η κατάντια του πολιτικού λόγου

γράφτηκε για το tvxs.gr

Από τον "εκτσογλανισμό" και το "τσογλάν μπόυ", στο "γλείψιμο" και την "πέμπτη φάλαγγα της αντιπολίτευσης", ο πολιτικός λόγος τα τελευταία χρόνια φαίνεται πώς βιώνει τη δική του κρίση. Ανόητες λεκτικές κόντρες στο πλαίσιο ενός πολιτικού φιάσκου, σα θεατρικό δρώμενο χαμηλής ποιότητας, που έχει ως στόχο μόνο να κερδίσει τις εντυπώσεις και να φέρει στις τηλεοπτικές οθόνες τον υβριστή πολιτικό.

Η αδιέξοδη πολιτική των τελευταίων ετών έχει στην ουσία χωρίσει την κοινωνία σε δύο αντίπαλα στρατόπεδα. Η κοινωνία μαζί με τις πολιτικές δυνάμεις που την εκφράζουν είναι μοιρασμένη στα δύο. Οι δημηγορίες του τελευταίου κυρίως έτους από τις κυβερνητικές δυνάμεις αναδεικνύουν όχι μόνο την αγωνία τους για επιβίωση και συσπείρωση με κάθε τρόπο των λίγων ψηφοφόρων τους, αλλά μέσω της υβριστικής τους ρητορείας δείχνουν πλέον σα να βρίσκονται σε κατάσταση πολέμου.

Μοιάζει σα να μην πέρασαν ποτέ από τούτη τη χώρα ο Δημοσθένης, ο Ισοκράτης, σαν να μη διδάχθηκε ποτέ ο Επιτάφιος του Περικλή… Γνωστοί για την αρτιότητα του πολιτικού λόγου σύγχρονοι πολιτικοί σε ρόλο δημαγωγού, όπως ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, επιλέγουν είτε το συνθηματολογικό τιτίβισμα χωρίς επί της ουσίας πολιτικό λόγο, είτε, όπως ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, την ανέξοδη ύβρη εναντίον πολιτικών αντιπάλων.

Η πολιτική αντιπαράθεση που βλέπουμε, στο πεδίο λόγου, έπαψε να είναι παραγωγική πια. Δεν ενημερώνει τον πολίτη, δε μεταφέρει επιχειρήματα στα μέλη ("γραμμή"), δεν προσπαθεί να πείσει. Αν προσπεράσουμε γρήγορα την απόλυτη κυριαρχία ως μέσο πειθούς της επίθεσης στο ήθος του αντιπάλου, ο πολιτικός λόγος κινείται σταθερά και μόνο γύρω από την επίκληση στο συναίσθημα (ψέμα, καλλιέργεια αυταπάτης, ειρωνεία) με μονίμως εξορισμένη τη λογική.

Και ας μην παραβλέπουμε τη συμβολική βία που εκφράζει η ειρωνεία διά τιτιβισμάτων και η καθαρή εξύβριση του πολιτικού αντιπάλου. Γιατί αν κάποιοι καταγγέλλουν την τρομοκρατική βία, ας μην παραβλέπουν τη συμβολική βία και την αποανθρωποποίηση που επιχειρεί η κατάθεση υβριστικών προσδιορισμών σε πρόσωπα.

Άλλωστε, στο πλαίσιο της αισθητικοποίησης της πολιτικής, η έμφαση τοποθετείται στο πολιτικό ύφος και όχι στο πολιτικό περιεχόμενο, στα πρόσωπα και όχι στις ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές και αντιγνωμίες. Γιατί τελικά, ο πολιτικός λόγος έχει τη δική του υλική διάσταση.

Οι ύβρεις σε πρόσωπα, προσπαθούν να μειώσουν τα άτομα ως προς την πολιτική τους υπόσταση και άρα να θεωρηθούν κατώτερα, ανίκανα, μη άξια εμπιστοσύνης. Και καθώς ο λόγος συνδέεται με συναισθήματα, με σαφήνεια επιλέγονται λέξεις και προσδιορισμοί που διαθέτουν προοπτική σύγκρουσης κι επιθετικότητας στο θυμικό του δέκτη.

Ο πολιτικός λόγος της κυβέρνησης έχει την ίδια βάση με τον παλαιότερο εθνικόφρονα κυβερνητικό λόγο. Ένα λόγο χωρίς πολιτική ουσία και βάθος, εκ γενετής διχαστικό χωρίς αληθινό θετικό περιεχόμενο. Δεν προβάλλονται πια τα ευρωπαϊκά ιδεώδη και η αξία της μνημονιακής αφήγησης (αυτό το αναλαμβάνουν δημοσιογράφοι) ούτε τα πολιτικά προτάγματα του νεοφιλελευθερισμού.  Κανείς δεν πείθεται για την αξία τους και όλοι βιώνουν τις συνέπειες τούτων των πολιτικών είτε σε επίπεδο αμιγώς οικονομικό είτε σε κοινωνικό ακόμη και σε επίπεδο καταστολής, κρατικής/διοικητικής αυθαιρεσίας, καταπάτηση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων (πολιτών, μεταναστών, κρατουμένων).

Άλλωστε, και ο φοβικός πολιτικός λόγος προ των εκλογών του 2012 για τις συνέπειες στο λαό μιας αριστερής διακυβέρνησης (χωρίς φάρμακα, δίχως πετρέλαιο, με κατεστραμμένες τράπεζες, χωρίς εισαγωγές τροφίμων) αποδείχθηκε τη πράξει ότι όχι απλά ήταν διχαστικός και τρομοκρατικός, αλλά φενάκη επίκληση στη λογική.

Ο δικομματισμός σήμερα είναι εκτεθειμένος από παντού. Χρεώνεται την παρελθούσα πολιτική που οδήγησε στην κρίση ή δεν προστάτευσε τη χώρα, ενώ ταυτόχρονα χρεώνεται τη νεοφιλελεύθερη επίθεση. Στην προσπάθειά του να αμυνθεί και μη έχοντας δύναμη να πείσει (πώς άλλωστε;) επιλέγει το συναισθηματικό προπαγανδιστικό λόγο (ψέμα, ειρωνεία, εξύβριση, μείωση του αντιπάλου). Ακόμα και τα στηριζόμενα στη λογική επιχειρήματα περί "συντεχνιών" και του "παλιού που αντιστέκεται" αποσιωπούν την αλήθεια ότι μιλάμε για κοινωνίες δημοκρατικές, συνδικάτων και συλλογικοτήτων που ελέγχονται από εκείνον με δημοκρατικές διαδικασίες και άρα εκφράζουν μέρος του πολιτικού σώματος (στην ουσία έχουμε επίκληση στην αυθεντία του κυβερνητικού πολιτικού).

Άραγε, τι θα σκεφτόταν ο Άγγελος Τερζάκης, που φανταζόταν τη δημοκρατία ως ανώτατο στάδιο του πολιτισμού, αν άκουγε τον κ. Βενιζέλο, τον Άδωνι, τον Κεδίκογλου και τη Λιάννα; Ποιο ήθος εκπορεύεται από τον πολιτικό λόγο; Ποιος πολιτισμός;