Μέρες 47ου φεστιβάλ κινηματογράφου

Μέρες 47^ου φεστιβάλ κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη και αποφάσισα να δω κι εγώ μερικές ταινίες, μετά από αρκετά χρόνια που παρακολουθούσα ανελλιπώς τη φεστιβαλική εκδήλωση. Για δύο ταινίες, λοιπόν, η κριτική: για την ταινία «στα όρια» και για «το τελευταίο πορνό».

Η πρώτη επιθυμεί να κάνει αισθητή παρουσία στις κινηματογραφικές αίθουσες της χώρας. Στηριζόμενη στις αφηγήσεις ενός οδηγού ταξί ρίχνει μία σύντομη ματιά στη νυχτερινή ζωή της πρωτεύουσας· πορνεία, μετανάστες, trafficking, προσωπικά προβλήματα κι έρωτες όλα κάνουν ένα σύντομο πέρασμα από τη μεγάλη οθόνη. Οι κισλόφσκικες επιρροές του σκηνοθέτη είναι ολοφάνερες με τα περαστικά πλάνα. Θολά, διπλοτυπικά (σαν μυωπίας και αστιγματισμού μαζί) πλάνα έρχονται να εστιάσουν σε γκρο πλαν των ηρώων τονίζοντας μόνο την προσωπική ιστορία, αλλά αποφεύγοντας έτσι την εμβάθυνση στη σκίαση της νυχτερινής Αθήνας και μένοντας μακριά από την αναφερόμενη πορνεία.

Η ταινία -θα έλεγα- ήταν γενικά καλή. Εντυπωσιακή η αρχή της με διάφορες ιστορίες, που αφήνει την προσμονή μιας καλής κοινωνικής ιστορίας η οποία, ωστόσο, ξεφλουδίζει πριν ακόμα τα μισά και μετατρέπεται σε μία παράλογη ιστορία αγάπης. Στα όρια κινείται και η αντοχή του θεατή από τα διπλοτυπικά πλάνα και τα μυωπικά φώτα της κυκλοφοριακής συμφόρησης σε μια νυχτερινή πόλη. Στα όρια κινείται και ο έρωτας του πρωταγωνιστή που φοβάται να πλησιάσει τους ανθρώπους και απόμακρος σαν θεατής τους παρατηρεί χωρίς να δεσμεύεται μέχρι να έρθει η ωραία πρωταγωνίστρια.

Στόχος; Να φανεί εν συντομία η Αθήνα, να φανεί η απομάκρυνση των ανθρώπων, το πώς τρώει τα παιδιά της η αθηναϊκή νύχτα, να φανεί ο ψυχρός πορνικός έρωτας και το πάθος που μας κατακλύζει. Και πράγματι αυτό επιτυγχάνεται στο έργο.

Το τελευταίο πορνό του Κώστα Ζάπα ανήκει στο λεγόμενο ψηφιακό κύμα (digitalwave). Μονοκάμερη εκδοχή μίας προσπάθειας για ένα τελευταίο πορνό από έναν παλιό επαγγελματία. Θεατρικά αργές κινήσεις που έρχονται σε ρίξη με τη σύγχρονη βερμπαλιστική εικόνα των γρήγορων εναλλαγών στα καρέ. Στατικά πλάνα -που συχνά οδηγούν με την υπερβολή και την προκλητικότητά τους οδηγούν σε γέλια- τα οποία αντιτίθενται στη σύγχρονη εκδοχή των ψηφιακών επεξεργασιών και των οπτικών εφέ του κινηματογράφου. Λιτά σκηνικά -σε σημείο υπερβολής- που προκαλούν την αισθητική μας για να δείξουν ότι οι ανθρώπινες σχέσεις είναι λιτές και πως για να περιγραφούν δε χρειάζονται πλούσια σκηνικά. Θολές σκηνές με απλής βιντεοκάμερας κιτρινο-πορτοκαλί φόντο για να δείξει πώς η σύγχρονη κοινωνία χωρίς καμία συστολή καταπίνει τα παιδιά της και είτε τα εκπορνεύει είτε τα οδηγεί στην αυτοκτονία μεταφορικά και κυριολεκτικά. Έντονες είναι οι επιρροές της σύγχρονης ποιητικής λιτότητας και του παραλόγου που κάποτε ο Camu περιέγραφε και σήμερα ο Ζάπας εντασσόμενος σε ένα νέο κύμα μαγνητοσκοπεί και σκηνοθετεί.

Το τελευταίο πορνό επειδή η πρωταγωνίστρια αυτοκτονεί και ο χρηματοδότης δεν προχωρά. Το τελευταίο πορνό γιατί για την πρωταγωνίστρια οικογένεια η κόρη γίνεται αυτόχειρας προκειμένου να μη γίνει πορνοστάρ. Απρόσωπες σχέσεις σε ένα τελευταίο πορνό επειδή κάθε σχέση της πορνογραφίας είναι απρόσωπη. Και μέσα σε όλα και λίγες πανανθρώπινες αλήθειες και η ένταση των οικονομικών προβλημάτων και των πλούσιων επενδυτών που χρεωμένη κι αυτοί θέλουν να αγοράσουν γυμνό ικανοποιώντας τα βίτσια τους.

Μία πολύ καλή ταινία για όποιον έχει υπομονή και δεν ενοχλείται από μία άλλη καλλιτεχνική ματιά, από μία άλλη εκδοχή του τι είναι κινηματογραφική τέχνη. Γιατί ας θυμόμαστε ότι ο κινηματογράφος είναι τέχνη.