεκριμένη ημερομηνία, θα είχαμε να συζητήσουμε τις διάφορες παρεισφρήσεις χωρίων. Εγώ καταθέτω απλά μια προσωπική άποψη, μια ακόμα κρίση.
καλημέρα καλή χρονιά
εύχομαι τα καλυτερα
αλλά βρε παιδί μου σήμερα διάλεξες αποκαθηλώσεις????
τι γίνετε τόσο έχτρα πιά ???
ή μήπως ήταν άσχημη η θέση της εκκλησίας για το μνημόνιον???????
Γιατί, ρε akrat, είναι καμιά θρησκευτική γιορτή η Πρωτοχρονιά; Το αντίθετο μάλιστα... Καλή Χρονιά.
Κάθε γεγονός έχει τη δική του ιστορία. Το πώς φθάνει στις επόμενες γενιές είναι ένα πρόβλημα νομίζω.
Το γεγονός δεν αλλάζει, Καίσαρα. Η ερμηνεία του αλλάζει και η προσέγγιση. Τα γεγονότα κάθε γενιά τα προσεγγίζει μέσα από τη δική της οπτική, τις δικές της αναζητήσεις και τα σύγχρονά της ερωτήματα (προτείνω τούτο το σχετικό δοκίμιό μου).
Απ όσα γνωρίζω η μεγάλη πλειοψηφία των ερευνητών σήμερα δέχεται σαν πρώτο χρονικά ευαγγέλιο αυτό του "Μάρκου, γύρω στα 65-70 μχ. Άν αφαιρέσεις το θεολογικό τους υπόβαθρο πάντως η ιστορική τους αξιοπιστία είναι επαρκής για να θεμελιώσει έναν ιστορικά αληθή πυρήνα για την ιστορική δράση του Ιησού.
Είναι διαφορερικά πράγματα η αποδοχή της "μεσσιανικής" ιδιότητας του Ιησού και η αποδοχή της με σχετικής ακρίβειας σκιαγραφημένη στα ευαγγελικά κείμενα δράσης του στη Γαλιλαία της εποχής του 1ου μχ αιώνα.
Άν τέλος και σε ποιό βαθμό πλαστογραφήθηκαν μετέπειτα τα ευαγγλικά κείμενα παραμένει καιθα παραμένει επιστημονικά αναπόδεικτο γεγονός μέχρις ότου η έρευνα θα (αν και όταν) αποκαλείψει το αντίθετο.
Ενδιαφέρουσες πάντα οι απόψεις σου.
Σίγουρα, τα ευαγγελικά κείμενα υπέστησαν κάποιες αλοιώσεις κατά την αναπαραγωγή τους στους τρεις πρώτους αιώνες.
Αλλά, απ' ό,τι φαίνεται, οι αλλοιώσεις αυτές ήταν σε δευτερεύοντα σημεία κι όχι επί της ουσίας.
Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι η αντιχριστιανική επιχειρηματολογία των Ιουδαίων και των Εθνικών την περίοδο εκείνη δεν εστιάζουν καθόλου στο θέμα της "πλαστογραφίας" των ιερών κειμένων του χριστιανισμού.
Θίγουν δεκάδες άλλα θέματα, αλλά όχι το συγκεκριμένο...
Αντώνιε, καλώς όρισες, αλλά θα σε λυπήσω. Οι θρησκειολόγοι της Θεολογικής θέλουν αρχαιότερο του Μάρκου (που δεν ξέρουμε ουσιαστικά ποιου είναι, αλλά παραδοσιακά του το αποδίδουμε). Πολλοί ερευνητές (ιδίως στη Γαλλία και τον Καναδά) θέλουν του Ματθαίου αρχαιότερο με την αίρεση ότι δε σώζεται το πρωτότυπο. Το ελληνικό είναι μάλλον μεταγενέστερο του Μάρκου, αλλά όχι το πρωτότυπό του. Εϊναι βέβαια και τούτη μία άποψη, μία θέση.
Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος του σχολίου, φυσικά και έχουν αποδειχθεί δε κάδες παρεμβάσεις, όπως και αντιθέσεις στο εσωτερικό του ιδίου ευαγγελίου. Έχουν αποδειχθεί φιλολογικά και γλωσσολογικά πολλές παρεισφρήσεις νεότερων γλωσσικών τύπων της κοινής ελληνικής όπως και άλλες γλωσσολογικές θέσεις (πχ οι τόσο νωρίς αποδιδόμενες "αγάπες').
Άσκαρ, δεν θα το έλεγα. Υπάρχουν πολλά συγκρουόμενα σημεία, πολλές νεότερες Α΄ αιώνα λέξεις (όπως η λέξη "πορνεία", αν και το πόρνη είναι λέξη του τέλους του Α΄ αιώνα π.Χ., αλλά όχι η "πορνεία" και σίγουρα όχι με την έννοια του σεξ). Υπάρχουν πολλές λέξεις και φράσεις. Και πρέπει να σημειώσω ότι σε ένα δόγμα, κάθε λέξη είναι ιερή, κάθε λέξη έχει σταθερή σημασία. Κάθε ερμηνεία, κάθε αλλαγή αδυνατίζει το δόγμα ή το μετατρέπει σε αίρεση.
Πολύ ενδιαφέρον κείμενο.
Καλή χρονιά και ό,τι επιθυμείς!
Σ' ευχαριστώ πολύ, pølsemannen, κι εσύ ό,τι επιθυμείς. Ζήσε τις ελπίδες σου, πάλεψε για τα όνειρά σου. Το 2011 έφτασε στη χώρα των κανιβάλων.
Θα περιμένω και την ανάρτηση του thinks για να σχηματίσω μια σφαιρική άποψη, καθόσον εσείς οι δυο είστε πολύτιμες πηγές γνώσεις.
Να εκφράσω και τα συγχαρητήριά μου για την επιλογή των εικόνων που συνοδεύουν το άψογο κείμενό σου, καθόσον είμαι λάτρης του Νταλί και τα έργα του μερικές φορές νιώθω ότι με εκφράζουν απόλυτα. (Λες να έχω κάποιο πρόβλημα γιατρέ μου;)
Προσωπικά έχω κάποιες σημαντικές διαφωνίες: κατ' αρχήν, αν δεν με απατά η μνήμη μου η χρονολόγηση είναι κατά Μάρκον, Λουκά, Ματθαίο και Ιωάννη. Μπορώ να ψάξω να σου βρω και πηγές επί τούτου.
Επίσης, η χρονολόγηση έχει ή δεν έχει σημασία ανάλογα με την προσέγγιση που θέλει να κάνει ο καθείς. Πχ, το γεγονός ότι τα ευαγγέλια γράφτηκαν στα ελληνικά αποδεικνύει από μόνο του ότι ήταν κατά πολύ μεταγενέστερα. Και εδώ υπεισέρχεται ένας άλλος παράγοντας: προσωπικά ουδέποτε έχει τύχει να διαβάσω ότι τα ευαγγέλια μεταφράστηκαν στα ελληνικά. Τουτέστιν, η αραμαϊκή εκδοχή του κατά Ματθαίον μου φαίνεται εξαιρετικά απίθανη, άσε που δεν υποστηρίζεται από αντίστοιχα ευρήματα εξόσων γνωρίζω.
Όσον αφορά τα λεγόμενα απόκρυφα, αυτά ιδίως έχουν πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία πίσω τους και μόνο ξεκάρφωτα ή αιρετικά δεν είναι. Για την ακρίβεια, το πιθανότερο είναι ότι είναι προγενέστερα από τα 4 γνωστά, διότι κάτι τέτοιο φέρεται να έχει μεγαλύτερη συνέπεια ως προς τα ιστορικά γεγονότα, και τα γεγονότα συμπεριλαμβάνουν τους (μετέπειτα αποκληθέντες) γνωστικούς χριστιανούς, οι οποίοι πίστευαν σε πνευματική ανάσταση και ουχί σωματική, η οποία πιθανώς να είναι μεταγενέστερη εκδοχή. Πέραν τούτου όμως τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας ουσιαστικά αφήνουν να εννοηθεί ότι τα συγγράμματα των πρωτοχριστιανών αναφέρονταν σε έναν Διδάσκαλο ο οποίος ίσως να ήταν ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, γεγονός όχι ιδιαίτερα παράταιρο με την έλλειψη πληροφοριών για τον ιστορικό Ιησού. Γενικά, μπλέκει πολύ το θέμα αν αρχίσουμε να το σκαλίζουμε.
Για να επιστρέψουμε στην χρονολόγηση όμως, ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας που δείχνει αν κάτι είναι τω όντι χαλκευμένο ή όχι είναι και οι γεωγραφικές πληροφορίες, οι οποίες συχνά-πυκνά είναι ανακόλουθες με τα ιστορικά δεδομένα. Το σημαντικότερο όλων όμως είναι το άλλο (και η αλήθεια είναι ότι θα κόλλαγε ένα σχόλιο έτσι όπως δόμησες το κείμενο): δεν έχει δοθεί ποτέ καμία απάντηση στο πως είναι δυνατόν να είναι αδιαμφισβήτητη η αλήθεια των ευαγγελικών κειμένων που θεωρητικά αναφέρονται σε συγκεκριμένα γεγονότα, όταν οι συγγραφείς ήταν μεταγενέστεροι; Διότι αν βάλεις κάτω και συγκρίνεις τα ευαγγέλια θα διαπιστώσεις ότι οι ανακολουθείες ως προς συγκεκριμένα γεγονότα γίνονται έως και τραγικές...
Τελευταίε, ο Νταλί είναι από τους αγαπημένους μου (τον έχω ξεσκίσει στη μελέτη). Έφερε τις θετικές επιστήμες (φυσική και αστροφυσικά μαθηματικά, κβαντικά μαθηματικά) στις Καλές Τέχνες, ειδικά με την εμμονή του στην απεικόνιση τρισδιάστατης αντίληψης αντικειμένων σε τέταρτη διάσταση.
Hades, για το Μάρκου απάντησα κάπου σε προηγούμενο σχόλιο. Θεωρείται από πολλούς το αρχαιότερο ελληνικό (αλλά αρχαιότερο θεωρούν γενικά του Ματθαίου). Απόψεις όμως υπάρχουν δεκάδες, χωρίς απτά στοιχεία ακριβέστερης χρονολόγησης. Το κατά Ματθαίον το ίδιο αναφέρει ότι έχει μεταφραστεί (κάπου στην αρχή το θέτει).
Στη δεύτερη παράγραφο θα συμφωνήσουμε απόλυτα. Μάλλον ακριβώς επειδή θάφτηκαν και δε δέχτηκαν παρεισφρήσεις σχολίων ή προσθήκες, είναι "αγνότερα" των επισήμων που στην παρούσα μορφή τους τουλάχιστον είναι του Δ΄ αιώνα (σύνοδος της Νίκαιας).
Και στο τελευταίο σχόλιο συμφωνούμε. Οι παραχαράξεις φαίνονται από γεωγραφικές πληροφορίες, από γεωλογικές συνθήκες (αν ξεκινήσουμε με το αξίωμα ότι είναι αληθή γεγονότα τα περιγραφόμενα), από άσχετες ή νεότερες λέξεις μέσα σε δομημένες φράσεις με συγκεκριμένη λογική (ύφος συγγραφέως και ύφος μιμούμενο) κλπ. Είναι πολλά εκείνα τα στοιχεία που το φανερώνουν.
Σχετικά με το ζήτημα που βάζεις (αυτό των ανακολουθιών), θα σημειώσω ότι οι ανακολουθίες είναι μία ερευνητική τάση που δεν ενδιαφέρει τη σύγχρονη επιστήμη, καθώς ήδη έχουν λεπτομερειακές έρευνες από Γερμανούς μοναχούς -ήδη από την εποχή του Λούθηρου- και επιστήμονες από τον ΙΘ΄ αιώνα. Τα σύγχρονα ερωτήματα αφορούν όχι τις ανακολουθίες, αλλά τα αίτια επέκτασης, την κοινωνική διαστρωμάτωση των πρώτων κοινοτήτων και τις διαδικασίες θέσμισης.
Πολύ ενδιαφέρον κείμενο ιδίως για όλους εμάς που οι είμαστε μάλλον άσχετοι με το θέμα.
Βέβαια, αθεόφοβε, όπως είδες και στα ανωτέρω σχόλια, υπάρχουν διαφωνίες. Αλλά τελικά η ίδια η χρονολόγηση (καταθέτω προσωπική άποψη) πολύ λίγη σημασία έχει.
Δημοσίευση σχολίου