για την επαναπολιτικοποίηση του πολίτη

γράφτηκε για το tvxs.gr

Οι Έλληνες από την ευδαιμονία της υπερκατανάλωσης (άλλοι με κόπο, άλλοι μέσω ενός διεφθαρμένου χρηματοπιστωπιστικού συστήματος και άλλοι με μαύρο χρήμα που νομιμοποιούσε μετά από καιρό η Πολιτεία) βρέθηκαν ντροπιασμένοι σε μία κατάσταση κλονισμού ατομικών και συλλογικών ονείρων. Η συλλογική ευθύνη κυριαρχούσε στο δημόσιο διάλογο, επίσημο κι ανεπίσημο, και οι διαφορετικές φωνές κλειδώνονταν σε μικρούς κύκλους και σε κοινωνικά κινήματα.

Απόμακροι από την πολιτική και χειραγωγούμενοι από τα life style κελεύσματα για ιδιωτικότητα και ανταγωνισμό -σε σημείο κανιβαλισμού- άφησαν για χρόνια ανεξέλεγκτο το πεδίο άσκησης της πολιτικής. Η μη συμμετοχή επέτρεψε κάθε λογής δράσεις που ουσιαστικά στρέφονταν ενάντια στην κοινωνία.

Αν και τμήματα της μεσαίας τάξης είχαν αρχίσει να αντιδρούν στην ακολουθούμενη πολιτική νιώθοντας πως η "δημοκρατία" τους καταπίεζε και δεν τους επέτρεπε να συμμετάσχουν με αποφασιστικό ρόλο. Ειδικά με τη δυνατότητα των νέων τεχνολογιών (ανταλλαγή θέσεων και μεταφοράς γνώσης κι εμπειρίας) οι μεσοαστοί ευκολότερα από ποτέ είχαν αρχίσει να δημιουργούν κινηματικούς πυρήνες. Η οικονομική τους όμως αποδυνάμωση, ουσιαστικά οδήγησε στην πολιτική τους αποδυνάμωση. Η ανεργία, η φτώχεια, η οικονομική καταπίεση και αφαίμαξη εμποδίζουν τις πολιτικές φιλοδοξίες και λειτουργούν ανασχετικά στη συμμετοχή σε μεσοαστικές κινητοποιήσεις και κοινωνικά και τοπικά κινήματα.

Τα μορφωμένα μεσαία στρώματα που είχαν αρχίσει να διεκδικούν μεγαλύτερη συμμετοχή στην εξουσία και στις αποφάσεις που διαμορφώνουν το μέλλον τους, τώρα πλέον βιώνουν την αντίδραση του αστικού αυταρχισμού. Συλλαμβάνονται, προπηλακίζονται, συκοφαντούνται, φτωχαίνουν. Στο πλαίσιο του κράτους οι θεσμοί συμμετοχής μειώνονται απαγορευτικά.

Ο πολίτης μαθαίνει πως όταν αντιδρά θα βασανίζεται, πως όταν προσπαθεί να βοηθήσει κάποιον που βασανίζεται θα κατηγορηθεί για συμμετοχή σε έγκλημα και αντίσταση κατά της αρχής, βλέπει τον Υπουργό Προστασίας του Πολίτη να συγκαλύπτει πολλάκις βασανιστήρια κρατουμένων (Ελλήνων και μεταναστών) και μάλιστα να προδιαθέτει τις δικαστικές αρχές για τη θέση που οφείλουν να κρατήσουν, μαθαίνει ο πολίτης από θεσμικά χείλη ότι ο τρομοκράτης καταδικάστηκε ως τέτοιος από τη Εκτελεστική Εξουσία πριν ακόμα αποφανθεί η -τύποις ανεξάρτητη- Δικαιοσύνη. Κάθε μορφή αντίστασης θα τιμωρείται είτε με επιστράτευση (ποιος άραγε αγωνιά αν καταπατούν το Σύνταγμα) είτε με παράνομες και σωματικές τιμωρίες που αντιβαίνουν ακόμα και τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα.

Μία τρομοκρατική δημοκρατία απλώνεται, ένα καθεστώς εκτάκτων μέτρων, στρατιωτικών διατάξεων, αντισυνταγματικών ρυθμίσεων που δε σέβεται ούτε Κοινωνικό Συμβόλαιο ούτε την ασφάλεια των πολιτών. Ο σύγχρονος πολίτης-υπήκοος εξανδραποδίστηκε. Το φιλελεύθερο δόγμα απεμπολεί παλαιότερες θέσεις για άπλωμα της δημοκρατίας και υιοθέτηση νέων θεσμών που δίνει δικαιώματα στη συμμετοχή του πολίτη και την έκφραση της διαφωνίας ή της συμφωνίας του. Σε ένα πλέγμα ναρκισσισμού κι ελιτισμού και ως νεοφιλελεύθερος "ορθολογισμός" συρόμενος από την ακροδεξιά θέλει τον πολίτη άβουλο και υποταγμένο χωρίς δικαιώματα, γιατί ακριβώς φοβούνται τη διαφωνία του.

Και καθώς η οικονομική επιβίωση συνδέεται άρρηκτα με την πολιτική συμμετοχή ο πρώτος χώρος που μπορεί να αναπτυχθεί η συμμετοχική δράση είναι τα αλληλέγγυα κινήματα. Κινήματα που θα στηρίζονται στη συνειδητή κι έμπρακτη συμμετοχή όλων κι όχι στη ευκαιριακή φιλανθρωπία των λίγων. Θα καλλιεργηθεί μια συνείδηση κινηματικής συμμετοχής με στρατηγικό στόχο ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης και λειτουργίας. Η οικονομική βιωσιμότητα συμπλέκεται με την κοινωνική βιωσιμότητα, την ένταξη και ενσωμάτωση του πολίτη, μέσω της εργασίας και της συνεργασίας, στην κοινότητα.

Η ενεργή συμμετοχή, λοιπόν, γίνεται συνώνυμο της δημοκρατίας. Και για να υπάρξει σύμφωνα με την Pateman ένα δημοκρατικό πολιτικό σώμα είναι αναγκαίο οι απαραίτητες ιδιότητες των ατόμων να αναπτυχθούν μέσω του εκδημοκρατισμού των εξουσιαστικών δομών.

Ο Πολίτης τελικά, ας μη λησμονούμε, είναι το αποφασιστικό υποκείμενο σε μία δημοκρατία. Η συμμετοχή του στη λήψη αποφάσεων είναι η ευθεία απάντηση στις διορισμένες και ελεγχόμενες κυβερνήσεις και τις απαιτήσεις για αντισυνταγματικές διατάξεις εξυπηρέτησης εξωθεσμικών παραγόντων.

Ο απολογισμός του νεοφιλελευθερισμού μέχρι σήμερα έχει να δείξει σωρεία ανατροπών στα παραδοσιακά κοινωνικά συστήματα και τους δημοκρατικούς θεσμούς και ο απολογισμός αυτός πρέπει να καταστεί προσωρινός. Οι θέσεις, εξάλλου, του νεοφιλελευθερισμού προσδίδουν μια κοσμική διάσταση στην εμπορευματοποίηση, με την έννοια της γενικής εμπορευματοποίησης κάθε δραστηριότητας και της υποταγής της στους κανόνες της αγοράς κι όχι στις ανάγκες των κοινωνιών.

Στην πραγματικότητα, αυτοί που μπορούν να διασώσουν την ιδέα της δημοκρατίας είναι εκείνοι που προασπίζονται μια κοινωνία ανοιχτή, βασισμένη στην ενεργή συμμετοχή των πολιτών, οι υπερασπιστές μιας πολυπρόσωπης δημοκρατίας με αποφασιστικό ρόλο στα κοινωνικά και τοπικά κινήματα, με καθοριστικό το ρόλο του πολίτη. Η δημοκρατία είναι δυνατόν να διασωθεί μόνο μέσα την επαναπολιτικοποίηση του πολίτη, σε μια κοινωνία όπου η λαϊκή κυριαρχία δεν καταλύεται, αλλά επεκτείνεται και προσφέρεται στη συμμετοχική της άσκηση.