Οψέποτε, στη Γη του Γαλάζιου Νείλου (βιβλιοκριτική)

Δύο χρόνια μετά τη συλλογή διηγημάτων «ο διάδρομος» ο Χριστόφορος Παπαχαραλάμπους επιστρέφει με το μυθιστόρημα «οψέποτε, στη γη του Γαλάζιου Νείλου». Στο βιβλίο σε ύφος απομνημονευμάτων συμπλέκεται ο μύθος με τα αυτοβιογραφικά βιώματα και τις παραστάσεις της παροικίας.

Ένα λιοντάρι αποτελεί το βασικό ιστό της εξέλιξης της πλοκής. Με αφορμή ένα λέοντα με μαύρη χαίτη σκιαγραφούνται οι αναμνήσεις ενός μακρινού παρελθόντος. Το Κέρας της Αφρικής αναβιώνει με τις θύμισες ενός παιδιού. Οι λευκοί μετανάστες και οι τοπικές φυλές δημιουργούν τον κοινωνικό περίγυρο του νεαρού αφηγητή.

Με κυρίαρχο το α΄ ενικό γραμματικό πρόσωπο καταγράφονται στιγμές καθημερινότητας ενός παιδιού χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την πατρίδα του μαζί με τις αγωνίες της ελληνικής παροικίας στην Αιθιοπία.

Κορμός της πλοκής είναι η κοινωνική ζωή με περιφερειακές αναφορές στην οικονομική δραστηριότητα των μεταναστών. Άλλωστε, επίκεντρο είναι ένα παιδί, μετανάστης δεύτερης γενιάς.

Η συνειρμική γραφή και το προσωπικό ύφος (σχόλια, εστίαση, πρωτοπρόσωπη διήγηση) είναι η μεγάλη αφηγηματική δύναμη του μυθιστορήματος. Στην ουσία μοιάζει να έχουμε δύο αφηγητές: ένα παιδί κι έναν ώριμο. Το παιδί με εσωτερική εστίαση αφηγείται όσα βίωσε και ένιωσε, όπως τα έβλεπε με την αντίληψη της ηλικίας και της εποχής, ενώ ο ώριμος αφηγητής σχολιάζει, βλέπει τα μελλούμενα και κάνει παρεκβάσεις. Όλα όμως γίνονται με τρόπο φυσικό, σαν σε ένα ημερολόγιο αναμνήσεων.

Με πλήθος αφηγηματικών τεχνικών ο αφηγητής μας μεταφέρει δεκαετίες πίσω, στην παιδική του ηλικία. Εγκιβωτισμένες αφηγήσεις, αναδρομές και παρένθετα σχόλια, δίνουν ένα πολυσύνθετο εμπλουτισμένο κείμενο διήγησης που βοηθούν την ανάγνωση να προχωρά απρόσκοπτα. Την ίδια στιγμή η συχνή χρήση της πρόληψης, όταν ο συγγραφέας μας δίνει τα μελλούμενα του αφηγηματικού παρόντος, και της προοικονομίας ώστε τίποτα να μην ξαφνιάζει τον αναγνώστη, πλουτίζουν το κείμενο.

Την αφήγηση αναβαθμίζει η φυσικότητα της γλώσσας. Η ανάγνωση προχωρά άκοπα χάρη στην προφορικότητα της γραφής. Η ανεπιτήδευτη γλώσσα καθιστά το κείμενο εύκολο στην προσέγγισή του. Η δε πολυγλωσσία της Αιθιοπίας αποτυπώνεται με τρόπο παραστατικό. Ευρωπαϊκές γλώσσες μεταναστών, διάλεκτοι ιθαγενών και τοπικά έθιμα κι ήθη καταγράφονται μέσα από τις παιδικές αναμνήσεις. Η πρωτοπρόσωπη αφήγηση προσδίδει μία ξεχωριστή παραστατικότητα. Η εναλλαγή σκηνών δεν αφήνει τον αναγνώστη να κουραστεί.

Στο μυθιστόρημα απομυθοποιείται η "εξωτική" ζωή της Αφρικής καθώς με τρόπο ρεαλιστικό τονίζονται οι κίνδυνοι που απειλούν έναν άνθρωπο. Οι άνθρωποι εκτίθενται καθημερινά σε σοβαρούς κινδύνους απειλούμενοι από σαρκοβόρα ζώα, επικίνδυνα έντομα, επικίνδυνες μεταδοτικές ασθένειες. Ταυτόχρονα όμως απομυθοποιείται και η αφελής άποψη για την παιδική ξεγνοιασιά. Τα τάχα ανέμελα μαθητικά χρόνια παρουσιάζονται μέσα από τα μάτια ενός παιδιού ως ένα διαρκές σκληρό περιβάλλον τιμωριών, αγωνιών, πρόωρων ερωτικών σκιρτημάτων. Με τρόπο μοναδικό ο συγγραφέας αποτυπώνει την παιδική ψυχολογία.

Ωστόσο, έκδηλη σε κάθε φράση διατηρείται η νοσταλγία του ενήλικα αφηγητή για τα παιδικά του χρόνια στην Ανατολική Αφρική. Το βιβλίο λειτουργεί σαν προσευχή για επιστροφή στη γενέθλια γη. Η πεθυμιά της πατρίδας των παιδικών χρόνων είναι διαπνέει όλο το κείμενο, η λαχτάρα, άλλωστε, για επιστροφή στο παρελθόν αποτελεί το κυρίαρχο συναίσθημα. Μοιάζει σαν θέλει με το κείμενο ο συγγραφέας να εξαγνιστεί που εγκατέλειψε το Κέρας και το Γαλάζιο Νείλο. Αναπολεί τη Ντίρε Ντάουα, την Αντίς Αμπέμπα.

Οψέποτε είναι η προσευχή του συγγραφέα στο πνεύμα του ποταμού Αμπάι να του δοθεί το δώρο να ξαναδώ την Γη του Γαλάζιου Νείλου, τη Γη του λιονταριού με τη μαύρη χαίτη, τη γη που γεννήθηκαν οι γονείς του, εκείνος και τα αδέλφια μου κι εγώ.

Το βιβλίο 'Οψέποτε, στη γη του Γαλάζιου Νείλου' μπορείτε να το βρείτε εδώ.

Συγγραφέας: Χριστόφορος Παπαχαραλάμπους | Εκδόσεις: Bookstars | Είδος: μυθιστόρημα

Εκδοτική επιμέλεια: Δήμος Χλωπτσιούδης | Επιμέλεια κειμένων: Άννα Παπαδοπούλου

Επιμέλεια εξωφύλλου: Κώστας Θερμογιάννης

ISBN: 978-960-57103-2-3 | Αθήνα, 2014 | Τιμή: 18,00€