απύθμενη κατάντια

γράφτηκε για το tvxs.gr

Το νέο επίπεδο του πολιτικού λόγου αποδεικνύει ότι τελικά η πολιτική κρίση δεν έχει πάτο. Ταυτόχρονα όμως αποκαλύπτει και την ιδεολογική ένδεια της εθνικής πολιτικής ελίτ που συνεχώς πιέζεται από τις κοινωνικές εξελίξεις. Ο πολιτικός λόγος κινείται σε ένα τέλμα, βουλιάζοντας κάθε φορά βαθύτερα. Ο αλλοτινός λιμνάζων λαϊκισμός έχει πια μεταμορφωθεί σε θανάσιμα έλη μισαλλοδοξίας, τιτιβίσματος και ύβρεων.

Η αρχή φάνηκε νωρίς. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος κατάργησε τις συνηθισμένες συνεντεύξεις τύπου εφ' όλης της ύλης. Κάνει δηλώσεις μόνο μέσω τιτιβισμάτων σε λίγους χαρακτήρες για να μην εκτεθεί. Η διαδικτυακή κουλτούρα (φρασεολογία, τσιτάτα, λακωνικός λόγος) πέρασε και στον πολιτικό διάλογο. Και αν αυτό το βλέπαμε σε ένα κόμμα που δεν έχει πρόσβαση στα μίντια, θα το καταλαβαίναμε.

Η κυβέρνηση έδειξε νωρίς ότι δε θέλει να εκτεθεί σε ερωτήσεις απρόβλεπτων δημοσιογράφων και πως προτιμά τα ασφαλή στούντιο ελεγχόμενων δημοσιογράφων που δεν κάνουν δύσκολες ερωτήσεις. Η ασφάλεια του διαδικτύου, επίσης προσφέρει την ευκολία μεταφοράς της ατάκας που τόσο χρειάζονται τα τηλεοπτικά μέσα. Άλλωστε, μέσω tweets δε χρειάζεται να γίνει κάποια ιδεολογική αναφορά, ούτε να ειπωθεί κάτι που θα αποκαλύψει μελλοντικές αποφάσεις. Η συστημική ελίτ απέδειξε ότι ο τύπος μπορεί να γίνει εύκολα χειραγωγήσιμος, απλά όταν δεν του δίνει λόγο.

Βασικό όμως γνώρισμα του σημερινού πολιτικού λόγου δεν είναι μόνο η -τεχνητή- πόλωση, αλλά η πλήρης διαστρέβλωση των εννοιών. Μετά από δυόμισι χιλιετίες, ο Θουκυδίδης αποδεικνύεται τραγικά επίκαιρος. Οι θάνατοι και η πλήρης ένδεια με την πείνα ονομάζονται λαϊκισμός. Το θάρρος της γνώμης και η υποταγή στη βούληση του λαού αποκαλείται αποστασία και λιποψυχία. Η υιοθέτηση λαϊκών αιτημάτων μετονομάζεται σε τρομοκρατία, η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ακραία στάση.

Είναι οι ίδιοι όμως που κάθε φορά φροντίζουν να φέρουν στην επιφάνεια το ακροδεξιό τους προφίλ. Άλλωστε, ο ίδιος ο Πρωθυπουργός έχει αποδείξει ότι δεν ενδιαφέρεται για το ρόλο της συντεταγμένης Πολιτείας απέναντι στον πολίτη, τον εγκληματία ή το μετανάστη. Στο πλαίσιο ακριβώς του νέου μισαλλόδοξου πολιτικού λόγου και της ρατσιστικής ατζέντας απευθύνεται στα κατώτερα ένστικτα: την εκδικητικότητα και το μίσος προς τον Άλλο.

Το πρώτο βήμα, εξάλλου, του ρατσιστικού λόγου είναι η απανθρωποίηση του στόχου. Πρέπει να πάψει να είναι άνθρωπος ο απέναντι. Ο Ξένος, ο Διαφορετικός, παύει να είναι άνθρωπος και άρα στη συνείδηση κάποιου επιτρέπεται να βασανίζεται, παύουν να ισχύουν ακόμα και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Έτσι, επιτρέπεται η εκδικητικότητα απέναντι σε τρομοκράτες, η οικονομική και τοκογλυφική εξόντωση του φορολογούμενου που λόγω κρίσης έχει οφειλές στο Δημόσιο, μίσος σε μετανάστες, πόλωση με επικοινωνιακό χριστουγεννιάτικο περιτύλιγμα τη λανθάνουσα θεωρία των δύο άκρων.

Πρόσφατο κρούσμα ο πολιτικός λόγος του Βενιζέλου. Με το γνώριμο αλαζονικό κι αυταρχικό ύφος και με γλώσσα αγοραία, ο Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης προσπαθεί να κυριαρχήσει. Παραβλέποντας τα καθημερινά κοινωνικά δράματα, προσπερνώντας τις κομματικές κι ατομικές ευθύνες, του πλέον συστημικού κόμματος στη χώρα, υιοθετεί έναν επιθετικό λόγο ενάντια στον αντίπαλο που δεν έχει προηγούμενο.

Χωρίς ιδεολογικό πρόσημο πια και σχεδόν ταυτισμένος με την ακροδεξιά κι αυταρχική ΝΔ, προσπάθησε επικοινωνιακά να ξεπεράσει την εσωκομματική τρικυμία με ύβρεις. Με έναν λόγο πολιτικού πεζοδρομίου, δώρο στα μέσα επικοινωνίας, προσπάθησε να ξεφύγει από την πίεση των βουλευτών του που πιεζόμενοι από την λαϊκή αγανάκτηση και την δυσαρέσκεια των ψηφοφόρων τους. Ο Βενιζέλος είναι το τελευταίο επεισόδιο στην καταβαράθρωση του πολιτικού λόγου εν μέσω κρίσης. Επιλέγεται η τεχνητή πόλωση ως μέσο αποπροσανατολισμού από τα αίτια και ως τρόπος να ξεφύγουν από τις αιτιάσεις για την καταθλιπτική κοινωνική πραγματικότητα.

Η συστημική ελίτ από χρόνια έχει χάσει το ιδεολογικό της πρόσημο και τη δυνατότητα να οικοδομήσει δικές της ιδεολογικές πλατφόρμες. Έρμαιο αναλύσεων ευρωπαϊκών οργάνων και υπερεθνικών οικονομικών κολοσσών, σύρεται μέσα στην κρίση στον πρωτόγονο λόγο, στην αήθη επίθεση και την πόλωση. Έτσι, όμως κρύβονται τα προβλήματα που αναδεικνύονται από την υιοθέτηση των προγραμμάτων λιτότητας.

Υπό την πίεση της δυσμενούς κοινωνικής κατάστασης και χωρίς δυναμική να ελέγξουν τον αγανακτισμένο πολίτη, που διεκδικεί λόγο και ρόλο στη συνδιαμόρφωση αποφάσεων, τον περιθωριοποιούν με την υιοθέτηση της αγοραίας διαλέκτου και τιτιβισμάτων. Άλλωστε, ο σύγχρονος αυτάρεσκος πολιτικός λόγος υποβαθμίζει τον πολίτη σε καταναλωτή συνθημάτων και τον μετατρέπει σε υπήκοο.