Βαλτώνει το όνειρο της τουριστικής ανάπτυξης;

γράφτηκε για το tvxs.gr

Όλοι μας είδαμε τη διαφήμιση της Νέας Δημοκρατίας για τον τουρισμό και τα 20.000.000 των τουριστών που θα έρθουν. Και ενώ η κυβέρνηση πασχίζει να πιστωθεί εκείνη την αυξημένη τουριστική κίνηση εξαιτίας των “διαρθρωτικών αλλαγών” που έκανε, έντονος είναι ο φόβος ρωσικών ακυρώσεων προς Κεντρική Μακεδονία.

Η κυβέρνηση -μαζί με τα συστημικά μέσα ενημέρωσης- με λαϊκίστικης έμπνευσης ρητορικά σχήματα προσπαθεί να επενδύσει εκλογικά στην τουριστική κίνηση και να τον εμφανίσει ως ναυαρχίδα της εθνικής ανάπτυξης. Ρεπορτάζ και αναλύσεις επιμένουν στην καλλιέργεια μιας ελπίδας οικονομικής βελτίωσης μέσα από τη μονόπλευρη ανάπτυξη του τουρισμού. Του αποδίδουν ένα δυσαναλόγο και έξω από κάθε ρεαλιστική αντίληψη της οικονομίας φανταστικό βάρος για την έξοδο από την κρίση.

Ο ελληνικός τουρισμός γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία έτη λόγω της μείωσης των ασφαλών προορισμών (Αίγυπτος, Ισραήλ, Βόρειος Αφρική κλπ). Οι κίνδυνοι που εμφανίστηκαν στα μεσανατολικά μέτωπα και η Αραβική Άνοιξη έφεραν τους τουρίστες στην Ελλάδα. Και η ανάπτυξη της ρωσικής οικονομίας (στα μεσαία στρώματα ιδίως) σε συνδυασμό με τις καλές σχέσεις των δύο χωρών, έφεραν πολλούς τουρίστες στη χώρα μας.

Σήμερα όμως η ουκρανική κρίση και η -εξαρτημένη- στάση της Ελλάδος απέναντι στη Ρωσία απειλεί να μειώσει τις αφίξεις σλαβογενών τουριστών σε δραματικά ποσοστά (σύμφωνα με δημοσιεύματα -50% με απώλειες της τάξης των 400-500 εκ ευρώ). Μάλιστα, δεν είναι λίγοι οι τουρίστες που εμφανίζονται δυσαρεστημένοι από την άνοδο της Χρυσής Αυγής και τον αυξημένο ρατσισμό ή τα περιστατικά αστυνομικής βίας στο πλαίσιο του “Ξένιου Διός”.

Αξίζει, επιπρόσθετα, να σημειώσουμε ότι την προηγούμενη χρονιά από τα εκατομμύρια ευρώ που εισέρρευσαν ως τουριστικά έσοδα, οι εργασιακές αποδοχές δεν βελτιώθηκαν καθόλου ούτε και εμφανίστηκε  αύξηση των θέσεων εργασίας. Οι δε αδήλωτοι εργαζόμενοι και η εισφοροδιαφυγή των ξενοδόχων αγγίζουν το 60% σε κάποιες περιοχές, ενώ επιχειρήσεις που κυριαρχούν στο χώρο εμφανίζονται στη μαύρη λίστα του ΣΔΟΕ (με δυσανάλογο μερίδιο αποφυγής τελών και εισφορών από τις μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις που βλέπουμε να διαφημίζει σε ειδησεογραφικά δελτία το ΣΔΟΕ).

Κι ας μη λησμονούμε πως αποτελεί πάγια τακτική των ξενοδόχων να προσλαμβάνουν ανειδίκευτο προσωπικό από οπουδήποτε και να τους βαφτίζουν μαθητές. Επαγγελματίες στον τουρισμό τονίζουν ότι ο αριθμός των «μαθητών» είναι απροσδιόριστος και κυμαίνεται σε αρκετές χιλιάδες εργαζόμενους, ειδικά στα ξενοδοχεία 5 αστέρων. Μάλιστα δεδομένης της εγχώριας οικονομικής πίεσης και της παγκόσμιας ύφεσης η σεζόν συμπιέστηκε σε τρεις μήνες μειώνοντας στην ουσία τα έσοδα και τους μισθούς. Επίσης παρατηρήθηκε ότι οι μισθοί δεν αποδίδονταν στην ώρα τους λόγω των πρακτικών των παγκόσμιων κολοσσών του χώρου να πληρώνουν στο τέλος της σεζόν.

Η αύξηση των επισκεπτών στη χώρα μας αποδεικνύει όμως ότι ο τουρισμός δεν μπορεί να αποτελεί το μοναδικό οικονομικό μοχλό γιατί ακριβώς υπάρχουν απρόβλεπτοι παράγοντες που τον επηρεάζουν. Γεωπολιτικές εξελίξεις, οικονομικές εξελίξεις σε χώρες αφετηρίας αφήνουν τα χνάρια τους στον τουρισμό. Είναι βέβαιο ότι η εξομάλυνση των κοινωνικών και πολιτικών εντάσεων στην Τουρκία, την Αίγυπτο και άλλες χώρες, θα οδηγήσουν σε μείωση της τουριστικής κίνησης. Παράλληλα, ο ουκρανικός εμφύλιος και πιθανή αντίδραση Ρώσων πολιτών στην ελληνική στάση, θα τη μειώσουν ακόμη περισσότερο. Έτσι, είναι φανερό ότι ο δείκτης εσόδων για μία οικονομία που στηρίζεται στον τουρισμό είναι ευμετάβλητος και ασταθής λόγω συγκυριακών γεγονότων.

Η Κυβέρνηση σήμερα επενδύει προεκλογικά στον τουρισμό συνδέοντάς τον με την πολιτική σταθερότητα και την οικονομική βελτίωση. Συνειδητά αποκρύπτει το γεγονός ότι η χώρα στην ουσία δεν κέρδισε πολλά από την αύξηση του τουριστών. Τα έσοδα παρέμειναν στις τσέπες των ξενοδοχειακών κολοσσών και των πολυεθνικών επιχειρήσεων χωρίς να μεταφέρονται στα μεσαία στρώματα.

Όταν μάλιστα η ελληνική αγορά συμπιέζεται όλο και περισσότερο υπό το βάρος της κρίσης, ο τουρισμός  περιορίζεται στα χέρια των πολυεθνικών του χώρου και των εθνικών ελίτ. Τα μεσαία στρώματα, που δραστηριοποιούνται στο χώρο, κατά βάση στηρίζονταν στον εγχώριο τουρισμό και σήμερα δέχονται όλο και περισσότερο τις πιέσεις της δημοσιονομικής πειθαρχίας και της υπερφορολόγησης. Ακόμα και τα προγράμματα του Υπουργείου Εργασίας φαντάζουν ως κακόγουστο αστείο μπροστά στο πληθυσμιακό εύρος της ανεργίας. Και ακόμα πιο γελοία είναι η ανάλογη απόφαση του Υπουργείου Παιδείας (Λευκή Εβδομάδα).

Κι ας μην παραβλέπουμε ότι από στον εγχώριο τουρισμό στηρίζονται πολλές χιλιάδες εργαζόμενοι κι επιχειρηματίες (τουριστικοί πράκτορες, τουριστικοί σύμβουλοι, ξεναγοί και λεωφορειούχοι, μικρές επιχειρήσεις σίτισης και στέγασης κλπ) που είτε κινδυνεύουν με κλείσιμο (οι τυχερές) είτε επιβιώνουν με εργασίες ενός ή δύο μηνών.

Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι το Υπουργείο Τουρισμού δεν έκανε κανέναν προγραμματισμό για τα all inclusive αλλά ούτε και παρενέβη πουθενά στην αγορά, ενώ την ίδια στιγμή χαρίζουν σε ξενοδοχεία παραλίες χωρίς κανέναν ουσιαστικά έλεγχο (με ό,τι τούτο σημαίνει για το περιβάλλον και την υγιή ανάπτυξη του τουρισμού), ενώ απαγορεύει στην ίδια λογική διά συλλήψεων την ελεύθερη κατασκήνωση. Και είναι χαρακτηριστικό ότι από το ελεύθερο κάμπινγκ και τη φιλοπεριβαλλοντική αξιοποίηση των ακτογραμμών κερδίζουν σημαντικό μερίδιο οι μεσαίες και οι μικρές επιχειρήσεις που μάλιστα επιστρέφουν τα έσοδά τους στην κοινωνία (εσωτερική αγορά, μισθοί, υψηλή φορολόγηση έναντι των μεγάλων επιχειρήσεων).