φαουστική εκπαίδευση

Το σχολικό έτος άρχισε, τα σχολεία άνοιξαν, οι εκπαιδευτικοί στις θέσεις τους, οι μαθητές ετοιμάζονται... Κι όμως τούτο αποτελεί ένα ευχολόγιο καθώς κάποιοι φροντίζουν να αποφύγουμε τις επαναλήψεις. Φέτος προβλέπεται να ξεκινήσει η δυσκολότερη εκπαιδευτική χρονιά.

Ο διάλογος για την παιδεία και τους εκπαιδευτικούς στόχους ποτέ δε σταματά. Η Παιδεία δεν αποτελεί ένα στατικό μοντέλο που παγιώνεται. Κάθε εκπαιδευτικό σύστημα αποτελεί γέννημα ενός ζωντανού κοινωνικού συστήματος και ως εκ τούτου υπόκειται στις ίδιες μεταβολές -ιδεολογικές, πολιτικές, κοινωνικές, οικονομικές- που υφίσταται η κοινωνία.

Κάθε εκπαιδευτικό σύστημα αναπαράγει τις αξίες και τις αρχές της άρχουσας τάξης με στόχο τη διαιώνιση του κοινωνικού status quo. Έτσι, η Παιδεία δεν αποτελεί έναν ιδεαλιστικό εξωανθρώπινο παράγοντα, αλλά ένα ζωντανό κύτταρο ταξικής αναπαραγωγής (πχ στην πρώην ΕΣΣΔ ήταν σαφώς προσανατολισμένο υπέρ των χειρωνακτών εργατών ακόμα και με ισχυρή μοριοδότηση για εισαγωγή σε πανεπιστήμια).

Η κρίση και οι οικονομικές μεταβολές αφήνουν το στίγμα τους και στην ελληνική εκπαίδευση. Πέρα από τη πολιτική επιθυμία των τελευταίων κυβερνήσεων να συρρικνώσουν του προνοιακό κράτος και να μειώσουν τα αντίστοιχα κονδύλια υπέρ της Παιδείας και της Υγείας, σημασία έχει να δούμε και πώς τα οραματίζεται. Χαρακτηριστικό είναι ότι ενώ η εκπαίδευση αποκαλούνταν επένδυση στο Ανθρώπινο Κεφάλαιο -και η Υγεία με τον Πολιτισμό προτάσσονταν ως επενδύσεις στον Άνθρωπο- τώρα πλέον αντιμετωπίζονται ως δαπάνες που πρέπει να περισταλούν. Η παιδεία και ο Άνθρωπος έγιναν αριθμοί που υπόκειται σε περικοπές.

Οι στατιστικές -πριν ακόμα ξεκινήσει το σχολείο- αποκαλύπτουν μεγάλα ποσοστά σχολικής διαρροής στα χαμηλά στρώματα και σε μετανάστες. Την ίδια στιγμή αυξάνεται η παράνομη ανήλικη εργασία, η ενδοσχολική βία και η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών (παράγωγα καπνού, αλκοόλ, ναρκωτικά) από μαθητές. Παράλληλα, καταγράφονται χιλιάδες κενές θέσεις εκπαιδευτικών σε σχολικές μονάδες (τέσσερις χιλιάδες μόνο σε Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση), ενώ καταργούνται οι δημοφιλέστεροι επαγγελματικοί κλάδοι από τα δημόσια σχολεία προς όφελος ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων και της λίστας απολύσεων του δημοσίου.

Έτσι, όμως τελικά, η εκπαίδευση μπαίνει στο περιθώριο. Είναι ένας αστερίσκος στη λίστα των περικοπών. Η επένδυση μετονομάζεται σε δαπάνη και ο σχεδιασμός της γίνεται όχι βάσει εθνικών στόχων, αλλά στο πλαίσιο του σχεδιασμού ενός νέου οικονομικού μοντέλου.

Με μοχλό τις συνεχίσεις εξετάσεις, ημιπανελλαδικού χαρακτήρα και άρα δυσκολότερες, το εκπαιδευτικό σύστημα μετασχηματίζεται με σε ένα τρομοκρατικό περιβάλλον για το μαθητή και οδηγεί σε οικονομική αφαίμαξη/ασφυξία το γονέα. Ο δάσκαλος βλέπει το έργο του να καταρρέει πάνω σε σωρούς βαθμολογικών κριτηρίων που τελικά εντείνουν μόνο τη στείρα αποστήθιση και το βαθμοθηρικό και κομφορμιστικό χαρακτήρα του σχολείου.

Τα ελληνόπουλα κατατάσσονται τελευταία στην κατανόηση και κριτική απόδοση κειμένων. Αδυνατούν δηλαδή να αντιληφθούν τα μηνύματα -φανερά και λανθάνοντα- ποικίλων κειμένων (άρθρα, δοκίμια, ειδησιογραφικά), να τα σχολιάσουν και να μεταδώσουν γραπτά τις δικές τους σκέψεις με σαφή επιχειρήματα. Και τούτα τη στιγμή που επί δεκαετίες η ελληνική γλώσσα και οι θετικές επιστήμες διδάσκονται εμμονικά σχεδόν.

Τα οράματα για ένα ανοιχτό σχολείο που να καλλιεργεί την κριτική σκέψη χάνονται υπό το βάρος των αριθμών και των πολιτικών επιλογών. Η κρίση υποτάσσεται στην αποστήθιση, τα αναλυτικά προγράμματα και τα εγχειρίδια αντί να ανοίγονται προς τη διαθεματικότητα και την ερευνητικού χαρακτήρα παραγωγή εργασιών χειραγωγούνται από την αντιπαιδαγωγική και πεπαλαιωμένη εμμονή στα γλωσσικά, θετικεπιστημονικά και ηθικοπλαστικά αντικείμενα (αρχαία ελληνικά που αποδείχθηκε ότι δεν προσφέρουν τίποτα στην κατανόηση και χρήση της νέας ελληνικής αλλά αντίθετα την επιβαρύνουν δυσανάλογα, λογοτεχνία ως στείρο μάθημα αντί καλλιτεχνικό, υπερβολικά μαθηματικά και φυσικές επιστήμες σε βάρος κοινωνικών και γενικής θεώρησης αντικειμένων όπως η Κοινωνιολογία, η Γεωγραφία και η Ιστορία κλπ).

Κι όμως η Παιδεία πρέπει να διακρίνεται για την ανθρωποκεντρική της αντίληψη ως επένδυση ακριβώς στη νέα κοινωνία. Ειδικά σήμερα, η υποβάθμιση του σχολείου είναι πιο ορατή από ποτέ· τα ταξικά χαρακτηριστικά ολοένα και περισσότερο κυριαρχούν, ενώ όλο και περισσότερα παιδιά των κατωτέρων κοινωνικών στρωμάτων εγκαταλείπουν την παιδεία. Η ίδια, βέβαια, η σχολική επίδοση συνδέεται άρρηκτα με την κοινωνική καταγωγή του παιδιού, το μορφωτικό δηλαδή επίπεδο της οικογένειας και τις οικονομικές της δυνατότητες.

δημοσιεύτηκε στο schooltime.gr

____________

φαουστικός: αυτός που επιθυμεί να επιβάλει πάση θυσία τη βούλησή του, αυτός δε θέλει απλώς να υπάρχει, δε επιθυμεί απλώς να ζει, αλλά επιδιώκει να νικήσει.