Σκέψεις για τα αίτια της κρίσης

 Τα αίτια της κρίσης δεν είναι και τόσο εύκολο να εντοπιστούν, ακόμα και μετά από μία σχεδόν πενταετία. Μια απλοϊκή ερμηνεία αποδίδει τούτη την αλλαγή πολιτικής στην επιθυμία των υπερεθνικών επιχειρήσεων να συγκεντρώσουν αυτές τον παγκόσμιο πλούτο στην κορυφή της πυραμίδας μέσω του χρηματιστικού κεφαλαίου. Ωστόσο, η συγκέντρωση του χρήματος δεν αποτελεί στην πραγματικότητα αιτία, αφού τούτο ίσχυε και τα προηγούμενα χρόνια και μάλιστα επιτυγχάνονταν σε μεγαλύτερο βαθμό.
Η κρίση δεν οφείλεται σε κάποια εσφαλμένη ρύθμιση του μηχανισμού του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Κάθε αιτιολόγηση φέρει μέσα της μια συγκεκριμένη ταξική οπτική και μεροληψία, κάθε προσέγγιση στηρίζεται και σε διαφορετικές προτεραιότητες. Η συζήτηση περί «ενοχής» και η αναζήτηση «του ενόχου» για την κρίση μόνο σε λογικά παράδοξα και σχηματικές ανορθογραφίες οδηγεί τελικά.
Η δε εστίαση στο δημόσιο χρέος ως αιτία και όχι ως αποτέλεσμα της νεοφιλελεύθερης ρύθμισης οδηγεί τους θιασώτες αυτής της άποψης σε παραδοξολογίες και καινοφανείς ασυμμετρίες. Η εύκολη λύση βρίσκεται στη σύνδεση του χρέους με τη διαφθορά που αναμφισβήτητα υπάρχει. Όσο όμως και αν πρόκειται για υπαρκτές όψεις της κρατικής (κακο)διαχείρισης, μπορούν να αιτιολογήσουν μόνο ελάχιστο μέρος του χρέους και απενοχοποιούν ουσιαστικά τη βασική συνιστώσα του προβάλλοντας το βολικό σύνθημα φέρτε πίσω τα κλεμμένα.
Προβληματική είναι όμως και μια περισσότερο προσεκτική προσέγγιση που ανιχνεύει τη γενεαλογία του χρέους και εντοπίζει ιστορικά την πορεία διόγκωσής του. Η λογική αυτή τροφοδοτείται από την αντίληψη ότι γενικώς έχουμε την τάση να καταναλώνουμε περισσότερα από όσα παράγουμε. Λες και η δημοκρατία δε στηρίζεται στην ίδια την κατανάλωση, το δανεισμό και δεν επέτρεψε την ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος για αυτό ακριβώς το λόγο.
 Η διαφθορά μικρό ποσοστό του χρέους αιτιολογεί, ούτε θα καταδείξει ως ένοχη την αλόγιστη κατανάλωση των «πληβείων» που μπήκαν στο προσκήνιο τη δεκαετία του ’80. Αντιθέτως θα καταδείξει ότι η σκανδαλώδης φοροασυλία των δημοκρατών στη δεκαετία του ’90 και τις αρχές του ΚΑ΄ αιώνα, όπως ακριβώς γινόταν σε όλη την ΕΕ. Η σημερινή προσαρμογή στηρίζεται κατά βάση στην περικοπή των δαπανών, ενώ φυσιολογικά τα έσοδα συνεχίζουν να υπολείπονται συστηματικά των όλο και περισσότερο μειωμένων προβλέψεων μέσα στην κρίση. Λογικό, μιας και το διαθέσιμο έσοδο των εχόντων περιορίζεται επειδή δανείζουν το «πτωχευμένο» κράτος.
Η αναζήτηση του φταίχτη εκτός από τη συγκάλυψη των πραγματικών αιτίων της σημερινής κρίσης έχει όμως και μια πολύ σοβαρότερη συνέπεια. Η αναζήτηση ενόχων στη βάση της ιδεολογίας του δικαίου στηρίζεται στην αποδοχή της ιδέας ότι η κοινωνία συντίθεται από μεμονωμένα άτομα, υποκείμενα δικαιοπραξιών, που μπορούν να χαρακτηριστούν σύννομες ή παραβατικές στη συνέχεια. Η έμμεση όμως παραδοχή ενός υπερταξικού κοινού συμφέροντος αποτελεί το πρώτο βήμα για μια ατέρμονη πορεία που στο βάθος της βρίσκεται η συλλογική ενοχή[1].

Η Τζαγιάτι Γκος[2] σημειώνει ότι το πρόβλημα στην Ευρώπη δεν είναι ότι η Ελλάδα δεν είναι φρόνιμη ή ότι η οικονομία τη Ισπανίας βρίσκεται σε μαύρα χάλια. Το πρόβλημα είναι ότι η Γερμανία κάνει αυτό ακριβώς που κατηγορούμε την Κίνα ότι πράττει. Διατηρεί, δηλαδή, πολύ μεγάλο εμπορικό πλεόνασμα. Επιτυγχάνει υψηλή παραγωγικότητα χωρίς να αυξάνει τους πραγματικούς μισθούς κι έτσι κάνει ολόκληρη την ΕΕ λιγότερο ανταγωνιστική απέναντί της.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στη Γερμανία οι ονομαστικές αυξήσεις ήταν 7% όταν στην ευρωζώνη έφταναν το 27%. Με αυτή τη διαφορά λογικό ήταν οι άλλες χώρες να υστερούν σε ανταγωνιστικότητα μισθών και η γερμανική οικονομία να βρίσκεται πι ανταγωνιστική. Στην ουσία, δηλαδή, ο γερμανικός ηγεμονισμός ήρθε όχι μέσα από την παραγωγικότητα, αλλά μέσα από τη μείωση των μισθών σε βάρος των Γερμανών πολιτών.

[1] Κοινό συμφέρον και η αδύνατη ηγεμονία της αριστεράς, Θέσεις,  τ. 115, Απρίλιος - Ιούνιος 2011%)
[2] Τζαγιάτι Γκος, Συνέντευξη στο Real News Network, 22/04/2010.

16 έκριναν :

Swell είπε...

Για το ίδιο θέμα, μια εξαιρετική τοποθέτηση του Καφετζή.



http://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/takis-kafetzis-pisteyo-oti-pame-poly-piso-stin-istoria

Η ΚΟΠΡΙΑ είπε...

καλά τα λες

ο δείμος του πολίτη είπε...

ΠΟλύ ενδιαφέρον το άρθρο, swell, το είχα χάσει, ευχαριστώ.

Ευχαριστώ πολύ, kopria.

ΦΥΡΔΗΝ-ΜΙΓΔΗΝ είπε...

Εγώ πάλι γιατί πιστεύω πως είναι ... δυτικός δάκτυλος με στόχο τή διάλυση της ευρο(ω)ζώνης;

΄Οπως και να 'χει ήρθα για γενέθλιες ευχές.

NA ΖΗΣΕΙΣ και ΝΑ ΧΑΙΡΕΣΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΣΟΥ

Φιλί και Γλαρένιες αγκαλιες

Δημήτρης είπε...

Σε γενικές γραμμές συμφωνώ με τις περισσότερες επισημάνσεις της ανάρτησης.
Όμως
Συζητάμε για τα αίτια της "Κρίσης".
Προφανώς η "Κρίση" είναι το πρόβλημα.
Ένα πρόβλημα όμως που δεν είναι σαφώς ορισμένο.
Η αναζήτηση των "αιτιών" είναι το δεύτερο βήμα. Προηγείται η σωστή (δηλ. αιτιολογημένη) διατύπωση του προβλήματος.
Για να γίνω συγκεκριμένος. Συζητάμε για οικονομική κρίση; Αν ναι για κρίση χρέους, ισοζυγίου, χρηματοοικονομική, απασχόλησης, δομική, ελληνική διεθνή, για όλα μαζί, τίποτε από όλα αυτά;

ο δείμος του πολίτη είπε...

Ευχαριστώ πολύ, Γλαρένια, αν και ήρθαν οι ευχές δύο μέρες νωρίτερα :)

Δημήτρη, ουσιαστικά θέτεις ζήτημα μεθοδολογίας μία αιτιολογημένης έκθεση πχ ή μίας πραγματείας, όχι ενός άρθρου που ξεκινά επί μίας δεδομένης βάσης.
Παλαιότερα έχει εδώ μέσα σημειωθεί ότι η κρίση ήταν τραπεζική κι εξελίχθηκε σε δημοσιονομική (είτε με τις εγγυήσεις των τραπεζών είτε με το δανεισμό και τα κρατικά ελλείμματα). Σήμερα, η κρίση είναι πρωτίστως ανθρωπιστική/κοινωνική κι εκεί δίνεται η μεγαλύτερη βαρύτητα. Ωστόσο, στο όλο πλέγμα αιτιωδών σχέσεων δεν μπορούμε να αφήσουμε εκτός συζήτησης το ρόλο του νομίσματος και της Ελλάδας στην ΕΕ και των ΕΖ.

Δημήτρης είπε...

Η παρατήρησή μου σαφώς και θέτει θέμα μεθοδολογίας. Επισημαίνει μια γενικότερη τάση και δεν αποτελεί κριτική στην ανάρτηση.
Δεν απαιτώ όμως ούτε πραγματεία ούτε έκθεση. Μια απλή συμφωνία μόνο.
Η κρίση δεν είναι το πρόβλημα, αλλά αποτέλεσμα προβλημάτων. Τα ορίζουμε και συζητάμε για τα αίτια κάθ' ενός.
Ειδάλως πελαγοδρομούμε.

Ασκαρδαμυκτί είπε...

Ήθελε να 'ξερα αν η κυρία Κρίση διαβάζει τις απόψεις σας...

blackbedlam είπε...

Καλησπέρα.
Με την άδειά σου, μήπως να πω αυτό που καταλαβαίνω για τα αίτια της κρίσης.
Το πρώτο που θα πρέπει να πω, είναι ότι η κρίση είναι κρίση του ίδιου του συστήματος,δεν είναι μόνον Ελληνική, διευρύνεται και βαθαίνει διαρκώς σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Είναι το ίδιο το σύστημα και ο τρόπος λειτουργίας του που έχει μπλοκάρει.
Το χρέος το δημοσιονομικό, το τραπεζικό, το, το, το, είναι αυτός καθ΄εαυτός ο τρόπος λειτουργίας του συστήματος και τα αποτελέσματά του.
Ο καπιταλισμός κατά την διάρκεια της λειτουργίας του δημιουργεί όλα αυτά τα φαινόμενα και δεν θάταν καπιταλισμός αν δεν λειτουργούσε έτσι.
Αυτός είναι ο καπιταλισμός.
Και φυσικά για να καταλήξουμε σε όσο το δυνατόν πιο τεκμηριωμένες εκτιμήσεις πρέπει να το πάρουμε το πράγμα από την αρχή.
Το σύστημα το Οικονομικό που ζούμε είναι το καπιταλιστικό.Ποια είναι η νομοτέλεια του, η βάση του;
Αδιαμφισβήτητα και με βάση την πολιτική οικονομία είναι ότι το σύστημα αυτό βασίζεται στο κέρδος.
Ένα άλλο που δεν γίνεται να αμφισβητηθεί, είναι ότι το κέρδος προκύπτει από την εργασία και από πουθενά αλλού.
Ο καπιταλιστής είναι καπιταλιστής μόνο γιατί κερδίζει από την εργασία των εργαζομένων του και το κέρδος του είναι αναγκαίο προκειμένου να ανταγωνιστεί τον ανταγωνιστή του.
Είναι ανάγκη να εκσυγχρονίζει διαρκώς την παραγωγή του , είναι ανάγκη διαρκώς να παράγει όσο γίνεται περισσότερα προϊόντα για να τα ρίξει στην αγορά.
Έτσι αναπτύσσεται άναρχα, όχι με βάση τις ανάγκες της κοινωνίας, αλλά τις ανάγκες του κέρδους.
Αυτό που επιδιώκει είναι το διαρκώς μεγαλύτερο κέρδος και αυτό το επιτυγχάνει με την συρρίκνωση των μισθών και ημερομισθίων και με την αύξηση της παραγωγικότητας.
Σε αυτό συμβάλλει φυσικά και η ανάπτυξη της τεχνολογίας.
Ο καπιταλισμός λειτουργεί άναρχα.
Συνεχίζεται.

blackbedlam είπε...

Σε συνέχεια.
Έτσι ξαφνικά εμφανίζεται το φαινόμενο και λόγο του συρρικνωμένου εισοδήματος των εργαζομένων, αλλά και λόγω της υπερπαραγωγής να μην μπορούν να πουληθούν τα εμπορεύματα.
Οι αποθήκες είναι γεμάτες με εμπορεύματα και δεν χρειάζεται, δεν υπάρχει λόγος να παραχθούν άλλα.
Πολλά αυτοκίνητα, πολλά διαμερίσματα, πολλά μπλουζάκια, πολλά μακαρόνια,.... όλα περισσότερα.
Έτσι ο καπιταλιστής αυτός που την ύπαρξή του την οφείλει στην εκμετάλλευση των εργαζομένων του, αυτός που κερδίζει από την εργασία των εργαζομένων,ν αυτός που η επιδίωξή του είναι να έχει όσο γίνεται περισσότερους εργαζόμενους, ξαφνικά είναι υποχρεωμένος να τους διώξει.
Να μειώσει τον χρόνο εργασίας τους, να μειώσει τους μισθούς και τα μεροκάματά τους και με αυτόν τον τρόπο να μειώνει την αγοραστική τους δύναμη και τα προϊόντα να στοιβάζονται στις αποθήκες.
Ο καπιταλιστής λοιπόν, που είναι τέτοιος μόνο γιατί έχει εργαζόμενους που του παράγουν και εκμεταλλεύεται την εργατική τους δύναμη, ξαφνικά είναι υποχρεωμένος να καταστρέψει την μηχανή που του παράγει τον πλούτο, τον εργαζόμενό του.
Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι τα αίτια της κρίσης εδράζονται στην υπερπαραγωγή και στην υπερσυσσώρευση κεφαλαίων που δεν μπορούν να τα επενδυθούν γιατί δεν μπορεί να υπάρχει κατανάλωση.
Και αυτή η διαδρομή αποτελεί αναπόφευκτη και αντικειμενική εξέλιξη του καπιταλιστικού συστήματος.
Η κρίση λοιπόν αυτή είναι κρίση του ίδιου του συστήματος.
Είναι βέβαια κατανοητό ότι για τον εργοδότη και τους πολιτικούς εκφραστές του, ο εργαζόμενος έχει αξία μόνον όσο του παράγει.
Όταν τον βγάζει στο περιθώριο της παραγωγής, όχι μόνον του είναι άχρηστος, αλλά είναι υποχρεωμένος και να τον συντηρεί (παιδεία, υγεία, φάρμακο, κοινωνικές παροχές ....)
Γι΄αυτό τον εξοντώνει!
Και ένα τελευταίο.Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας γίνεται όλο και λιγότερο αναγκαία η εργασία.
Ας μας προβληματίσει η εκδοχή να εργάζονται λιγότερες ώρες οι εργαζόμενοι, να παράγουν προγραμματισμένα μόνον όσα έχει ανάγκη ο λαός για να καλύψει τις ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ανάγκες του,να έχει περισσότερο ελεύθερο χρόνο στην διάθεσή του για δημιουργική ενασχόληση,για ουσιαστική πρόσβαση στην γνώση,για συμμετοχή στα κοινά και στις αποφάσεις.....
Αλλά τότε δεν θα παρήγαγε υπεραξία για λογαριασμό του εργοδότη του, τότε δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν οι εργοδότες γιατί χωρίς κέρδος εργοδότης γιοκ.
Πώς σου ακούγεται αυτή η εκδοχή;
Σημ:Εργοδότης,αφεντικό χωρίς εργαζόμενους δεν μπορεί να υπάρχει,σε αντίθεση με το ότι εργαζόμενοι χωρίς εργοδότες μπορούν να υπάρχουν.


























ΣΠΙΘΑΣ είπε...

" Λες και η δημοκρατία δε στηρίζεται στην ίδια την κατανάλωση, το δανεισμό και δεν επέτρεψε την ανάπτυξη του χρηματοπιστωτικού συστήματος για αυτό ακριβώς το λόγο."

Γιατί ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη;
Τι σημαίνει ανάπτυξη; Να ξεπεράσουμε την Φίατ ή την Ζήμενς ή να ανταγωνιστούμε την Κίνα, π.χ;

Αστεία λέμε..άλλο να συμμαζευτούν οι ασυμάζευτοι και άλλο να εξοντώνεις την κοινωνία και να καταστρέφεις ότι έχει απομείνει, (στοχοποιημένα, μάλιστα.)

υ.γ.
όλο για την οικονομία και την εργασία μιλάμε, τελικά, έτσι;

Σε λίγο θα μιλάμε για τον επισιτισμό

akrat είπε...

καλημέρα



πάρα πολύ ενδιαφέρον...

πάντως οι μεσογειακές οικονομίες ήταν τριτοκλασάτες εδώ και πάρα πολλά χρόνια....

ο δείμος του πολίτη είπε...

Η κρίση δεν είναι αποτέλεσμα ενός μόνο προβλήματος, δε νομίζω ότι σημειώνει κανείς κάτι διαφορετικό. Το ποια προβλήματα εκθέτουμε όμως είναι αποτέλεσμα των ιδεολογικών μας διεργασιών και σκοπεύσεων, Δημήτρη.

Άσκαρ, η κυρία κρίση γνωρίζει πολύ καλά τα αίτιά της. Το ζητούμενο είναι ότι ακόμα και σήμερα πολλοί εξ υμών τα παραβλέπουμε.

ο δείμος του πολίτη είπε...

blackbedlam, το κέρδος δεν πηγάζει από την εργασία απαραίτητα, εκτός αν ως εργασία εννοείς και κερδοφόρες δράσεις εκτός της παραγωγικής διαδικασίας (χρηματιστήριο, επενδύσεις σε ομόλογα κλπ).
Και φυσικά ο καπιταλισμός είναι άναρχος και μάλιστα τόσο ακέφαλος που όπως λέει κι ο Ζιζέκ, αν είχε μία νοήμονα προσωπικότητα που να ελέγχει ακόμα και τα πιο άγρια μέτρα θα ήμουν αισιόδοξος. Ο καπιταλισμός είναι από μόνος του κανιβαλιστικός κι αδηφάγος.
Πάντως το ζήτημα της Υπερσυσσώρευσης το έχω θέσει ως βασικό αίτιο στο παρελθόν. Αν βάλλεις στην αναζήτηση τη λέξη κρίση θα βρεις πολλά σχετικά άρθρα.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Σπίθα, για τον επισιτισμό μιλούσαμε για άλλες κοινωνίες εκ του ασφαλούς... Σήμερα έγινε εθνικό ζήτημα.
Η δε ανάπτυξη είναι μία λέξη τόσο κενή περιεχομένου που χωρίς επιθετικό προσδιορισμό δε σημαίνει τίποτα και τα πάντα ταυτόχρονα (ανάλογα το ακροατήριο)...
Από την άλλη, όμως υπάρχει νεοφιλελευθερισμός. Το βλέπουμε σε όλο το ιδεολογικό κι οικονομικό πλέγμα , σε όλες τις διαχειριστικές πρακτικές, τις προσπάθειες ηρωοποίησης του ιδιωτικού τομέα...

ο δείμος του πολίτη είπε...

Φυσικά, akrat, αλλά αποτελούσαν βασικό καταναλωτικό κοινό για τις βιομηχανίες...

ShareThis