βιντεοπαιχνίδια: επηρεάζει το αίμα τα παιδιά μας;

Το τελευταία χρόνια -και ιδιαίτερα από τότε που οι Η/Υ μίκρυναν σε όγκο- βλέπουμε την ολοένα και αυξανόμενη παραγωγή πολεμικών ηλεκτρονικών παιχνιδιών. Από τη μια ο περιορισμός της διαβίωσης του παιδιού στο πλαίσιο της πυρηνικής οικογένειας και από την άλλη η έλλειψη χώρου στην αστικοποιημένη και τσιμεντοποιημένη γειτονιά περιόρισαν τη δυνατότητα παιχνιδιού στους δυσεύρετους υπαίθριους παιδότοπους. Βέβαια, πολεμικά παιχνίδια πάντα υπήρχαν και φαίνεται πως οι συνθήκες πολέμου που επικρατούσαν κατά καιρούς τα ενίσχυαν· τα παιδιά ταυτίζονταν και διαπαιδαγωγούνταν πάντοτε με τα ηρωικά πρότυπα τα έπη -θρησκευτικά ή ηρωικά- αποτελούσαν την πρώτη ύλη διδασκαλίας που βιώνονταν και μέσα από παιχνίδι. Ωστόσο, τίποτα δε φαίνεται να μοιάζει με τη σύγχρονη καταναλωτική εκδοχή των βιντεοπαιχνιδιών.

Σήμερα πια τα παιχνίδια αυτά δημιουργούν ένα τοπίο πολέμου μέσα στο ίδιο το σπίτι, με κεντρικούς ήρωες τους παίκτες, αλλοιώνοντας όμως την πραγματική εικόνα του. Ο πόλεμος εξωραΐζεται, εξατομικεύεται η δράση –όταν όμως οι αληθινές επιχειρήσεις είναι μαζικές κι όχι ατομικές-, η μάχη διαποτίζεται από μία ρομαντική χροιά και αφήνει στο σκοτάδι τα συλλογικά βιώματα. Ο πόλεμος ο ίδιος αποξενώνεται από τα γενεσιουργά του αίτια και μετατρέπεται σε μία περιπέτεια, στο πρότυπο χολιγουντιανών πολεμικών ή αστυνομικών ταινιών δράσης με μπόλικους θανάτους. Ο φόβος όμως κρύβεται στην αντίδραση των γονέων και των εκπαιδευτικών που τονίζουν ότι η κοινωνία που εμπορεύεται τη βία γίνεται αυτομάτως βίαιη. Όσο μεγαλύτερες είναι οι πωλήσεις τόσο πιο αυξημένη είναι και η βία[1].

Ομολογώ ότι κρίνω το φόβο αυτό υπερβολικό. Σαφώς και το παιδί ενδέχεται να επηρεαστεί, αλλά στην καθημερινότητά του βιώνει μια σειρά κανόνων συμπεριφοράς και μηχανισμών κοινωνικής κοινωνικοποίησης που εξουδετερώνουν τις βίαιες μιμητικές τάσεις που το βιντεοπαιχνίδι δημιουργεί. Το παιδί μιμούμενο τη θανατική ακινησία από τα 4-6 έτη του, δείχνει να αντιλαμβάνεται ότι το παιχνίδι είναι άσχετο και στέκει μακριά από την πραγματικότητα, ενώ παράλληλα αποδέχεται ότι ο θάνατος είναι κάτι κακό. Το ίδιο το παιχνίδι δεν κάνει το παιδί να προτιμά το θάνατο κάποιου, εφόσον συντρέχουν λόγοι οικογενειακοί ή οι λοιποί κοινωνιποιητικοί λόγοι.

Η βία που εμφανίζεται σίγουρα δεν είναι επίδραση του παιχνιδιού· η βία συνδέεται άμεσα με την καθημερινή βιωματική βία της οικογένειας ή του σχολικού ανταγωνισμού και την έμμεση βία που ο κινηματογράφος και η μικρή οθόνη προβάλλουν καθημερινά.

Το πρόβλημα που δημιουργείται είναι αυτό που προαναφέρθηκε: τα πολεμικά παιχνίδια οδηγούν στη λησμονιά τα γενεσιουργά αίτιά τους. Έτσι, χάνεται η συλλογική μνήμη και μειώνεται η πολιτική κριτική ικανότητα του ατόμου με αποτέλεσμα να γίνεται έρμαιο των κάθε λογής αποπροσανατολιστικών και προπαγανδιστικών μηχανισμών. Όσοι χαίρονται τον ψεύτικο πόλεμο χάνουν τη δυνατότητα διάκρισης των αληθινών αιτίων του και χειραγωγείται ευκολότερα, αφού η βιωματική ρομαντική χροιά του τον κάνει να συμφωνήσει με τις φιλοπόλεμος κυβερνητικές απαιτήσεις της δημοκρατίας.

---

[1] Δες και το πολύ καλό σχετικό άρθρο του Αναστάση Βιστωνίτη, πώς το αίμα γίνεται πίξελ, της Αλεξάνδρας Κορωναίου και της Ελένης Ανδρέου.