Περί διαζυγίων ο λόγος

Αποτελεί καθημερινή διαπίστωση πια ότι ολοένα και περισσότεροι Έλληνες παίρνουν διαζύγιο. Μία εικόνα και γίνεται που φανερή τόσο σε προσωπικές συζητήσεις του μικρόκοσμού μας, όσο και στο σχολικό περιβάλλον όπου πολλά παιδιά ζουν σε μονογονεϊκές οικογένειες. Βάσει στοιχείων της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας τα διαζύγια παρουσιάζουν μια διακύμανση 13% έως 20% σε σχέση με τους γάμους. Το 1971 είχαμε 73.350 γάμους και μόλις 3.675 διαζύγια. Το 1981 είχαμε 71.178 γάμους και 6.351 διαζύγια, ενώ για το 1991 τα αντίστοιχα νούμερα είναι 65.568 και 6.351. Το 1998 παντρεύτηκαν 55.489 ζευγάρια και χώρισαν 7.814, όπου στα 14 από αυτά αναφερόταν ως λόγος διαζυγίου η μοιχεία (στις 12 περιπτώσεις από τον άντρα και στις 2 από την γυναίκα). Αντίστοιχη είναι και η εικόνα που έχουμε από τα στοιχεία του Πρωτοδικείου Αθηνών. Το 1980 ο αριθμός των συναινετικών διαζυγίων ήταν 2.468 και το 1990 ήταν 2.454, ενώ το 2000 σχεδόν διπλασιάστηκαν και έφτασαν τα 4.130. Ανάλογη είναι και η εικόνα για τον αριθμό των διαζυγίων κατά αντιδικία. Αξίζει εδώ να σημειώσουμε ότι για το 2000 οι γάμοι σε όλες τις μητροπόλεις του λεκανοπεδίου (πλην του Πειραιά) έφτασαν τους 10.883.

Σύμφωνα με στοιχεία υπάρχουν περίπου ένα εκατομμύριο διαζευγμένες οικογένειες στη χώρα μας και αυτό συνεπάγεται ότι υπάρχουν ένα εκατομμύριο άνδρες, ένα εκατομμύριο γυναίκες και περίπου ένα εκατομμύριο παιδιά (ένα παιδί ανά οικογένεια). Επί πλέον υπάρχουν και τα άτομα του συγγενικού περιβάλλοντος που επίσης υφίστανται τις συνέπειες των διαζυγίων.

Ενώ, λοιπόν, τα διαζύγια ήταν σχετικά σπάνια τις δεκαετίες του '50 και του '60, από το 1970 παρουσιάζουν μία σχετική αύξηση. Είναι δεδομένο και αυταπόδεικτο πια ότι η αύξησή τους οφείλεται στην ελευθερία που άρχισαν ειδικά στη δεκαετία του ΄80 να γνωρίζουν οι γυναίκες. Ο κοινωνικός εκδημοκρατισμός της ελληνικής κοινωνίας και η έξοδος της γυναίκας στην αγορά εργασίας έφεραν τις συζύγους σε μία πλεονεκτικότερη θέση από τις μητέρες τους, επιτρέποντάς τις να έχουν δικό τους πορτοφόλι και όλη τη σχετική ελευθερία πρωτοβουλίας κινήσεων που επιτρέπει η οικονομική ανεξαρτησία -χωρίς βέβαια αυτό να αποτελεί κάτι το αρνητικό. Βεβαίως η επαγγελματική σταδιοδρομία για μία μητέρα και σύζυγο συχνά ισοδυναμεί με μία εκούσια σκλαβιά χειρότερη από τις παλαιότερες γενιές, αλλά το μεγάλο θετικό αυτής της δουλείας είναι η ανεξαρτησία και η δύναμη που της επιτρέπει με τη νέα κοινωνική της θέση να φέρνουν αντίρρηση και να εκφράζουν οι σύζυγοι πιο ελεύθερα και την άποψή τους και τον εγωισμό τους.

Παράλληλα, ας θυμόμαστε ότι τα νέα κοινωνικά ήθη διαμορφώνουν και νέες προσωπικότητες που δίνουν λιγότερη βάση στην αξία της οικογένειας. Ενώ παλαιότερα η οικογένεια ήταν το άπαν της κοινωνίας και η αξία της αδιαμφισβήτητη, σήμερα αντιμετωπίζεται με κριτική σκοπιά. Στα νέα ήθη μπορούμε να θέσουμε και τη χαλαρή οικογενειακή σχέση των μελών της που εκφράζεται είτε με τη μεγαλύτερη ελευθερία των παιδιών είτε με τις παράλληλες εξωοικογενειακές (ψυχαγωγίας και σεξουαλικής φύσης) εξόδους των δύο συζύγων.

Στη Βρετανία σχεδόν ένα στα πέντε ζευγάρια βρίσκονται στα πρόθυρα του χωρισμού και ένα στα δέκα δηλώνει ότι δεν έχουν πλέον σεξουαλικές σχέσεις, αναφέρει έρευνα. Φάνηκε ότι το σεξ, η απιστία, η κακοποίηση και οι φιλονικίες είναι οι βασικές αιτίες διαζυγίου, σύμφωνα με τα στοιχεία δημοσκόπησης που διεξήχθη μεταξύ 2.000 παντρεμένων, διαζευγμένων και εν διαστάσει Βρετανών[1]. Ας μη ξεχνάμε ότι στη χώρα μας δεν υπάρχει διαπαιδαγώγηση για το γάμο κι ούτε καν σεξουαλική αγωγή. «Παιδιά» πάνω από τριάντα ετών μένουν ακόμη στην κατοικία των γονέων τους όπου όλα είναι έτοιμα και όταν παντρεύονται, αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις νέες συνθήκες και απαιτήσεις, γιατί δεν έμαθαν στις ευθύνες και τις υποχρεώσεις παρά μόνο σε προνόμια. Με το παραμικρό λοιπόν χωρίζουν, υποβοηθούμενοι από ένα δικηγόρο που γράφει μια αγωγή διαζυγίου ή επιμέλειας σε βιομηχανική παραγωγή διότι είναι όλες αντιγραφή η μία με την άλλη[2].

Σε έρευνα φάνηκε ότι οι γυναίκες είναι αυτές που στατιστικά λύουν τα δεσμά του γάμου. Οι νεότερες και πιο μορφωμένες κάνουν με μεγαλύτερη ευκολία το πρώτο βήμα, παρά το γεγονός ότι αυτές οι κατηγορίες είναι αυτές που παντρεύονται και πιο δύσκολα[3].

Η μοιχεία είναι ένας από τους βασικότερους λόγους για την κατάθεση αιτήσεων διαζυγίων. Σε έρευνα[4] φάνηκε ότι το 80% των ανδρών και το 50% των γυναικών έχουν εξωσυζυγική ευκαιριακή σχέση τουλάχιστον μία φορά στην Ελλάδα, ενώ στο ένα τρίτο των γάμων δημιουργούνται «σχέσεις- γέφυρες» με παράλληλες επαφές από το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον. Το ίδιο Ινστιτούτο επιβεβαιώνει ότι «... η απιστία στην Ελλάδα είναι πάρα πολύ υψηλή σε σχέση με την Ευρώπη» και επικρίνει την κατάχρηση των ελευθεριών τόσο στον τομέα αυτό όσο και σε άλλους. Στα διαζύγια που εκδόθηκαν από το Πρωτοδικείο Αθηνών για το έτος 2000 στα 13 από αυτά αναφερόταν ως λόγος ισχυρού κλονισμού η μοιχεία (στις 5 περιπτώσεις από τον άντρα και στις 8 από την γυναίκα). Συμπληρωματικά σύμφωνα με στοιχεία από διεθνή έρευνα το 50-60% των παντρεμένων ανδρών και το 45-55% των παντρεμένων γυναικών έχουν κάποια εξωσυζυγική σχέση. 

Ας σημειώσουμε εδώ ότι ξεχωριστή και μελετημένη μορφή εξωσυζυγικών σχέσεων είναι εκείνη που δημιουργείται στο χώρο εργασίας. Βέβαια, το να μοιράζεσαι το μαξιλάρι και το γραφείο με κάποιον μπορεί να προξενήσει ποικίλα προβλήματα στην ίδια τη σχέση και στους συναδέλφους, αλλά και κλυδωνισμούς στην επιχείρηση. Όσο κι αν η λογική μας υπαγορεύει να αποφεύγουμε τα επιπόλαια φλερτ με τους/τις συναδέλφους στο γραφείο, ο ερωτισμός στο χώρο του γραφείου είναι ακατανίκητος. Αυτή είναι άλλωστε και η τεκμηριωμένη επιστημονικά άποψη των ψυχολόγων, σεξολόγων και ψυχιάτρων[5]. Μαζί τους συμφωνούν και ειδικοί σύμβουλοι επιχειρήσεων σε θέματα προσωπικού, οι οποίοι υπογραμμίζουν τις αρνητικές πτυχές του έρωτα στο γραφείο. Το  σκηνικό της εργασίας μας τα τελευταία χρόνια έχει μετατραπεί σε κέντρο κοινωνικής συνεύρεσης, ειδυλλίων και ερωτικών σχέσεων διαφόρων τύπων.  

Η κύρια αιτία διαζυγίων, όταν ο λόγος πια δεν είναι αρκετά σοβαρός και ξεκάθαρος είναι η ασυμφωνία χαρακτήρων. Όταν ένας εκ των συμβίων (ή και... αμφότεροι) έχουν διαφορετικές επιθυμίες και η συνύπαρξή τους καταπιέζει την ελεύθερη βούληση και δημιουργία, το διαζύγιο φαίνεται σαν τη μόνη λύση. Η ασυμφωνία δε χρειάζεται να εξηγηθεί περαιτέρω, ούτε απαιτεί ιδιαίτερη επιχειρηματολογία. Είναι σεβαστή και προσωπική επιλογή των δυο, όταν «απλά» δεν μοιράζονται την ίδια οπτική πάνω στα πράγματα. Ας θυμόμαστε ότι οι γάμοι σε νεαρή ηλικία συχνά οδηγούν σε παρερμηνείες και απουσία συνεννόησης αφού και οι δύο σύζυγοι παντρεύτηκαν για διαφορετικούς λόγους ο καθένας.

Μία άλλη αιτία διαζυγίων είναι οι οικονομικές προστριβές, καθώς οδηγούν σε άγχος και ανασφάλεια το μέλλον του συζύγου και κατά συνέπεια του ζευγαριού και της οικογένειας. . Ωστόσο, σε όλα αυτά οφείλουμε να προσθέσουμε και τον ολοένα αυξανόμενο εγωισμό που φαίνεται να κερδίζει τους συζύγους και την αδυναμία τους να επικοινωνήσουν. Μέσα σε μία κοινωνία καταναλωτική όπου όλα αγοράζονται και αυτοσκοπός καταντά η υλική ευδαιμονία φαίνεται αδύνατη η συναισθηματική επικοινωνία ενώ μεγαλώνει το χάσμα της επαφής τους. Η φιλαυτία του σύγχρονου ανθρώπου - που το κυρίαρχο καταναλωτικό πρότυπο φροντίζει επιμελώς να θρέφει- έχει συμβάλει σημαντικά. Αξίζει να σημειώσουμε ότι στη Μεγάλη Βρετανία ο έρπης είναι η τρίτη αιτία διαζυγίων.

 

 

---

[1] Αποδείχθηκε επίσης ότι ένας στους τρεις άνδρες έχει βαρεθεί τη σύζυγό του και το γάμο τους, ενώ το 1/5 των γυναικών δήλωσε ότι ο γάμος τους διαλύθηκε μετά από ένα σοβαρό περιστατικό κακοποίησης. Σχεδόν το 16% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι ο γάμος τους ήταν επί "σαθρών βάσεων" και μόλις το 2,5% λέει ότι υπήρχαν "γερά θεμέλια". Περίπου οι μισοί από τους ερωτηθέντες δήλωσαν ότι η σεξουαλική τους ζωή έχει περιορισθεί, με τους άνδρες να δηλώνουν ότι η "έλλειψη σεξ" είναι η βασική αιτία διάλυσης του γάμου τους.

[2] Gardner, 1986, Προσφυγή στο δικαστήριο επιμέλειας  παιδιών: Ένας οδηγός για τους γονείς και τους ψυχοθεραπευτές., Friedman HJ, 1980, 'The father's parenting experience in divorce' Am.J, Psychiatry 137:1177-1182, Gunsberg L, Hymovitz P, 2005, Divorce and custody, The analytic press, Inc.

[3] Συμώνη Τσαλίδη, Ποια είναι η κατάσταση που επικρατεί στη χώρα μας; Αναφερόμαστε πλέον σε ένα κοινωνικό φαινόμενο;

[4] Από δημοσιευμένες στον τύπο έρευνες του Ανδρολογικού Σεξολογικού Ινστιτούτου.

[5] Όπως προκύπτει από έρευνες κοινωνιολογικών κέντρων για τις αισθηματικές σχέσεις, το 13,3% των ερωτηθέντων γνώρισε το σύντροφό του στο χώρο όπου εργαζόταν ή σπούδαζε. Διαπιστώθηκε ότι ο τύπος της εργασίας ή η οικονομική κατάσταση κάποιου είναι δύο από τα κυριότερα κίνητρα της γνωριμίας και της έλξης. Από το παραπάνω ποσοστό μόλις το 0,6% διατήρησε εκείνη την πρώτη ερωτική σχέση μέσα από το γραφείο. Άλλες έρευνες έχουν αποδείξει πως ο συνηθέστερος χώρος για τη δημιουργία μιας εξωγαμιαίας σχέσης είναι πράγματι το περιβάλλον του γραφείου. Αυτό δε θα πρέπει να μας ξενίζει.