ανθρωποθυσίες εξαρτημένων ΙI

Επανένταξη

Το πρόβλημα των ναρκωτικών είναι πολυπαραγοντικό και πολυδιάστατο. Σήμερα μιλάμε για πολυτοξικομανία με έμφαση στα συνθετικά ναρκωτικά και για νόμιμες ψυχοδραστικές ουσίες. Το φαινόμενο είναι πολυκύμαντο και χωρίς σύνορα. Δεν αντιμετωπίζεται με ιδεολογικές προκαταλήψεις. Εξάλλου, τα νούμερα μέσα σην ψυχρότητά τους αποκαλύπτουν πολλά.

Στο ζήτημα της απεξάρτησης και της επανένταξης ιδιαίτερης σημασίας είναι ο ρόλος των κοινοτήτων. Οι κοινότητες αποτελούν το κύριο μέσο θεραπείας των ουσιοεξαρτημένων. Μόνο αυτές μπορούν να παρέχουν την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη, μια και αυτή αποτελεί τον κυριότερο τρόπο αντιμετώπισης. Βέβαια, αυτή η στήριξη και η ανάμειξη της κοινότητας στην απεξάρτηση σχετίζεται άμεσα με την επαγγελματική αποκατάσταση των ασθενών και ακολούθως με το στιγματισμό και την περιθωριοποίηση.

Και δε νομίζω να υπάρχει κανένας που να θεωρεί ασήμαντο το ρόλο της κοινότητας για την επανένταξη –που ουσιαστικά αποτελεί συνώνυμο της απεξάρτησης. Τι γίνεται όμως όταν τους ψυχοσωματικά ασθενείς ακολουθούν πολλαπλής φύσης και δράσης εγκληματικά στοιχεία; Και ο λόγος δε γίνεται για τους ίδιους του ουσιοεξαρτημένους, αλλά για εμπόρους και άλλους.

Βέβαια το ερώτημα που ανακύπτει αποκαλύπτοντας την τροχοπέδη είναι κατά πόσο μπορεί ένας εργοδότης να προσλάβει έναν αποθεραπευμένο ή κατά πόσο θέλει. Από έρευνα[13] φαίνεται ότι μόνο το 35% εκείνων που βρίσκονταν στη φάση της κοινωνικής επανένταξης βρήκαν εργασία, ενώ περισσότερο από το 1/3 πιστεύει ότι υπάρχουν διακρίσεις σε βάρος του από εργοδότες. Εξάλλου, το 50% των απεξαρτημένων έμεινε άνεργο και μόνο το 25% είχε βρει εργασία. Παράλληλα, τις δυσκολίες επανένταξης και εύρεσης εργασίας αποδέχονται και οι ίδιοι οι εργοδότες καθώς κατά 92% δηλώνουν ότι δεν θα προσλάμβαναν έναν απεξαρτημένο (με διάφορες προφάσεις –κατά 79,5% το φόβο και την ανασφάλεια).

Το αστείο της υπόθεσης είναι ότι το ίδιο το Κράτος δε βοηθά σε μία τέτοια κατεύθυνση. Τόση είναι η δυσκολία και η σχετική γραφειοκρατία που μόνο μία μονάδα επανένταξης έχει κατορθώσει να προσλάβει πρώην χρήστες –παρακάμπτοντας τη νομοθεσία, κυνηγώντας βουλευτές και υπουργούς[14]. Και μιλάμε για μόλις 8 άτομα. Προβλήματα παρουσιάζονταν από το ΑΣΕΠ, από το βεβαρυμμένο ποινικό μητρώο κτλ.

Βέβαια, όλα αυτά δηλώνουν απερίφραστα όχι μόνο τον κοινωνικό ρατσισμό και την περιθωριοποίηση, αλλά κυρίως ότι η σωματική απεξάρτηση είναι απλά ένα μικρό βήμα στη θεραπεία. Αν το βήμα αυτό δε συνεχιστεί και βεβαίως αν δεν ενσωματωθούν ξανά στο κοινωνικό σύνολο οι ασθενείς, τότε δεν υπάρχει η παραμικρή πιθανότητα να κατορθώσουν να θεραπευτούν.

Πρόληψη

Οι εξαρτημένοι έχουν δικαίωμα να λαμβάνουν τη σωστή πληροφόρηση και έχουν την υποχρέωση για πλήρη υγειονομική περίθαλψη. Χρειάζεται ένα ασφαλές και φιλικό περιβάλλον, καθώς και ένας χώρος ξεκούρασης και δραστηριότητας με στόχο την απεξάρτηση. Συχνά τα άτομα αυτά έχουν ιδιαίτερη έλλειψη τροφής, στέγης, χώρου υγιεινής, ενώ άλλοτε παρατηρείται η απουσία συγγενών ή φιλικών προσώπων λόγω του κοινωνικού στιγματισμού σε συνδυασμό με το βεβαρυμμένο ιστορικό παραβατικότητας.

Ωστόσο, πριν φτάσουμε σε τέτοια κατάσταση και στα στατιστικά χρήσης και θανάτων πρέπει να λάβουμε μέριμνα για την πρόληψη. Είναι ο κυριότερος τομέας στο οποίο η πολιτεία οφείλει να δώσει έμφαση. Μέχρι τώρα η πρόληψη κυρίως εμφανίζεται -τελείως σπασμωδικά και χωρίς οργάνωση του ΥΠΕΠΘ- στο σχολικό περιβάλλον. Και μάλιστα όπου και όταν συμβαίνει είναι φανερό ότι οφείλεται στην προσωπική προσπάθεια εκπαιδευτικών ή υπαλλήλων του ΟΚΑΝΑ.

Έτσι, βέβαια απομονώνεται η όλη προσπάθεια σε ένα μόνο μέρος δράσης. Η πρόληψη δεν μπορεί να εγκλωβίζεται μόνο στο σχολείο, αφήνοντας έξω τους εργαζόμενους νέους, το στρατό, τους φοιτητές, όσους εγκαταλείπουν το σχολείο. Εγκαταλείπονται οι χώροι διασκέδασης (βασικό κέντρο διακίνησης τοξικών ουσιών) και οι φυλακές (ας τονίσουμε ότι το 49% των κρατουμένων βρίσκονται εκεί για του νόμου περί ναρκωτικών). Χρειάζεται λοιπόν ειδικός σχεδιασμός και ειδική εκπαίδευση για την ιδιαίτερη προσέγγιση όλων των κατηγοριών και όλων των τόπων συνάθροισης νέων (αλλά και πρεσβυτέρων).

Σε μία λογική πρόληψης και ελέγχου του προσωπικού τους πολλές επιχειρήσεις στις ΗΠΑ διενεργούν προληπτικούς τοξικολογικούς ελέγχους. Το 2001 το 67% των εργοδοτών διενεργούσαν τοξικολογικό έλεγχο, έναντι 81% το 1996[15]. Τα ποσοστά θετικών ευρημάτων κυμαίνονται από 13,6% (1988) έως και 4,4% (για το 2002). Οι πιο συχνές ουσίες ήταν η κάνναβις (55%), η κοκαΐνη 13,8% (το 2003) και 15,8% (το 1999) και οι αμφεταμίνες 4,3% (το 1999) με 9% (το 2003)[16]. Ο τοξικολογικός έλεγχος στις αμερικάνικες επιχειρήσεις κατά 39% γίνεται πριν από την πρόσληψη, κατά 30% με εύλογη υποψία ή μετά από ατύχημα (29%). Ένα 25% των ελέγχων ήταν τυχαίοι και ξαφνικοί[17].

Βέβαια, το εύλογο ερώτημα είναι κατά πόσο τέτοιες πρακτικές μπορούν να θεωρηθούν προληπτικές. Συχνά οι εργοδότες αντιμετώπιζαν άρνηση στην υποχρεωτική θεραπεία, ενώ η εθελούσια είχε πιο αυξημένα ποσοστά. Το 1996 η υποχρεωτική θεραπεία είχε ως αποτέλεσμα, μετά από 6 μήνες 74% μείωση των θετικών αποτελεσμάτων έναντι 78% επί εθελούσιας θεραπείας[18].

Η πρόληψη χρειάζεται σχεδιασμό και καθημερινή πρακτική. Ο σχεδιασμός διαφέρει όμως ανά έτος και ανά τόπο. Κάθε χρόνο χρειάζεται νέος. Σ’ αυτήν χρειάζονται άτομα που πλαισιώνουν και μαθητές και ενήλικες. Χρειάζονται προστατευτικοί μηχανισμοί (Τοπική Αυτοδιοίκηση, γονείς, εκπαιδευτικοί, επιχειρηματίες κτλ) σε κάθε υγιή χώρο για την προληπτική δράση και την αποφυγή κατάχρησης ουσιών, όταν δεν μπορεί να αποφευχθεί η ίδια η χρήση.

---

[13] Από το φυλλάδιο δράσης του ΟΚΑΝΑ, σελ. 18, Αθήνα 2006.

[14] Χρήστος Ρογκότης, Διευθυντής ΕΣΥ, ΕΣ ΟΚΑΝΑ.

[15] American Management Association, 2001 AMA Survey on Workplace Testing: Medical Testing, Summary of Key Findings.

[16] Quest Diagnostics, Increased Use of Amphetamines Linked to Rising Workplace Drug Use, According to Quest Diagnostics’ 2003 Drug Testing Index, July 2004

[17] Substance Abuse and Mental Health Services Administration, Worker Drug Use and Workplace Policies and Programs: Results from the 1994 and 1997 National Household Survey on Drug Abuse, September 1999.

[18] Drug Strategies, Millennium Hangover: Keeping Score on Alcohol, 1999.