Εκθέσεις στο Τελλόγλειο

Την Παρασκευή επισκέφτηκα τον Τελλόγλειο μουσειακό χώρο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και έμεινα έκθαμβος από δύο εκθέσεις που ανεπιφύλακτα προτείνω σε κάθε Θεσσαλονικιό.

Βρέθηκα εκεί με αφορμή τα εγκαίνια στον επάνω όροφο της έκθεσης θεατρικού ενδύματος που έγινε σε συνεργασία με το Εθνικό Θέατρο. Εκπληκτικής ραφής 4500 κοστούμια -είτε με τις πεντακάθαρες φωτογραφίες του Ηλία Ηλιάδη είτε ζωντανές- γεμίζουν όλο τον όροφο και εντυπωσιάζουν αναβιώνοντας με πιστή αναπαραγωγή τις αρχαίες ενδυμασίες. Ο λόγος γίνεται για κοστούμια ποτισμένα με τον ιδρώτα του ηθοποιού, ζυμωμένα με τον κόπο του ενδυματολόγου που ολοκληρώνει αφανώς την τέχνη του θεάτρου. Το βλέμμα μας προκαλεί η προσοχή που δόθηκε στις λεπτομέρειες και αξίζει να προσέξουμε την έμφαση που έδιναν οι ενδυματολόγοι στις πτυχές και τη φτηνή μορφή του ταλαιπωρημένου ρούχου ταλαιπωρημένων και βασανισμένων επικών ηρώων (Προμηθεύς Δεσμώτη, Οιδίπους επί Κολωνώ -του Αλέξη Μινωτή-, Εκάβη -της Άννας Συνοδινού- από τις ευριπίδειες Τρωάδες). Μέσα στην απλότητα αυτή όμως προκαλεί το θαυμασμό μας η τελειότητα στη μορφή και στο σύνολο.
Ας συμπληρώσω ότι στα εγκαίνια παρουσιάστηκε και ένα happening μοναδικής έμπνευσης θεατρικών διαλόγων. Ένα μικρό ζωντανό δρώμενο που εκτυλίχθηκε ανάμεσα στους επισκέπτες. Παρέα ηθοποιοί και θεατές να γυρνούν στην έκθεση και να μιλούν σε κοστούμια, σαν να επρόκειτο για ανθρώπους.
Μοναδικής ποιότητας είναι η έκθεση γλυπτικής του Χρήστου Καπράλου. Την προσοχή μας προκαλούν οι παρωδίες από τα γλυπτά του Ολυμπίου Διός. Παρωδίες -ως βασικό στοιχείο του μοντερνισμού- καθώς διακηρύττουν την ανεξαρτησία μα και την επιρροή τους από τα αρχαία γλυπτά. Προκαλεί το άγγιγμα - ή ο διά χειρός βιασμός;- του ξύλινου συμπλέγματος Κένταυρος και Κόρη. Δίπλα του ο Απόλλων χωρίς φαλλό να θυμίζει το αντίστοιχο ευνουχισμένο -από τους Χριστιανούς- αρχαίο άγαλμα. Πιο πέρα ξεχωρίζουμε τις προσωποποιημένες παρωδίες του Κλαυδέου ποταμού και του Αλφειού ποταμού με τα έντονα ανθρωπομορφικά τους χαρακτηριστικά, μπλεγμένα με μία μνημειώδη σμιλευμένη λιτότητα.
Ένα σύνολο καλλιτεχνημάτων σε ξύλο που φανερώνει μια άμεση σχέση των έργων με την αρχαία γλυπτική. Έμπνευση από μύθους επικούς και γλυπτική των αετωμάτων του Ολυμπίου Διός. Προβληματισμός για τον πολιτισμό της αρχαιότητας και αφετηρία μοντέρνας δημιουργίας. Η έκθεση, η καπράλικη δημιουργία αποτελεί μια αναμέτρηση της γλυπτικής των προκλασικών Αρχαίων Χρόνων και της σύγχρονης πλαστικής.
Κόντρα στην τέλεια, σμιλευμένη αρχαία μορφή των αετωμάτων προτάσσεται η λιτότητα της καθαρής μνημειακής δημιουργίας του σύγχρονου καλλιτέχνη. Ένας διάλογος του μοντέρνου γλύπτη που στηρίζεται στις ανακεκλυμένες μορφές του αυστηρού ρυθμού για να προκαλέσει τη σκέψη του θεατή, για να τον προβληματίσει. Δεν πρόκειται για άμεση στείρας αρχαιοπληξίας ή φτηνή μίμηση. Το σύγχρονο βλέμμα του Καπράλου βάζει σε άλλη ρότα το διάλογο του διαχρονικού δίπολου της γλυπτικής τέχνης. Προβάλλονται μέσα από αυτήν τα χαρακτηριστικά της δικής μας ζωής και οι προβληματισμοί των γλυπτικών μορφών.
Μα, μέσα στην έκθεση ξεχωρίζουν ορισμένα έργα απαράμιλλης ομορφιάς. Στη Σταύρωση ο Ιησούς ανάποδα σταυρωμένο -θυμίζοντας την εκτέλεση του Πέτρου- με το κεφάλι να ξεχωρίζει χαμηλά. Με τον πόνο χαραγμένο στο άψυχο ξύλινο κορμί του συγκρατείται από τους απρόσωπους ληστές που τον συντροφεύουν στο σταυρό (που δεν υπάρχει στη σύνθεση) και τον σταυρώνουν. Η μητέρα γονατιστή σαν προέκταση του νεκρού κορμιού με τα χέρια ψηλά να εκλιπαρεί (τι; το θάνατο; τη λύτρωση;) με το γερμένο στο πλάι κεφάλι της και τις εγκοπές του οδυρμού να τη χαράζουν και να τη μετατρέπουν σε μια άγρια μορφή. Ο σκοπός του γλύπτη δεν είναι να δώσει μια θρησκευτική διάσταση, αλλά με τη μνημειακή διάσταση του συμπλέγματος μοιάζει να τονίζει τον πόνο, το θάνατο, την καθημερινή σταύρωση από τους γύρω μας απρόσωπους  ανθρώπους.
Διακρίνουμε την επική σύνθεση του Αχιλλέως που σέρνει το νεκρό του Έκτορος. Οι ηρωικές μορφές ταυτίζονται με το άρμα, ο Έκτορας αποτελεί την προέκταση ενός οργάνου βασανισμού και προσβολής προς ένα νεκρό και ο Αχιλλέας στο εμπρός τμήμα αποτελεί τον τροχό. Οι ήρωες ταυτίζονται με το βασανισμό. Αγέρωχος ο θριαμβευτής προκαλεί την ύβριν με το ανάστημά του και την ακέφαλη κι απρόσωπη σκληρότητα και βαναυσότητά του.