Σκέψεις για την ευρωπαϊκή κρίση

Ήδη από τις αρχές του ΚΑ΄ αιώνα είχε αρχίζει να διαφαίνεται μία αλαζονεία στη γερμανική πολιτική, μία τάση να κυριαρχήσουν πολιτικά στην ΕΕ χάρη στη μεγάλη τους οικονομική δύναμη. Ειδικά όμως μετά την κρίση στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του νέου αιώνα, η αλαζονεία αυτή άρχισε να αποκαλύπτει ένα εθνικιστικό πρόσωπο. Ο παλιός μεσοπολεμικός εθνικισμός είχε αρχίσει να εμφανίζεται ξανά στο προσκήνιο με την οικονομική αίγλη των αθρόων εξαγωγών προς το ευρωπαϊκό νότο και την ανατολή και με την επιβολή μίας χρηματοπιστωτικής πολιτικής που μόνο το γερμανικό δόγμα εξυπηρετούσε ιδεολογικά και οικονομικά.
Στο χρόνο που πέρασε η Γερμανία προσπάθησε και προσπαθεί να ενισχύσει τη θέση της και εκμεταλλευόμενη τις περιπλοκές της κρίσης και την καλύτερη οικονομική της θέση να μετατραπεί σε ηγεμονική δύναμη. Και σε αυτό είχε βρει πρόθυμο σύμμαχο τη Γαλλία, σχηματίζοντας ένα γαλλογερμανικό μέχρι τη στιγμή που αναφάνηκε το αδιέξοδο της πολιτικής λιτότητας κι εσωτερικής υποτίμησης.
Η Γερμανία, ωστόσο, ήταν και παραμένει μία περιφερειακή δύναμη με σοβαρά μειονεκτήματα πολιτικής αντίληψης και κουλτούρας, εμφανιζόμενη ως στην παρούσα φάση σαν αυστηρός παιδαγωγός επιβάλλοντας τιμωρίες και ποινές στα άτακτα κράτη. Όπως επισημαίνει τόσο διαχρονικά ήδη από τη δεκαετία του 1990 ο Κονδύλης[1] για να γίνει η Γερμανία ηγεμονική δύναμη στην Ευρώπη απαιτεί τη μεγάλη εμπειρία και τις πολιτικές ικανότητες που ανέπτυξαν τα μεγάλα ιμπεριαλιστικά έθνη της Δύσης, με επικεφαλής τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία. Οι λεπτοί συνδυασμοί, τους οποίους συναποτελούν η επίδειξη ισχύος, δεν υπήρξαν τα συνήθη προϊόντα των γερμανικών πολιτικών εργαστηρίων αυτού του αιώνα.
Η πεισματική στροφή προς τον ηθικό και οικονομικό παράγοντα έχει ως σκοπό την οριστική αποκοπή από την «πολιτική της ισχύος», ενώ η ευημερία των τελευταίων σαράντα ετών φαίνεται να αποδεικνύει προς γενική ικανοποίηση ότι η ηθική δεν ευνοεί μόνο την ψυχή, αλλά και την κοιλιά. Οι Γερμανοί έχουν να μάθουν πολλά από την πολιτικά υπέρτερη πολιτική ελίτ της Γαλλίας και θα διέπρατταν σφάλμα πρώτου μεγέθους αν με υψωμένο δάχτυλο έπαιζαν εδώ το ρόλο του ηθικού παιδαγωγού».
Σε ανάλογο πνεύμα ο Joseph Halevi[2] υποστηρίζει ότι η ευρωπαϊκή κρίση δεν ξεκίνησε λόγω του υπερβολικού ελληνικού ελλείμματος.  Αντίθετα, η ελληνική ήταν η οδός που επέλεξε το Βερολίνο για να τροποποιήσει τον κώδικα συμπεριφοράς σε βάρος της Γαλλίας. Η θέση για το μέγεθος της ελληνικής δημοσιονομικής ανεπάρκειας κι δυναμίας ήταν υπερβολική. Θα μπορούσαν να το χειριστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο επινοώντας κοινές πολιτικές για τη βελτίωση της ευρωπαϊκής, και ειδικότερα της ελληνικής ανάπτυξης, καθώς αυτή είναι η μόνη θεραπεία που δεν σκοτώνει τον ασθενή. Οι δραστικές περικοπές στις δημόσιες δαπάνες, αποσυντονίζουν ολόκληρο το σύστημα των υπηρεσιών και υποδομών στο οποίο στηρίζεται μια σύγχρονη κοινωνία, μειώνοντας το ποσοστό του χρέους οριακά ή και καθόλου.
Αλλά από τη νεομερκαντιλιστική σκοπιά του Βερολίνου, μια συνεταιριστική επιλογή δεν αντιμετωπίζεται καθόλου επειδή η Γερμανία βλέπει την ευρωζώνη ως σταθερό σύστημα ισοτιμίας συναλλάγματος που ο μόνος στόχος του είναι να αποτρέπει ανταγωνιστικές υποτιμήσεις. Η ρήτρα της μη μεταφοράς που έχει εγγραφεί στις συνθήκες του Μάαστριχτ, του Δουβλίνου και του Άμστερνταμ πρέπει να διατηρηθεί, καθώς ο βασικός ρόλος της Δυτικής Ευρώπης είναι να παρέχει καθαρή ζήτηση για τις εξαγωγές της Γερμανίας.
Σε αυτή την ιδιαιτερότητα μπορούμε να προσθέσουμε τις πιέσεις που δέχονται χώρες της ευρωζώνης που δεν μπορούν να τυπώσουν δικό τους νόμισμα. Οι απόπειρες να επιβληθεί δημοσιονομική εξυγίανση για να αντεπεξέλθουν στις απαιτήσεις του ευρώ αναγκαστικά θα είναι αντιπληθωριστικές και θα οδηγήσουν σε υψηλότερα επίπεδα ανεργίας. Καθώς υποχρεώνονται να ακολουθήσουν αντιπληθωριστικές πολιτικές, μειώνουν τα ελλείμματα του προϋπολογισμού με περικοπές των δημόσιων δαπανών και αυξήσεις στους φόρους. Έτσι, όμως πλήττονται άμεσα τα έσοδα των δημοσίων υπαλλήλων, των οποίων η αγοραστική δύναμη ελαττώνεται με αλυσιδωτές αντιδράσεις στον ιδιωτικό τομέα[3]. Και καθώς το πρόγραμμα του Ευρώ είχε σχεδιαστεί γύρω από μια νεοφιλελεύθερη ατζέντα, η ευρωζώνη στερήθηκε μηχανισμών με τους οποίους οι χώρες θα μπορούσαν να επιλύσουν τα προβλήματα των ελλειμμάτων τους προς όφελος της μεσαίας τάξης.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έδρασαν με τρόπο που να αποφεύγει μια μελλοντική κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος, αποφεύγοντας έτσι και την κατάρρευση του συστήματος του ευρώ, αλλά από την άλλη πλευρά, δεν γίνεται τίποτα για να δοθεί μια νέα ώθηση στην Ελληνική οικονομία[4]. «Κυριολεκτικά εγγυόνταν πως η Ελλάδα, η Ισπανία, και άλλες χώρες με μεγάλα ιδιωτικά και δημόσια χρέη θα καταδικαστούν σε χρόνια οικονομική ύφεση και υψηλά επίπεδα ανεργίας»[5].

[1] Παναγιώτης Κονδύλης, Από τον 20ο στον 21ο αιώνα, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα 2000.
[5] SD. Rodrik (2010), « Who lost Europe ? », (Ποιος έχασε την Ευρώπη;) Social Europe Journal, τεύχος Ιουνίου.

7 έκριναν :

Swell είπε...

Η μειωμένη πολιτική αντίληψη και κουλτούρα δεν φαίνεται να επηρεάζει προς το παρόν τη θέση της Γερμανίας στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Θες να οφείλεται στην οικονομική δύναμη, θες στο χαμηλό επίπεδο και βεληνεκές των άλλων Ευρωπαίων ηγετών, η Γερμανία παραμένει αυτή που είναι τα τελευταία χρόνια.

αθεόφοβος είπε...

Το πρόβλημα δεν εντοπίζεται μόνο στην Γερμανία αλλά θα έλεγα πως είναι δομικό της ΕΕ από την διαφορά νοοτροπίας μεταξύ βορά -νότου όσο και στην διαφορά μεταξύ τους στο κατά κεφαλήν εισόδημα.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Swell, είναι μία γνήσια πολιτική νεοφιλελεύθερης κοπής που κρατά σε όλη την ΕΕ ήδη από τη δεκαετία του '90.

Αθεόφοβε, δε διαφωνούμε καθόλου. Σε επόμενα άρθρα θα θέσω μερικές απόψεις για τα ακριβέστερα αίτια και τη φύση του σύγχρονου νεοφιλελευθερισμού και πώς συνδέονται με την κρίση.

Η άποψη ότι το πρόβλημα είναι δομικό, είναι γραμμική και αποπροσανατολσιτική. Τι σημαίνει δομικό πρόβλημα; Αν έχει πρόβλημα η δομή την αλλάζουμε. Πολιτική είναι όλα.

Η δομή αλλάζει με πολιτικές αποφάσεις. Αλλά τέτοιες αποφάσεις δεν παίρνονται γιατί εξυπηρετούν συγκεκριμένα συμφέροντα και επιλογές κυβερνήσεων.

ΣΠΙΘΑΣ είπε...

" Οι ευρωπαϊκές χώρες βρίσκονται σε μια δίνη παραλογισμού"

λέει ο σκηνοθέτης Πέτερ Στάιν

"Διαφωνεί με τη Μέρκελ στο θέμα της Ελλάδας"

ενώ τονίζει ότι για να σωθεί η ΕΕ είναι απαραίτητη η επανεκκίνησή της, όχι από την οικονομία, αλλά από τον πολιτισμό.

«Πάντα υπάρχουν δύο επίπεδα αλήθειας τα οποία αλληλοκαλύπτονται. Υπάρχει μια άμεση προοπτική και ένας ευρύτερος ιστορικός ορίζοντας.

Είναι παράλογο που σε αυτό το στάδιο της κρίσης καμία κυβέρνηση δεν συγκεντρώνεται στο δεύτερο επίπεδο» είπε.

*** Ο Πέτερ Στάιν θεωρεί πως για να σωθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι απαραίτητη η επανεκκίνησή της όχι από την οικονομία αλλά από τον πολιτισμό...

Ο Στάιν εμφανίζεται απόλυτα αντίθετος με την πολιτική της Άνγκελα Μέρκελ αναφορικά με την Ελλάδα...

Θεωρεί εξωφρενικό ότι η παραπαίουσα Ευρώπη ξεκίνησε ως μια ένωση αποκλειστικά οικονομική και υποδεικνύει ως λύση μια ένωση συναισθηματική και πολιτική.

«Δυστυχώς όμως», συνεχίζει, «οι άνθρωποι δεν μαθαίνουν από τα λάθη τους.

Μας το έμαθε ο Αισχύλος αυτό, αυτό είναι η ελληνική τραγωδία"

ο δείμος του πολίτη είπε...

Καλά, αυτός είναι καλλιτέχνης, για αυτό τα βλέπει όλα στον πολιτισμό. Αλλά ο πολιτισμός δεν ταϊζει, δυστυχώς, αλλά σε μεσοπρόθεσμο διάστημα μαζί με την παιδεία συμβάλλουν κατακόρυφα στην ανάπτυξη.

Όχι ότι διαφωνώ. Όταν σου κόβουν κάτι (παιδεία, υγεία, πολιτισμό) τότε πρέπει αυτά να διεκδικείς όσο γίνεται πιο δυνατά.

akrat είπε...

ξξαίρετο κείμενο

η λοκομοτίβα της ευρώπης χαράσει την γραμμή...

σε αυτή εναποτίθενται οι φαύλες ελπίδες

(δεν ξέρω τι σημαίνει λοκομοτίβα.... αλλά με τρελλαίνει δαύτη η λέξη...)

ο δείμος του πολίτη είπε...

Ευχαριστώ, akrat. Λοκομοτίβα είναι η ατμομηχανή (locomotive είναι η αμαξοστοιχία τρένου, αλλά τότε ήταν ατμοκίνητη και μας έφτασε η λέξη που στα ελληνικά συνδέθηκε με την ατμοκίνηση γενικώς).

ShareThis