Η κατάργηση της ενιαίας τιμής θα σκοτώσει τις νέες ιδέες

γράφτηκε για τοβιβλίο.net

Οι αναφορές του Υπουργού Ανάπτυξης στην κατάργηση της ενιαίας τιμής στα βιβλία, (μαζί με παρεμβάσεις στο γάλα, το ψωμί και τα απορρυπαντικά) στο όνομα του ελεύθερου ανταγωνισμού αποτελεί την προσπάθεια του μεταμοντέρνου φιλελευθερισμού να κυριαρχήσει στον πολιτισμό και το βιβλίο, ένα χώρο που ήδη διακρίνεται από ολιγοπώλια και σκληρό ανταγωνισμό.

Το βιβλίο και οι εκδόσεις δέχτηκαν νωρίς τις πρώτες συνέπειες της κρίσης. Ο τρόπος λειτουργίας πολλών εκδοτών, η πληθώρα μικρών επιχειρήσεων και η εγγενής αδυναμία προώθησης βιβλίων σε μία ολιγοπρόσωπη αγορά, το υπερβολικό κόστος αυτοέκδοσης και οι μεγάλες αμοιβές των εκδοτών, τους έφεραν γρήγορα αντιμέτωπους με τα οικονομικά προβλήματα της κοινωνίας και την ανασφάλεια.

Ωστόσο, η προτεινόμενη κατάργηση της ενιαίας τιμής αποτελεί μία άλλη στοχευμένη κίνηση για τη δημιουργία μονοπωλίων. Στις περισσότερες χώρες της ΕΕ η ενιαία τιμή θεσμοθετείται είτε άμεσα (Γαλλία, Ελλάδα) είτε μέσω συλλογικών συμβάσεων εκδοτών και βιβλιοπωλών. Και τούτο διότι προστατεύει από τον αθέμιτο ανταγωνισμό, χωρίς όμως να εμποδίζει τον ελεύθερο ανταγωνισμό. Άλλωστε, η ενιαία τιμή δεν ορίζεται από το κράτος ή άλλο φορέα πλην του ίδιου του εκδότη βάσει της κίνησης της αγοράς.

Ο ανεξέλεγκτος ανταγωνισμός στην τιμή του βιβλίου θα εμποδίσει αναπόφευκτα κι άλλο την εμφάνιση νέων συγγραφέων. Ήδη η οικονομική πίεση οδήγησε σε μείωση και παραγωγής νέων τίτλων και ακόμα περισσότερο νέων συγγραφέων. Η έκδοση βιβλίων πρωτοεμφανιζομενων συγγραφέων αποτελεί ένα επενδυτικό ρίσκο -με τη στενά επιχειρηματική έννοια- για τον εκδότη.

Ο ανταγωνισμός και η κυριαρχία του εμπορικού στοιχείου επί του πολιτιστικού σε μία τόσο μικρή αγορά, όσο η ελληνόφωνη, θα εξοβελίσει τους νέους συγγραφείς αφού δε θα έχουν κέρδη οι εκδότες από τους γνωστούς στο ευρύ κοινό ώστε να επενδύσουν σε νέες ιδέες. Στην ουσία θα κυριαρχήσει η "αγορασμένη" έκδοση, η πληρωμένη, σε όλο το φάσμα διακίνησης βιβλίων. Μία τάση που ήδη τείνει να γίνει ο κανόνας, αλλά με τη νέα πρόταση θα γίνεται αποκλειστικά.

Ενώ θεωρητικά θα ευνοήσει τον αναγνώστη, τελικά θα υποβιβάσει τον εκδοτικό χώρο σε βιβλία παλαιών συγγραφέων (που κι αυτά αμφισβητείται αν θα τυπώνονται δεδομένου του ηλεκτρονικού εμπορίου και της αύξησης των ηλεκτρονικών εκδόσεων) και σε best sellers, ενώ οι νέοι συγγραφείς θα χάσουν το δρόμο προς τις βιβλιοθήκες και θα μένουν μόνο στον εφήμερο χώρο του διαδικτύου.

Τα δε μικρά βιβλιοπωλεία θα απειληθούν και τελικά θα κλείσουν, εμποδίζοντας ακόμα μία φορά την επαφή νέων συγγραφέων, νέων ιδεών, την ανάδειξη μιας νέας πολιτισμικής οδού προς τον αναγνώστη, ο οποίος θα ελέγχεται/αγοράζει πια μόνο από μεγάλες αλυσίδες ό,τι εκείνες -διαφημισμένο και βέβαιο εμπορικά- πουλούν (χωρίς ρίσκο). Στην ουσία στην αγορά θα κυριαρχήσουν τα best-sellers, εγχώρια ή αλλόγλωσσα.

Το βιβλίο δεν αποτελεί όμως ανταγωνιστικό είδος που να διατιμάται βάσει του κιλού ή όγκου του. Είναι ένα πολιτιστικό αγαθό, ένας δρόμος φωτός. Το βιβλίο δεν είναι εμπορικό αγαθό με τη στενή έννοια του όρου. Δυστυχώς, πολλοί εκδότες έτσι επέλεξαν να το βλέπουν, ανοίγοντας το δρόμο για ανάλογες με του υπουργού προτάσεις. Με την πρόταση όμως που έριξε ο τελευταίος ουσιαστικά απειλούνται όλες οι μικρές και μεσαίες εκδοτικές δραστηριότητες και μαζί τους και οι συγγραφείς που δεν παράγουν best-sellers και οι νέοι δημιουργοί, το νέο πνεύμα του λογοτεχνικού πολιτισμού. Άλλωστε, η συγγραφική δραστηριότητα δεν μπορεί να μπει στα καλούπι9α του εμπορικού ανταγωνισμού, γιατί τότε απλά γίνεται πολιτισμικός λαϊκισμός.

Η αύξηση της παραγωγής βιβλίου συνδέεται άρρηκτα με το βελτιωμένο οικονομικό και το μορφωτικό επίπεδο της ελληνικής κοινωνίας. Η Πολιτεία πρέπει με κάθε τρόπο να στηρίξει το βιβλίο, ως πολιτιστικό αγαθό, και να θεσμοθετήσει μέσα υποστήριξης των νέων συγγραφέων όλων των κειμενικών ειδών.

Το βιβλίο δεν αποτελεί απλά ένα αγαθό προς πώληση. Ήδη ο χώρος κινδυνεύει να κατακτηθεί μόνο από όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα να υποστηρίξουν οι ίδιοι ή να αναλάβουν εξ ολοκλήρου την εκδοτική παραγωγή. Και τούτο λειτουργεί ανασταλτικά τόσο προς την εκδοτική δραστηριότητα όσο και στην προώθηση νέων ιδεών. Η μετατροπή του βιβλίου σε αναλώσιμο είδος και η κυριαρχία της αγοράς από best sellers θα ενισχύσει τη ταχύτατη πολιτιστική ένδεια και θα κάνει το χώρο της διανόησης πεδίο δημόσιων σχέσεων συστημικών διανοουμένων.