λίγες σκέψεις για την επισιτιστική κρίση

Τα τελευταία χρόνια όταν μιλάμε για οικονομική κρίση εκ των πραγμάτων οι συζητήσεις λόγω εγγύτητας περιορίζονται στη χώρα μας κι ίσως και την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Σπάνια η σκέψη μας θα φτάσει ως τον τρίτο λεγόμενο και την επίδραση που έχει το ΔΝΤ με την Παγκόσμια Τράπεζα και την κρίση του 2008 στην επισιτιστική κρίση. Και βέβαια, δεν είναι πια δυνατόν οι αιτιάσεις για την παγκόσμια πείνα να επιρρίπτονται στους συνήθεις υπόπτους (διαφθορά, διανομή κλπ).

Όταν οι ΗΠΑ δαπάνησαν για να σώσουν το τραπεζικό τους σύστημα 700 δισ. Δολάρια και μόνο 2,2 δισ στις υποανάπτυκτες χώρες, τότε σίγουρα δεν ευθύνονται οι τοπικές κυβερνήσεις. Ωστόσο, το πρόβλημα δε σταματά εκεί. Είναι γνωστές πια οι παρεμβάσεις του ΔΝΤ, της ΕΕ και των ΗΠΑ στον Τρίτο Κόσμο με το πρόσχημα της κλιματικής αλλαγής και των τάχα βιολογικών καλλιεργειών που διαλύουν τον αγροτικό ιστό της Αφρικής και της Ασίας. Οι πολιτικές αυτές εμπόδισαν την αγορά λιπασμάτων και βελτιωμένων σπόρων (πνευματικά δικαιώματα βιοτεχνολογίας) και πίεσαν τις εθνικές κυβερνήσεις να στραφούν αποκλειστικά προς τις εξαγωγές.

Προχώρησαν σε "διαρθρωτικές αλλαγές" και αγροτικές μεταρρυθμίσεις στο όνομα της ανταγωνιστικότητας. Έτσι, όμως άρχισαν να καλλιεργούνται κατά αποκλειστικότητα προϊόντα προς εξαγωγή, αγαθά που θέλουν οι δυτικού τύπου κοινωνίες (βιομηχανικά ή φαγώσιμα ή προς επιδεικτική κατανάλωση) κι όχι αυτά που έχουν ανάγκη οι ίδιοι οι κάτοικοι για να επιβιώνουν, για να έχουν επισιτιστική αυτάρκεια. Έτσι, ορισμένες χώρες στράφηκαν σε μονοκαλλιέργειες μπανάνας, άλλες στη μονοκαλλιέργεια βαμβακιού, άλλες στον καπνό, τον καφέ κλπ.

Αποτέλεσμα τούτων όμως ήταν οι χώρες να εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τις εισαγωγές τροφίμων για την επιβίωση των πληθυσμών τους. Μα τούτες οι εισαγωγές ουσιαστικά τις έδεσαν στο άρμα του παγκόσμιου εμπορίου. Εξαρτήθηκαν άμεσα από την παγκοσμιοποιημένη πια οικονομία και φυσικά επηρεάζονται άμεσα από τις οικονομικές ή άλλες κρίσεις, την τιμή του πετρελαίου, την άνοδο επιτοκίων κλπ. Και φυσικά έτσι -αν και τυπικά ανεξάρτητες- μετατράπηκαν και πάλι σε αποικίες που όλο και περισσότερο γίνονται ευάλωτες από τις διακυμάνσεις της παγκόσμιας αγοράς (ας μην ξεχνάμε ότι η χρηματιστηριακή άνοδος της τιμών των σιτηρών οδήγησε σε λιμοκτονία την Αιθιοπία ή αποτέλεσε ένα βασικό αίτιο -ανάμεσα σε πολλά άλλα- για την «αραβική άνοιξη»).

Τα τελευταία χρόνια τούτη η πολιτική ενισχύεται όλο και περισσότερο. Στο πνεύμα καλλιέργειας αγαθών για εξαγωγή δεν είναι τυχαίο ότι εθνικές κυβερνήσεις χαρίζουν ουσιαστικά τεράστιες εκτάσεις σε υπερεθνικές επιχειρήσεις προκειμένου να καλλιεργούν αγαθά που εμπορεύονται ή αξιοποιούν βιομηχανικά. Φυσικά το κύριο επιχείρημα που προβάλλεται είναι ότι με τέτοιες επενδύσεις -έστω και αποικιοκρατικού χαρακτήρα, για τους πιο κυνικούς απολογητές- ενισχύεται η τοπική οικονομία, μέσα από την αξιοποίηση γεωργικών εκτάσεων, την εργασία και  μισθοδοσία του τοπικού πληθυσμού και τις εξαγωγές.

Βέβαια, αποφεύγουν να σχολιάσουν ότι οι εκτάσεις τούτες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για καλλιέργεια ειδών ώστε να είναι αυτάρκεις οι χώρες σε βασικά τρόφιμα, όπως αποφεύγουν να κάνουν λόγο και για τα εξωφρενικά χαμηλά μεροκάματα ή τις συνθήκες εργασίας. Κέρδη που τελικά δε μεταφέρονται στα αγαθά, αλλά προστίθενται στον τζίρο των πολυεθνικών ελίτ.

Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Daewoo που νοίκιασε στη Μαδαγασκάρη για 100 έτη 13 εκ στρέμματα (σχεδόν το 50% της συνολικής αρόσιμης έκτασης της χώρας) για την καλλιέργεια αραβοσίτου προκειμένου να παράγει φοινικέλαιο ως βιοκαύσιμο που φυσικά θα εξαγάγει στον "πολιτισμένο κόσμο". Στην ίδια τακτική έχουν προχωρήσει κι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις για την παραγωγή βιοκαυσίμων σε άλλες αφρικανικές χώρες.

Η παγκόσμια επισιτιστική κρίση, λοιπόν, δεν είναι ούτε το αποτέλεσμα των ανίκανων τοπικών κυβερνήσεων να διαμορφώσουν μία οικονομική πολιτική προς όφελος των κατοίκων τους. Η νέα διάστασή της συνδέεται άρρηκτα με την παγκοσμιοποιημένη αγορά, τα πνευματικά δικαιώματα της βιοτεχνολογίας και το οικολογικό κίνημα των εύπορων κρατών. Η αποικιοκρατική λογική των πολυεθνικών συνδέονται άμεσα με εμφύλιες συγκρούσεις και πολεμικές διαμάχες, προκειμένου να ελέγχουν καλύτερα περιοχές ενδιαφέροντος ώστε να εμπορεύονται ή βιομηχανοποιούν γεωργικά αγαθά προς τέρψη και πολιτική/οικολογική ικανοποίηση των χωρών του ανεπτυγμένου κόσμου.

Και μετά διαμαρτυρόμαστε που πληθαίνουν οι μεταναστευτικές ροές προς την ΕΕ και τη χώρα μας…