Κρίση ανθρωπιστικών αξιών

Τα τελευταία χρόνια όλα και πιο συχνά διαβάζουμε σε ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα σχετικά με την κρίση των ανθρωπιστικών αξιών. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που κάθε τόσο εμφανίζονται ως τιμητές της σύγχρονης ανήθικης στάσης ζωής μας, εκείνοι που μεγαλοφώνως κρίνουν τους άλλους χωρίς οι ίδιοι να εαυτόν υπό την κρίση των άλλων.
Ανθρωπισμός σημαίνει σεβασμός για τον Άνθρωπο, για ένα άτομο ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, θρησκείας ή φυλής. Ανθρωπισμός  σημαίνει αναγνώριση της αξίας της προσωπικότητας του ανθρώπου. Είναι το κήρυγμα της ελευθερίας της σκέψης και έκφρασης, της ανοχής των απόψεων του συνανθρώπου[1]. Πρόκειται για μια φιλοσοφία που πιστεύει στην ικανότητα του ανθρώπου να βελτιώσει τις ανθρώπινες σχέσεις, που ρυθμίζει τη ζωή με τη δικαιοσύνη αντί της εξουσίας, που είναι διασπαστική, που κάνει τους ανθρώπους να μισούν, να απομακρύνονται ο ένας τον άλλο και να πολεμούν μεταξύ τους. Η εξουσία κάνει να  τους ανθρώπους να δυσανασχετούν με τις πεποιθήσεις των άλλων, να στέκουν αδιάλλακτοι σε αντίθετες απόψεις. Ο φανατισμός, η μισαλλοδοξία, οι προκαταλήψεις είναι απάνθρωπες[2]. Τα στερεότυπα, ο ατομισμός, η απουσία διαλόγου είναι μισάνθρωποι.
Ο ανθρωπισμός είναι η κοσμοθεωρία που αντιμετωπίζει τον άνθρωπο -τις ζωές μας, τις ανάγκες μας και τις ανησυχίες μας- ως ύψιστης σημασίας.. Αναγνωρίζει τη βαθιά και έντονη διασύνδεση μας με το φυσικό κόσμο και με όλα τα πλάσματα. Ανθρωπισμός είναι έννοια έντονα ηθική. Η πιο βασική αρχή του ανθρωπισμού είναι ότι όλα τα ανθρώπινα όντα είναι ίσα σε ηθική αξία και αξιοπρέπεια.
Και στο σημείο τούτο καλό θα ήταν να υπογραμμίσουμε ότι ενώ η συλλογικότητα διακρίνεται από την υποταγή του ατόμου στις ανάγκες του συνόλου, οδηγώντας το στον κοινωνικό κομφορμισμό, ο ατομισμός στέκεται στην αντιπέρα στάση ως αντώνυμο κοινωνικής συμπεριφοράς. Στην κλιμακωτή όμως εννοιολογική στάση από το ένα στο άλλο, στέκονται η αλληλεγγύη και η συνεργατικότητα. Και η μην αλληλεγγύη στέκεται κοντύτερα στον ατομισμό, αλλά ουδεμία σχέση έχει μάλλον με τη σύγχρονη μεταμόρφωσή του. Γιατί η αλληλεγγύη μπορεί να ξεκινά από το άτομο και να απευθύνεται στο άτομο -ή σε μία μικρή ομάδα-, αλλά ξεπερνά τη αδιαφορία, στέκεται στο ύψος των αναγκών του άλλου -έστω κι αν γίνεται λόγος για φιλανθρωπία. Η ίδια όμως η αλληλεγγύη επιτίθεται στον κοινωνικό κανιβαλισμό των ημερών μας προβάλλοντας μία διαφορετική λογική.
Ωστόσο, η συνεργατικότητα (η επιθυμία για συνεργασία) απομακρύνεται ακόμα περισσότερο από το άτομο. Αφετηρία της είναι το ατομικό κέρδος -ηθικό, κοινωνικό ή οικονομικό- αλλά τούτο μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από την επιτυχία της ομάδας. Η συνεργασία χωρίς να υποβιβάζει το άτομο, χωρίς να το μαζοποιεί, το κάνει αυτόνομο μέλος του συνόλου. Η συλλογική επιτυχία θα φέρει την ατομική κατάκτηση, την αναγνώριση. Η συνεργασία χωρίς να αλλοιώνει την συνολική δράση και ευδοκίμησης, συνηγορεί υπέρ της ατομικής καταξίωσης και κοινωνικής προβολής.

[1] Φ. Κ. Βώρου, Η Τεχνολογία, δημιούργημα του ανθρώπου, στην υπηρεσία του ανθρωπισμού και γενικότερα του Πολιτισμού, 2002 (στην ηλεκτρονική σελίδα www.voros.gr).
[2] George Roeper, , The Importance of Humanism, 1981.

12 έκριναν :

Ασκαρδαμυκτί είπε...

Δείμε μου, ο "ανθρωπισμός" αποκομμένος απ' τη Θεολογία, κάπου "χάνει".
Π.χ., γιατί να πρέπει να σεβόμαστε την αξία του ανθρώπου;
Γιατί να μην ποδοπατώ τον άλλο προκειμένου να αναδειχθώ εγώ;
Γιατί να είμαστε όλοι οι άνθρωποι ίσοι;

Η Θεολογία, μάς δίνει το θεωρητικό υπόβαθρο του ανθωρπισμού: "είμαστε όλοι δημιουργήματα-παιδιά του Θεού, άρα έχουμε τα ίδια δικαιώματα και την ίδια αξία"!

Ο Ντοστογιέφσκι, βλέποντας τα αδιέξοδα που οδηγεί ο αυτόνομος-χωρίς Θεό δρόμος του ανθρώπου, έγραψε: "χωρίς Θεό όλα επιτρέπονται"!

Ανώνυμος είπε...

Ανθρωπισμός+σεβασμός+συλλογικότητα >>
μισσαλοδοξία+φανατισμός+προκαταλήψεις
Είναι από τις λίγες ανισότητες που πρέπει να θεσουμε σε ισχύ στη ζωή μας.

Ανώνυμος είπε...

υπεροχο post,ενα απο τα καλυτερα post που εχω διαβασει σε blog.

Suspect είπε...

δεν υπαρχουν αθεοι σενιορ.
αθρησκοι υπαρχουν.

Απλως αντι του θεου, ο ανθρωπος τον εχει αντικατασταστησει με κατι αλλο.

αλλος με το χρημα, αλλος με την εξουσια, αλλος με τον τζογο, αλλος με τον ολυμπιακο ή τον μπαογκ

και οι περισσοτεροι με ...τον εαυτο τους.

για αυτο και οι ηθικοι κανονες των "αθεων" αναθεωρουνται αναλογα με το πρωοσωπικο τους συμφερον, τις επιθυμιες και τα παθη τους...

ο δείμος του πολίτη είπε...

Ασκαρδαμυκτί,δηλαδή ανθρωπισμό διδάσκει μόνο η θεολογία; Μάλλον ή σε πείραξε το Πάσχα... Πάντως ο ανθρωπισμός στηρίζεται ακριβώς στην ισότητα κι όχι στην επιβολή άνωθεν κανόνων. Οι άθεοι δεν έχουν ηθικούς κανόνες να ακολουθούν;

Χρωματιστή, κανόνες για μία κοινωνία με συνοχή και αναγκαίοι για την ανάπτυξή της.

Ανώνυμε, σ' ευχαριστώ, αν και θα ήθελα να ήξερα σε ποιον απευθύνομαι.

Όχι, ρε Ύποπτε. Εγώ δηλώνω άθεος. ο "Θεός' είναι μια υπερφυσική υπερδύναμη, υπεράνω όλων. Αυτό δεν πιστεύω ούτε εγώ ούτε κι άλλοι. Η ηθική-ιδεολογία που μπορεί να προπαγανδίζει μία θρησκεία μπορεί να αντικατασταθεί από άλλη. Είναι πολύ αφοριστικό αυτό που λες -ειδικά το κλείσιμο του σχολίου σου.

akrat είπε...

χρόνια πολλά
φίλε μου δείμε εγώ διαφονώ
και όντως σε πολλά ο ασκαρδαμυκτί λέει αλήθειες
πιστεύοντας στην ταξική πάξη και στην εξήγηση της ιστορίας με τον ιστορικό υλισμό και τον διαλεκτικό υλισμό Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΒΡΙΣΚΕΙ ΤΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥ
εξάλλου όσοι ανθρωπιστές στην οικουμένη υπήρξαν δεν εξήγησαν ΠΩΣ ΤΟΣΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ ΔΕΝ ΚΑΤΑΡΓΗΣΕ ΤΗΝ ΑΠΑΝΘΡΩΠΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΒΙΑ ΠΟΥ ΠΑΡΑΓΕΙ Η ΤΑΞΙΚΗ ΠΑΛΗ....

ο δείμος του πολίτη είπε...

akrat, εγώ δε λέω ότι σήμερα διακρίνουμε ανθρωπισμό σε πράξεις. Μάλλον το αντίθετο τονίζω, από τον τίτλο ακόμα. Σήμερα υπάρχει μία ιδιαίτερη κρίση ανθρωπισμού. Η απανθρωπιά και ο μισανθρωπισμός κυριαρχεί παντού.

thinks είπε...

Και πάλι συγχαρητήρια για άλλο ένα εξαιρετικό ποστ, αυτό δυστυχώς, πολύ φοβάμαι, στην κατηγορία «Φωνής βοώντος εν τη ερήμω…», και νομίζω η φράση σου: «Είναι το κήρυγμα της ελευθερίας της σκέψης και έκφρασης, της ανοχής των απόψεων του συνανθρώπου», με έμφαση στην «ανοχή», η οποία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς να υπάρχει πρώτα «σεβασμός», βάζει το όλο ποστ σε λίγες απλές λέξεις.

Φοβάμαι ότι το πρόβλημα είναι στο ότι οι περισσότεροι εννοούν την λέξη «Θεός» σαν να περιγράφει μόνο ένα γέρο στον ουρανό που δούλεψε έξι μέρες τη ζωή του και μετά άρχισε να χασμουριέται κοιτώντας μας να μαλλιοτραβιόμαστε, ενώ, πολύ καλύτερη συζήτηση θα γινότανε αν τα δύο σύμφωνα και τα δύο φωνήεντα που δημιουργούν τον ήχο «θεός» ακουγόντουσαν στον καθένα σαν απλώς το υπέρτατο αντικείμενο το οποίο ο καθένας πιστεύει –ότι και να είναι αυτό.

Συγγνώμη για την πολυλογία αλλά έχοντας μόλις φτάσει στην Αθήνα από την Πάτρα έχω φρέσκια την εμπειρία του να με προσπερνάνε και από δεξιά και από πέρα από την διπλή λωρίδα στα αριστερά (μπαίνοντας εκείνοι στην αντίθετη κατεύθυνση πριν από τυφλή στροφή), ενώ εγώ έκανα ήδη 120 σε ζώνη ορίου 100, μουντζώνοντας με κιόλας καθώς προσπερνούσαν με 150 (οι δρόμοι είναι ενδεικτικοί ενός μεγάλου προβλήματος). Και αναρωτιέμαι μήπως έχουμε πολλά να κάνουμε εδώ πριν ο καθημερινός άνθρωπος φτάσει να καταλάβει το νόημα της φράσης σου, που έβαλα σε εισαγωγικά πιο πάνω, και, κατόπιν, μπορέσει να πάρει μέρος σε αυτή τη συζήτηση που προτείνεις, την οποία θεωρώ υψίστης σημασίας.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Σ΄ευχαριστώ πολύ, thinks. Δεν περιμένω μέσα από ένα ιστολόγιο να επέλθουν διακηρύξεις αλλαγής της συμπεριφοράς μας. Ο έλλειψη σεβασμού ουσιαστικά ισοδυναμεί με φασισμό. Και γνωρίζουμε ότι στη συμπεριφορά μας είμαστε εντελώς φασίστες, ειδικά κατά την οδήγηση. Μόνο που τα δικά μας κρεματόρια είναι στην άσφαλτο κι όχι σε στρατόπεδα.

Caesar είπε...

Πράγματι ένα καλό & καθημερινό παράδειγμα είναι η οδική συμπεριφορά. Ελάχιστες οι περιπτώσεις για ήπια προσεκτική αλλά και ευγενική οδήγηση όπως αποδεικνύεται κι από τον υψηλό αριθμό των δυστυχημάτων.
Ο ανθρωπισμός είναι ο πραγματικός πολιτισμός κι έχουμε πολύ δρόμο ακόμη να διανύσουμε.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Έχω την αίσθηση, Caesar, ότι ακόμα είμαστε στην αφετηρία και ο κριτής δε σήμανε την έναρξη.

Mike είπε...

Επιτρέψτε μου να διαφωνήσω με την άποψη σας. Την αξία του ανθρώπου μπορούμε να την σεβόμαστε και χωρίς την καθοδήγηση του Θεού, από δικιά μας πρωτοβουλία και ηθική συναίσθηση. Κατ' εμέ, δε θεωρώ πως είμαστε όλοι ίσοι και πως πρέπει να βλέπουμε τον άλλο ίσο στα μάτια μας, επειδή είμαστε όλοι παιδιά του Θεού, αλλά επειδή μέσα στα χρόνια έχουμε θεσπίσει μια κοινωνία με νόμους, ικανή να χαρακτηρίσει και να αναγνωρίσει το λάθος. Συνεπώς, είμαστε ίσοι και φερομαστε αντιστοίχως, από προσωπική επιλογή και βάσει των ηθικών μας αξιών .

ShareThis