Η ποιητική τομή του Αχιλλέα Κατσαρού

γράφτηκε για τοβιβλίο.net

Ο ποιητής είναι ένας πολεμιστής των γραμμάτων. Και όπως κάθε πολεμιστής προγυμνάζεται, έτσι και ο ποιητής μελετά την ποιητική παράδοση, τη γλώσσα, τρόπους έκφρασης και τάσεις σύγχρονες και προηγούμενες. Πολεμά με τον εαυτό του, με τα πάθη του, με την καθημερινότητα. Γιατί η τελική νίκη στη μάχη τούτη είναι να απελευθερώσει από τις αδυναμίες του και τον πολιτισμό της υποκουλτούρας έναν παράδρομο για τη μεταφορά λίθων προς τη νήσο της Ποίησης. Και με σισύφειο σθένος να συμβάλει προσωπικά προκειμένου να σωρευτούν νέες πέτρες σε κείνες των προηγούμενων ποιητών, ώστε να δημιουργηθεί μία νησίδα μέσα στον ωκεανό του εμπορευματοποιημένου τίποτα που μας κατακλύζει.

Ο Αχιλλέας Κατσαρός συμμετέχει με τη δική του συνθετική δύναμη στη δημιουργία τούτης της ποιητικής νησίδας.  Πρωτοεμφανίστηκε στα ελληνικά γράμματα με τη συλλογή "Ιχνηλάτες ανέμων" (2013) όπου με ένα πλούσιο υλικό απαντώνται ποιήματα σουρεαλιστικά δίπλα σε παραδοσιακά, συμβολικά έργα πλάι σε υπαρξιακά και άλλα κοινωνικής εφόρμησης με πολλές εμπνεύσεις. Ακολούθησε η δεύτερη συλλογή του από τις εκδόσεις Ars Poetica "Η χειρουργική των έσω ουρανών" (2014).

Η συλλογή απαρτίζεται από 42 συνθέσεις. Σύντομα ποιήματα διαδέχονται άλλα μέσης έκτασης. Μηνύματα άλλοτε σύντομα και κοφτά κι άλλες φορές περιγραφικά, όπου σκηνές φύσης συνδέονται με κλωνάρια κοινωνικών εικόνων συνθέτοντας ένα ποιητικό δέντρο. Εικόνες, σχεδόν σουρεαλιστικές, με συνειρμική σύνδεση, στολίζουν τους ποιητικούς του πίνακες. 

Μα η ποιητική του Κατσαρού δεν εντάσσεται στο νεοϋπερρεαλιστικό πνεύμα. Στην ουσία εντάσσεται στη λεγόμενη γενιά της κρίσης, τόσο ηλικιακά όσο και στην καλλιτεχνική προσέγγισή του. Οι κοινωνικές αναφορές δεν εκλείπουν, αν και είναι περιορισμένες, προς όφελος των υπαρξιακών αναζητήσεων. Ωστόσο, η υπαρξιακή διάσταση της ποιητικής του διαφέρει από εκείνη της γενιάς της Μεταπολίτευσης όπως φυσικά και από τις δύο μεταπολεμικές γενιές. Είναι οι αγωνίες του σήμερα, αγωνίες μιας κατάρρευσης ιδεών και ζωής, ακόμα κι όταν τούτες δε φαίνονται άμεσα.

Είναι μία ποιητική που ενσωματώνει δημιουργικά όλες τις τάσεις της ελληνικής λογοτεχνικής παράδοσης. Η ελύτικη γλωσσική δημιουργικότητα συμπλέκεται με το σουρεαλισμό και συνταξιδεύουν με τη μεταμοντέρνα εικονοποιία. Η καβαφική παράδοση αγκαλιάζει τη λειβαδίτικη μεταφυσική ειρωνεία ως σύγχρονη υπαρξιακή εκδοχή.

Η ειρωνεία και το χιούμορ λειτουργούν ως πλημμυρίδα στο ποιητικό τοπίο. Το ύφος του όμως ακόμα και τότε παραμένει σοβαρό με κυριαρχία των ρημάτων -άλλοτε ενεργητικών κι άλλοτε παθητικών- σε τόση ένταση όση ακριβώς χρειάζεται για να ξεπηδήσουν τα συναισθήματα που επιθυμεί ο ποιητής. Όλα τα μέρη του λόγου εξανδραποδίζονται στη ρηματική ενέργεια. Τα επίθετα εντοπίζονται σε περιορισμένη χρήση, μια και το ύφος παραμένει λιτό ακόμα και όταν περιγράφει.

Με όχημα την πλούσια γλωσσική κατάρτισή του μπολιάζει την ομιλούμενη γλώσσα με την αρχαία ελληνική. Ωστόσο, δεν πέφτει στο λάθος να αρχαΐσει. Οι αρχαίες λέξεις αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της ποιητικής προσθέτουν το ειδικό γλωσσικό βάρος στην εικονοπλαστική δύναμη του στίχου εντείνοντας το συναίσθημα και αφυπνίζοντας τις αισθήσεις του αναγνώστη. Οι λέξεις παρά τις τεράστιες χρονικές διαφορές του είναι τόσο αρμονικά δεμένες μέσα στο στίχο, ώστε τυχούσα απομάκρυνσή τους, θα οδηγούσε στη νοηματική κατάρρευση της σύνθεσης.

Η υπαρξιακή διάσταση της ποιητικής του δε φτάνει στην ήττα. Το ποιητικό υποκείμενο είναι μεν απογοητευμένο, αλλά δεν οδηγείται στην υποχώρηση. Δεν είναι απαισιόδοξη ποίηση, αλλά μία ιδιάζουσα απογοητευμένη οπτική που όμως κεντρίζει τον αναγνώστη και τον υποχρεώνει εκείνος να στοχαστεί μετά τη σιωπή της ανάγνωσης. Είναι μια κραυγή αγωνίας που γεννά η κατάρρευση της ατομικής ταυτότητας και της κοινωνίας.

Η αρχαιοελληνική παράδοση λειτουργεί ως κονίαμα μεταξύ των σύγχρονων αγωνιών και του ονείρου. Το παρελθόν για τον Κατσαρό δεν είναι μία εξιδανικευμένη στιγμή στο χρόνο. Τίθεται λιτό και -όπως του αρμόζει- με μέτρο τόσο ώστε να οικοδομήσει με τη βοήθειά του την ποιητική του ουτοπία. Το θρησκευτικό στοιχείο -με εμφανείς τις επιρροές του Τάσου Λειβαδίτη (υπαρξιακή διάσταση) και του Οδυσσέα Ελύτη (γλωσσική ένταξη εκκλησιαστικών όρων)- λειτουργεί ως ένα άλλο δομικό υλικό για τη μετάδοση του μηνύματος. Ο δημιουργός όμως δεν αντιγράφει. Αφομοιώνει εσωτερικά και συνθέτει νέα έργα μέσα στο παρόν.

Ερωτικά ποιήματα διανθίζουν τη συλλογή ως δροσερές πτυχές. Πλούσιες σε εικόνες συνθέσεις πραγματεύονται έναν έρωτα οικείο. Η λαγνεία απουσιάζει, ο ερωτισμός ξεπηδά έμμεσα ως το αέναο ζητούμενο, ήπιο και ειλικρινές. Ο βερμπαλισμός αποφεύγεται προς όφελος του συναισθήματος που αγκαλιάζει ή απομακρύνεται από τον ποιητή.

Η γενιά της κρίσης έχει να επιδείξει ποιητές που φιλοδοξούν να προσφέρουν κάτι στην Ποίηση. Μακριά από τις λέσχες και τις συλλογικές διεργασίες ακόμα, εκφράζουν τις αγωνίες τους μέσα από τις λέξεις. Η επαφή με το ποιητικό παρελθόν μπολιάζεται με το κοινωνικό παρόν. Ίσως αυτό που απομένει είναι η σύνδεση των ποιητών αυτών με τους συνομηλίκους τους των άλλων τεχνών. Αν και ο Κατσαρός λειτουργεί ως ζωγράφος λέξεων (και λίγοι έχουν αυτή την ικανότητα), η ποίηση πρέπει να έρθει σε άμεση επαφή με τις άλλες τέχνες ώστε να εκφραστεί αρτιότερα και πλουσιότερα.