Προεκλογικές σκέψεις

Η περίοδος που διανύουμε είναι τόσο περίεργη κι απρόβλεπτη, ώστε κάθε βεβαιότητα για οικονομική ομαλότητα ακούγεται ως ανέκδοτο. Αντίθετα, όλο και περισσότερο η οικονομική ανασφάλεια γίνεται κανόνας και όλο και πιο βέβαιος είναι ο λαός για την επιβολή νέων μέτρων. Η νέα δεκαετία δεν έχει τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του παρελθόντος. Η βία, η οικονομική ανασφάλεια και η απειλή της ίδιας της επιβίωσής μας έχει διαμορφώσει ένα νέο πολιτικό σκεπτικό. Ίσως είναι συγκυριακό, ίσως και μόνιμο. Ο χρόνος θα δείξει.

Εντούτοις, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως οι πολίτες κρίνουν την ακολουθούμενη οικονομική πολιτική αδιέξοδη. Δε φαίνεται να πείθονται από τα επιπόλαια επιχειρήματα περί συνευθύνης ούτε ακόμα και από την προπαγάνδα κατά των άκρων. Τούτες οι εκλογές (αν βέβαια επιβεβαιωθούν οι δημοσκοπήσεις) δε θα φέρουν μόνο την ήττα του δικομματισμού (για πρώτη φορά από τα μέσα του Κ΄ αιώνα), αλλά και των διαμορφωτών της κοινής γνώμης.

Ουσιαστικά, οι πολίτες φαίνεται να επιλέγουν πιο ψύχραιμα βάσει των εμπειριών τους κι όχι βάσει της κομματικής προπαγάνδας και της παραδοσιακής τους κομματικής τοποθέτησης. Ακόμα κι όταν μετακινούνται σε φίλιους χώρους, η μετακίνηση γίνεται με κριτήριο πολιτικό (θέση απέναντι στο μνημόνιο). Αυτό ήταν ακόμα πιο χαρακτηριστικό όταν παραδοσιακοί ψηφοφόροι της ΝΔ μετακινούνταν αριστερά πριν την ίδρυση των Ανεξάρτητων Ελλήνων (που τους επανέφερε στην πολυκατοικία με αντιμνημονιακό πρόσημο και μείωσε τελικά τα ποσοστά της ΔΗΜ.ΑΡ).

Οι υπερβάσεις αυτές σίγουρα δεν μπορούν να θεωρηθούν επιπόλαιες ή τυχαίες και σίγουρα δεν μπορούν να θεωρηθούν αποτέλεσμα δημαγωγίας. Όσο και να προσπάθησαν οι νεοφιλελεύθερες και φιλελεύθερες δυνάμεις να υποβιβάσουν τον αριστερό λόγο ως λαϊκίστικο, δεν το πέτυχαν. Και δεν το πέτυχαν όχι τόσο επειδή η αριστερή ρητορεία ήταν άρτια επιχειρημάτων, αλλά πρωτίστως επειδή η τσέπη άδειαζε.

Στο παρελθόν μέρος των ψηφοφόρων αποφάσιζε με κύριο γνώμονα το συμφέρον (πελατειακές σχέσεις). Κύριο στοιχείο των προηγούμενων αναμετρήσεων ήταν και ο φόβος για το άγνωστο, το νέο. Πρόκειται για ένα εγγενές χαρακτηριστικό της μεσοαστικής τάξης που επέλεγε μία σταθερή προτίμηση για το κοινωνικό και πολιτικό status quo. Και αυτά είναι που αμφισβητήθηκαν από την οικονομική πολιτική των τελευταίων κυβερνήσεων.

Σήμερα όμως η μεσαία τάξη και τα λαϊκά στρώματα φαίνεται να λειτουργούν με καθαρά πολιτικό σκεπτικό. Έχουν ήδη αναπτύξει σε σημαντικό βαθμό αντιστάσεις απέναντι στα ΜΜΕ (και πώς θα μπορούσαν διαφορετικά όταν βιώνουν σε τέτοιο βία βαθμό τη νεοφιλελεύθερη πολιτική) και με τα εναλλακτικά μέσα επικοινωνίας συνδιαμορφώνουν πολιτική άποψη, ενισχύουν (σπάνια αλλάζουν) την άποψη που σχημάτισαν και την εμπλουτίζουν με νέα επιχειρήματα. Τα συνθήματα και οι δημαγωγικές κορώνες των μεταρρυθμιστικών, των φιλελεύθερων και νεοφιλελεύθερων δυνάμεων αφήνουν ανεπηρέαστο μεγάλο μέρος του πληθυσμού, δε στέκονται ικανά να τον πείσουν ότι αυτός ευθύνεται για την κατάντια.

Η συντριπτική πλειοψηφία του λαού εκτιμά ότι δεν τα φάγαμε μαζί. Ωστόσο, όπως σημειώναμε προ ημερών, δε στρέφεται κατά του δικομματισμού με το σκεπτικό ότι τα κόμματα ως διαχειριστές ευθύνονται για την παρούσα οικονομική αθλιότητα. Δε φαίνεται να τον τιμωρεί για το παρελθόν και την πολιτική που μας έφερε εδώ, αλλά για τη μη διαπραγμάτευση των μνημονιακών όρων. Τούτο φαίνεται δημοσκοπικά από το γεγονός ότι βασικό κριτήριο επιλογής είναι η θέση των κομμάτων απέναντι στο Μνημόνιο ΙΙ.

Η εμπειρία είναι ισχυρότερος παράγοντας διαμόρφωσης πολιτικού σκεπτικού. Η δε απουσία ελπίδας ή ορατού αποτελέσματος κι εξόδου από την κρίση ριζοσπαστικοποιούν τον εκλογικό σώμα. Βέβαια, η προαναφερόμενη ριζοσπαστικοποίηση είναι ένα συναίσθημα των εκλογέων κι όχι μία ουσιαστική στάση. Είναι συναίσθηση των πολιτών που μετακινούνται σε άλλο κομματικό χώρο και βλέπουν τη μετακίνησή τους ως ένα ριζοσπαστικό πολιτικό βήμα, ακόμα κι όταν στηρίζουν κάποιο πλησίον ιδεολογικά κόμμα.

Η μετακίνηση σε κόμματα με μόνο γνώμονα την αντιμνημονιακή ρητορεία δεν είναι όμως ποτέ αρκετή, όταν στόχος μας είναι η ταξική συνειδητοποίηση. Είναι όμως μία ένδειξη ότι τα μεσαία και τα λαϊκά στρώματα έχουν τις δυνάμεις να αντισταθούν στους απολογητές της νεοφιλελεύθερης πολιτικής και να νικήσουν τους εκφραστές των συμφερόντων των εθνικών κι ευρωπαϊκών ελίτ. Οι εκλογές είναι μόνο ένας δρόμος στο δημοκρατικό πολεοδομικό συγκρότημα. Υπάρχουν πολλοί ακόμα δρόμοι. Η δημοκρατία δε γνωρίζει μονοδρόμους κι αδιέξοδα. Έχουμε ακόμα πολύ δρόμο. Ωστόσο, η μεσαία τάξη που βιώνει την ταξική επίθεση και πλήττεται θανάσιμα από την ακολουθούμενη πολιτική, αρχίζει να συνειδητοποιεί την εκλογική της -σε πρώτη φάση- δύναμη.

Και αυτή τη συνειδητοποίηση της εκλογικής της δύναμης τη φοβούνται οι ελίτ. Το είδαμε με τις παροτρύνσεις και τις απειλές πολιτικών και οικονομικών παραγόντων του εξωτερικού προκειμένου να μη στηριχθούν οι αντιμνημονιακές δυνάμεις.