Πολιτισμικός ιμπεριαλισμός στον αραβικό κόσμο;

Μια ξεχωριστή κουβέντα που θα μπορούσε να γίνει με αφορμή τα γεγονότα στον αραβικό κόσμο είναι κατά πόσο έχουμε το -ηθικό- δικαίωμα να επιβάλλουμε τη δική μας ηθική σε άλλους πολιτισμούς. Ο δυτικός κόσμος παγίως (από τις Μεγάλες Ανακαλύψεις) προσπαθεί με κάθε τρόπο να επιβάλλει τη δική του ηθική σε όποιο λαό κατακτά, σε όποια εδάφη ελέγχει. Πρόκειται για μία τακτική που ιστορικά έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την πολιτική και πολιτιστική αντίληψη τόσο των Ρωμαίων όσο αι των άλλων αυτοκρατοριών.
Ούτε οι Έλληνες (Αλέξανδρος και επίγονοι), ούτε οι Ρωμαίοι, ούτε όμως και οι Βαβυλώνιοι, Αιγύπτιοι, Χετταίοι νωρίτερα πίεζαν κατεκτημένους και ελεγχόμενους λαούς να τους μοιάσουν. Αντίθετα, προτιμούσαν τη διατήρηση του πολιτισμικού status quo και τη διατήρηση των τοπικών θρησκειών. Στην ίδια λογική και η όψιμη Οθωμανική Αυτοκρατορία. Αντίθετα, η δυτικοευρωπαϊκή αυτοκρατορία εδώ και αιώνες προσπαθεί να επιβάλλει τη δική της ηθική, τους δικούς της κανόνες, το δικό της πολιτισμό.
Και το βλέπουμε ακόμα και σήμερα τόσο απέναντι σε μετανάστες όσο και στιες πρόσφατες εξεγέρσεις στις αραβικές χώρες. Όλα μεταφράζονται με βάση τη δική μας ηθική αντίληψη. Παντού βλέπουμε επαναστάσεις, αντιδρούμε στο φερετζέ και τη μαντήλα, αντιδρούμε σε πολιτικούς χειρισμούς... Απαιτούμε όλος ο κόσμος, οι λαοί να αποκτήσουν το δικό μας ανώτερο και δημοκρατικότερο πολιτισμό, απαιτούμε να μας μοιάσουν, να ξεχάσουν τις δικές τους παραδόσεις.
Ένα ζήτημα που πρέπει να συνυπολογίσουμε είναι φυσικά η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Και αυτός ο αγώνας πρέπει να είναι οικουμενικός. Δεν μπορούμε να επιτρέπουμε πουθενά στον κόσμο να καταπατούνται όλα εκείνα τα δικαιώματα που προστατεύουν τη σωματική ακεραιότητα και την ανθρώπινη ζωή (βασανιστήρια, δολοφονίες, εκτελέσεις, ακρωτηριασμοί, παράνομες συλλήψεις κλπ). Έχουμε όμως την τάση να απαιτούμε ο εκδημοκρατισμός της Ασίας και των αραβικών κρατών να γίνουν κατά το ευρωπαϊκό παράδειγμα. Απαιτούμε να σβήσουν παραδόσεις αιώνων και όλοι να ακολουθήσουν το δικό μας παράδειγμα.
Πέρα από το ανεφάρμοστο του πράγματος, είναι αποδεκτή μία τέτοια πρακτική; Δεν αποτελεί μία μορφή ιμπεριαλισμού; Με ποιο κριτήριο ορίζουμε βάσει της ευρωπαϊκής λογικής τα ανθρώπινα δικαιώματα; Πώς ορίζεται το πολιτικό δικαίωμα;  Ας έχουμε δε στο νου μας ότι ουσιαστικά η ευρωπαϊκή δημοκρατία, είναι πολύ απλά η δημοκρατία των υπερεθνικών επιχειρήσεων και όχι των λαών.
Ας δούμε ένα παράδειγμα. Η μουσουλμανική μαντήλα θεωρείται σύμβολο θρησκευτικού φανατισμού που υποβιβάζει τη γυναίκα. Παλαιότερα έγραψα για το ρόλο της ενδυμασίας:
Η μαντίλα ήταν σύμφυτη με το ελληνικό, ασιατικό και βορειοαφρικανικό ένδυμα των γυναικών, αποτελούσε αναπόσπαστο ένδυμα τόσο στην αρχαία Ελλάδα και τις ανατολικές αυτοκρατορίες όσο και στο Μεσαίωνα. Από τη μια προστάτευε το κεφάλι το χειμώνα και κυρίως στις τρεις άλλες εποχές από τη σκόνη, ιδιαίτερα σε μια εποχή που δεν υπήρχε τρεχούμενο νερό στις οικίες για να πλένονται καθημερινά. Μόνο εταίρες μπορούσαν να έχουν ελεύθερα μαλλιά και οι δούλες. Από την άλλη, ο φερετζές προστάτευε το πρόσωπο από την ιδιαίτερα πυκνή σκόνη της Σαχάρας και της αραβικής ερήμου· εξάλλου, «φερετζές» γινόταν και το ανδρικό αραβικό σαρίκι και το μαντίλι των Αμερικανών γελαδάρηδων της Δύσης (λόγω και πάλι της σκόνης).
Μία τέτοια παράδοση αιώνων εμείς πώς θέλουμε να την εξοστρακίσουμε; Ο μόνος ορθός πολιτισμός που σέβεται τη γυναίκα και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός; Προσοχή: μιλάω για πολιτισμό κι όχι για πολιτική σκέψη. Φυσικά και η Ευρωπαία είναι πιο ελεύθερη και παλεύει ακόμα να χειραφετηθεί πραγματικά. Χαρακτηριστική περίπτωση -κατάλληλη για κοινωνιοανθρωπολογική σύγκριση με τη μαντήλα- είναι η μίνι φούστα και η σεξουαλική της απελευθέρωση.
Πόσο ελεύθερη είναι εντούτοις όταν έχει να επιλέξει ανάμεσα στο αδιάφορο βλέμμα και το εκχυδαϊσμένα ντύσιμο γύμνιας για λόγους κοινωνικής επίδειξης; Ή μήπως τα "σεμνότερα" παντελόνια παύουν να είναι προκλητικά; Ή μήπως κάθε γυναίκα δεν επιθυμεί να είναι αντικείμενο πόθου; Έτσι, διδάχθηκαν οι γυναίκες, έτσι διδάχθηκαν και οι άνδρες. Τι ελευθερία όμως είναι τούτη; Το μίνι δηλαδή αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα;
Μερικές φορές τέτοιες συζητήσεις καταλήγουν σε ακραίες ρατσιστικές θέσεις. Οδηγούν φίλαυτες αντιλήψεις για το δικό μας πολιτισμό υποβιβάζοντας άλλους, απομακρύνουν τη σκέψη από το διαφορετικό και την αποδοχή του.
Μάλιστα, παρατηρείται εδώ και λίγα χρόνια μία πρωτοφανής προσπάθεια εξομοίωσης όλου του αραβικού κόσμου. Πρόκειται για μία προσέγγιση η οποία ούτε κοινωνιο-ανθρωπολογικά είναι ορθή (οι διαφορές είναι τεράστιες) ούτε και πολιτικά. Στηρίζεται αποκλειστικά στην προσπάθεια των ΜΜΕ να μένουν στην επιφάνεια και σε συνδυασμό με την πολιτική προαιώνια προπαγάνδα να τους φέρουν σε πλήρη αντιστοίχηση με τους Χριστιανούς σε ένα νέο θρησκευτικό "πόλεμο", σε μία ακόμα πολιτισμική επιβολή
Δεν προσπαθώ να καταθέσω μία συγκεκριμένη πρόταση συμπεριφοράς. Οι σκέψεις τούτες μου γεννούν αμφισβητήσεις, απορίες. Δεν έχω ξεκάθαρη θέση, επειδή σε όλο το πρόβλημα εμπλέκονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και βασικές ατομικές ελευθερίες (έκφρασης και λόγου). Θέτω απλώς ερωτήματα που ίσως πρέπει να οδηγήσουν σε έναν ευρύ διάλογο.

15 έκριναν :

Ανώνυμος είπε...

Φίλε Δήμο, νομίζω ότι σήμερα ο Δυτικός πολιτισμός, σε αντίθεση με τους παρελθόντες πολιτισμούς και χρόνους, στηρίζεται στο χρήμα για να λάβει τις αποφάσεις του. Η οικονομία και το κέρδος είναι η κατευθυντήρια γραμμή πάνω στην οποία λαμβάνονται οι αποφάσεις και χαράσσονται οι πολιτικές. Κι εφόσον το κέρδος μπορεί να προέρθει πιο εύκολα από κάποιον που μοιάζει με μας παρά από κάποιον με συνήθειες αλλότριες προς τις δικές μας, φυσικό είναι να προσπαθήσει το σύστημα να επιβάλλει τον πολιτισμό του και να επιβληθεί στους ξένους.

habilis είπε...

Είναι δύσκολο να αναγνωρίσω λόγο ύπαρξης για ένα άλλο πολιτισμό εάν πρώτα δεν έχω αμφισβητήσει σκληρά ακόμα και με τον δικό πολιτισμό.

Παλαιοπολιτικοθρησκευτικά βαρίδια θέλουν τα χρόνια τους για να βγουν από το DNA ,γιατί τελικά εκεί τρύπωσαν .

ο δείμος του πολίτη είπε...

Τελευταίε, συμφωνούμε. Ο πολιτισμικός ιμπεριαλισμός και η επιβολή των δικών ηθών είναι ο καλύτερος τρόπος ελέγχου μιας κοινωνίας.

habilis, δε διαφωνώ καθόλου.

Θανασης Ξ. είπε...

Είναι τόσο λεπτές αυτές οι ισορρoπίες.

Λες, για παράδειγμα 'Δεν μπορούμε να επιτρέπουμε σε κανένα μέρος του κόσμου..κλπ'. Ποιός, όμως μας διόρισε τοποτηρητές έστω και των ανθρώπινων δικαιωμάτων; Ποιά ισχύς, μας δίνει τέτοια 'δικαιώματα', άλλη απ αυτή των όπλων ή της οικονομίας; Μήπως είναι λιγάκι ..ιμπεριαλισμός τελικά, το να χώνεις τη μύτη σου ακόμη και για τον λιθοβολισμό μιας κακόμοιρης;
Θέλω να πω, είναι ζήτημα 'μεγέθους' το 'δικαίωμα' να 'επέμβουμε';; Όταν πρόκειται για τη μπούργκα δεν πρέπει ενώ όταν είναι λιθοβολισμός επιβάλλεται;;..

Δηλώνω εξ ίσου προβληματισμένος.

Zaphod είπε...

Ειναι δυσκολο ερωτημα.

Οι πολιτισμοι πρεπει να αφεθουν ελευθεροι, ΟΚ.

Ο καθεις να ειναι περηφανος για τα δικα του επιτευγματα ΟΚ.

Σε μια κοινωνια ομως στην οποια τα συνορα σιγα σιγα πεφτουν και (ασχετα με αυτα) η επικοινωνια μεταξυ των ανθρωπων διαρκως και μεγαλωνει το να αφηνουμε ετσι αβασανιστα λιθοβολισμους, κλειτοριδεκτομες, ξυλοκοπημα του κερατα και αλλα τετοια χαριτωμενα να υπαρχουν με το καλυμμα του "πολιτισμου" μου φαινεται λιγο σαν ...κοπάνα από το ερώτημα. θα μου πεις όμως με ποιο δικαιωμα επιβάλεις την δικια σου άποψη και πως ξερεις πως εσυ εισαι ο καλύτερος;;;

Ελα ντε;

ο δείμος του πολίτη είπε...

Θανάση, δε θα διαφωνήσω. Η ηθική και η ορθότητα πάντα ακροβατούν σε ένα επικίνδυνο σκοινί, κινδυνεύοντας να πέσουν είτε στο κενό του φανατισμού είτε της μισαλλοδοξίας και της φιλαυτίας.

Εγώ θα πω μόνο ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν είναι παρά μία ευρωπαϊκή πολιτιστική θέση που ούτε στην Ευρώπη δεν τηρούνται. Και σαφώς η ισχύς τους δεν είναι δεσμευτική, αλλά μόνο ηθική κι επικοινωνιακή. Ωστόσο, εδώ υπεισέρχονται οι αξίες του ανθρωπισμού (οικουμενικής και πανάρχαιας διάστασης). Με βάση αυτές τις αρχές δεν επιτρέπεται να δεχόμαστε βασανιστήρια, λιθοβολισμούς κλπ. Η ενδυμασία δεν εντάσσεται σε τούτο το πλαίσιο παρά μόνο όταν -χρονικοϋποθετικά- απειλείται το άτομο εξαιτίας της με καταπάτησης αυτών των δικαιωμάτων του.

Zaphod, θέτεις και ζήτημα παγκοσμιοποίησης (για τα ανθρώπινα δικαιώματα απάντησα παραπάνω). Σε μία παγκοσμιοποιημένη κοινωνία ο ιμπεριαλισμός τούτος είναι πιο φανερός νομίζω. Ουσιαστικά οι απομονωμένες κοινωνίες βγαίνουν πιο έξω και λογικό είναι να επηρεάζονται. ίσως όμως πρέπει κι εμείς -με όρους βέβαια- να αφήσουμε πιο ελεύθερους εκείνους να αποφασίζουν. Και τούτο αναφέρεται κυρίως στην κριτική που ασκείται -από πολίτες και ΜΜΕ- για διάφορα έθιμα και παραδοσιακά ήθη.

Unknown είπε...

Η υπερφίαλη ματαιοδοξία μιας επαρμένης "δυτικής" κοινωνίας που γνωρίζει τη μοναδική αλήθεια...

ο δείμος του πολίτη είπε...

Αυτό ακριβώς πιστεύω κι εγώ, Darthiir the Abban. Και βέβαια αυτή η σιγουριά και ο μισαλλόδοξος ναρκισσισμός συνδέεται και με τον πολιτικό και οικονομικό έλεγχο των άλλων εθνών.

Ασκαρδαμυκτί είπε...

Ναι... η Δύση έχει διαπρέψει στα ανθρώπινα δικαιώματα και στις ελευθερίες και θέλει να κάνει κι εξαγωγές...

ο δείμος του πολίτη είπε...

Εμ, αυτό που το πας πάλι, Άσκαρ;

Caesar είπε...

Πολιτιστικός ιμπεριαλισμός νομίζω ότι πάντοτε υπήρχε, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, από τους ισπανούς εξερευνητες, κονκισταντορ που κατέστρεψαν τον πολιτισμό των Μάγια,τις "ιεραποστολές" τις σταυροφορίες και φυσικά κάθε πολιτιστική εξόρμηση που αποσκοπεί στη λεηλασία κάθε τοπικού πολιτισμού ανα την υφήλιο.
Ίσως να είναι κι αυτό μια αναγκαία μορφή/πορεία της εξέλιξής μας.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Καίσαρα, αυτό ακριβώς. Τότε θεωρούνταν ότι έτσι φέρνουν το θεό στους άπιστους και σήμερα ότι φέρνουν τη δημοκρατία. Βέβαια, για λεηλασία ουδείς λόγος.

Πολιτης είπε...

@ Δειμος

Δυστυχώς στο έργο αυτό είναι βασική πρωταγωνίστρια και η "μεταμοντέρνα" νεωτερική αριστερά,δυστυχώς!!!

ο δείμος του πολίτη είπε...

Δε θα διαφωνήσω ιδιαίτερα, πολίτη, αν και το πρόβλημα παρουσιάζεται ήδη από της Αναγέννηση. Σήμερα, βέβαια, έχει ξεπεράσει τα όρια με τις οικονομικές επιχειρήσεις.

Πρόσωπον είπε...

Ενα εκπληκτικό αρθρο του Γ.Φ.Φ αναδημοσιευμένο απο τον Φυλλομαντη! http://ithacanet.gr/article/%CE%B6%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B5-%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%B9%CE%B4%CF%81%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B7-%CE%B5%CF%80%CE%BF%CF%87%CE%B7

ShareThis