ενδοοικογενειακή βία ΙΙΙ (αίτια)

Ποια είναι όμως τα αίτια;

Σε κάθε περίπτωση η ενδοοικογενειακή βία δεν μπορεί να εξεταστεί μακριά από τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες της χώρας. Σε μία κοινωνία όπου οι γυναίκες μόλις τώρα άρχισαν να θεωρούνται -κάπως- ισότιμες. Η κοινωνία μας ακόμα διατηρεί σε οικονομικό επίπεδο τις γυναίκες πολύ χαμηλά είναι λογική συνέπεια να δέχονται αυτές κάθε μορφή βίας. Είναι βέβαια η ίδια κοινότητα που βλέπει την τεκνοποίηση ως αυτοσκοπό και το παιδί ως αντικείμενο και ιδιοκτησία και τρόπαιο των γονέων του.

Και πώς μπορούμε να παραβλέψουμε την κοινωνική θέση των γυναικών, όταν ζουν στη σκιά των ανδρών τους; Μπορεί το 2007 να θεωρείται έτος ίσων ευκαιριών κατά τις επίσημες διακηρύξεις, οι κοινωνικές όμως ανισότητες πληθαίνουν με αποτέλεσμα η γυναίκα εργαζόμενη, παρά τη μόρφωσή της και τα γενικότερα αυξημένα προσόντα που διαθέτει σήμερα, να υφίσταται τις μεγαλύτερες διακρίσεις και το μεγαλύτερο βάρος των διαρκώς αυξανόμενων κοινωνικών προβλημάτων. Τα νούμερα αποκαλύπτουν την ανισότητα που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στον εργασιακό τομέα. Το πρώτο τρίμηνο του 2006 το ποσοστό της ανεργίας στους άνδρες ήταν 5,1% και για τις γυναίκες 13%, ενώ στις νέες γυναίκες (15-29 ετών) αυτό υπερβαίνει το 25%[1]. Από την άλλη σύμφωνα με έρευνα[2], οι γυναίκες συμμετέχουν με μικρότερα ποσοστά από τους άντρες στο εργατικό δυναμικό, μαστίζονται από υψηλότερη ανεργία, υπερεκπροσωπούνται σε θέσεις χαμηλής ειδίκευσης και καλύπτουν μεγάλο μέρος των θέσεων εργασίας στην παραοικονομία. Στη χώρα μας η συμμετοχή των γυναικών στην απασχόληση[3] ανέρχεται στο 46,1%. Την ίδια στιγμή, η συμμετοχή των ανδρών ανέρχεται στο 74% έναντι σχεδόν 73% στην Ε.Ε. των 15. Το χάσμα μεταξύ της απασχόλησης ανδρών και γυναικών παραμένει κοντά στο 16%. Στην Ελλάδα η διαφορά αυτή είναι ακόμη μεγαλύτερη καθώς ξεπερνά το 28%. Την ίδια αρνητική εικόνα δίνουν σε διεθνές επίπεδο και τα στοιχεία για την επιχειρηματικότητα των γυναικών. Σε μία κοινωνία, λοιπόν, στην οποία η γυναίκα θεωρείται κατώτερη και δε χαίρει των ίδιων δικαιωμάτων είναι λογικό να δέχεται την καταφρόνια της βίας. Εξάλλου, ο μη κοινωνικός στιγματισμός της βίας οδηγεί στην αποδοχή της ως χαρακτηριστικό του ανδρικού ρόλου.

Ιδιαίτερη σημασία όμως πρέπει να δώσουμε και στην προβαλλόμενη βία από τα ηλεκτρονικά Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας. Στην αναζήτηση αιτίων δεν είναι δυνατόν να παραβλέψουμε το ρόλο της τηλεόρασης η οποία στο όνομα της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας προβάλλει όλο και πιο βίαιες σκηνές. Ταινίες με λίμνες αίματος, εγκλήματα που περιγράφονται τόσο φυσικά και ρεαλιστικά, σκηνές θυμάτων - ακέφαλων ή διαμελισμένων πτωμάτων-, τρομοκρατικών ενεργειών ή πολεμικών συγκρούσεων "στολίζουν" καθημερινά τις οθόνες μας. Δεν μπορούμε να αφήσουμε έξω από τα αίτια και τις σύγχρονες σεξουαλικές τάσεις που κυριαρχούν -δεν τις χαρακτηρίζω διαστροφή επειδή ακριβώς είναι θέμα προσωπικής επιλογής, όπως και η ομοφυλοφιλία. Οι σαδομαζοχιστικές επιθυμίες και η προβολή τους μέσα από πορνογραφικές ιστοσελίδες ενισχύουν την τάση προς την ενδοοικογενειακή βία. Δεν είναι, εξάλλου, λίγες οι σελίδες του διαδικτύου και τα dvd's που περιέχουν σκηνές βιασμών. Σαφώς και δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε αποκλειστικά αυτό ως αίτιο, αλλά μόνο να το δούμε σαν μία συμπληρωματική εικόνα στην ήδη βιωματική βία που δέχεται ένα παιδί ή ένας/μία σύζυγος.

Η αύξηση της βίας μέσα σε οικογένειες οφείλεται στην αλλαγή τρόπου ζωής και στις υπερβολικές απαιτήσεις της εποχής μας. Είναι το άγχος της καθημερινότητας, το στρες, η ακριβή ζωή και η αποξένωση από τον διπλανό του έχουν φέρει τον άνθρωπο σε απόγνωση και τον έχουν οδηγήσει στο να ξεσπά στο εσωτερικό της οικογένειας.

Ο σύγχρονος άνδρας συχνά αισθάνεται ότι απειλείται, ανεξάρτητα από το κοινωνικό ή πολιτιστικό επίπεδο. Μεγαλωμένος μέσα σε ένα φαλλοκρατικό περιβάλλον δεν μπορεί να συνειδητοποιήσει τη νέα θέση της γυναίκας και δε βλέπει ως ισότιμη την υπάρξή της δίπλα του. Σε μια συνηθισμένη κατάσταση σύγκρουσης ή διαφωνίας αισθάνεται ότι αμφισβητείται πλήρως. Ως απειλή βλέπει ακόμα και το γεγονός ότι δεν ελέγχει πλέον τη γυναίκα και κακοποιώντας την θα νιώσει ότι ανακτά το χαμένο έλεγχο. Η γυναίκα δεν είναι αντικείμενο του πόθου, αλλά αντικείμενο της ανάγκης. Ο άντρας πιστεύει ότι βρίσκεται σε μια κατάσταση επιβίωσης: ή εκείνη ή αυτός[4].

Από την άλλη, πολλοί σύγχρονοι γονείς μεγαλωμένοι μέσα σε ένα αυστηρό οικογενειακό πλαίσιο δεν αντιλαμβάνονται την καταπίεση και την κακοποίηση που επιφέρει η συμπεριφορά τους στα παιδιά. Μάλιστα, πολλοί παιδοψυχολόγοι χαρακτηρίζουν κακοποίηση και τους καβγάδες των γονέων ή την κακοποίηση της μητέρας μπροστά στα παιδικά ματάκια. Γονείς οι οποίοι δεν έμαθαν ποτέ ότι το παιδί τους είναι αυθύπαρκτη προσωπικότητα και πώς μόνο με το διάλογο μπορούν να το διαπαιδαγωγήσουν.

Η κακοποίηση δεν μπορεί να αποδοθεί στην οικονομική θέση ή στο μορφωτικό επίπεδο (με τη στενή έννοια του πτυχίου). Έχει φανεί ότι οι άνδρες που κακοποιούν τις γυναίκες τους ανήκουν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα. Ωστόσο, οι απόφοιτοι Τεχνολογικής Εκπαίδευσης έρχονται πρώτοι στη σωματική κακοποίηση, ενώ ακολουθούν αυτοί της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης! [Σύμφωνα με τα στοιχεία του Κέντρου Υποδοχής Κακοποιημένων Γυναικών Αθήνας]. Είναι όμως με υπαρκτό το ενδεχόμενο εκείνοι που ανήκουν στα ανώτερα στρώματα να έχουν τρόπο να καλύπτονται και έτσι να μην καταγγέλλονται αυτά τα περιστατικά. Εξάλλου, ο μύθος ότι η κακοποιημένη γυναίκα είναι χαμηλού μορφωτικού επιπέδου δεν επιβεβαιώνεται, αφού γνωρίζουμε[5] ότι 7 στις 10 γυναίκες είναι Δευτεροβάθμιας, Τεχνολογικής ή Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης. Άξιο προσοχής είναι το γεγονός ότι 3 στις 10 γυναίκες-θύματα ενδοοικογενειακής βίας είναι Τεχνολογικής ή Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης και επίσης 3 στις 10 είναι Υποχρεωτικής Εκπαίδευσης.

Παράλληλα, μία γυναίκα μπορεί να υπάρξει θύμα κακοποίησης ανεξαρτήτως της οικονομικής της κατάστασης. Σύμφωνα με τα στοιχεία που προκύπτουν από την επεξεργασία, 6 στις 10 γυναίκες που έχουν υποστεί κακοποίηση και προσήλθαν στα Συμβουλευτικά Κέντρα της Γενικής Γραμματείας Ισότητας ανέφεραν ότι βρίσκονται σε μέτρια ή καλή οικονομική κατάσταση.

Από την άλλη συχνά χρησιμοποιείται σαν πρόσχημα για την ανάρμοστη συμπεριφορά η κατανάλωση αλκοόλ ή παραισθησιογόνων ουσιών. Η κατανάλωση αλκοόλ ή η χρήση τοξικών ουσιών σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί την κύρια αιτία εκδήλωσης βίας. Το ποτό ή τα ναρκωτικά προσφέρουν απλώς ένα καλό άλλοθι για να απαλλαγούν οι δράστες από την ευθύνη τους. Ωστόσο μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να επιδρά έμμεσα στην εκδήλωσή της. Σύμφωνα με ποσοτική ανάλυση στοιχείων[6] 6 στους 10 δράστες ενδοοικογενειακής βίας ΔΕΝ κάνουν χρήση ουσιών (αλκοόλ, ναρκωτικά, ψυχοφάρμακα).

Από την άλλη, όσοι και όσες κακοποιούν συντρόφους ή τα παιδιά -ως μέθοδο σωφρονισμού- συχνά έχουν πέσει κι οι ίδιοι θύματα κακοποίησης στην παιδική τους ηλικία ή έχουν υπάρξει μάρτυρες ως παιδιά της κακοποίησης της μητέρας τους από τον πατέρα τους. Αρκετά συχνά μάλιστα αυτοί πάσχουν από διαταραχές της προσωπικότητας.

---

[1] σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΣΥΕ.

[2] Κέντρο Ερευνών του πανεπιστημίου Πειραιά.

[3] Ως ποσοστό του συνόλου των γυναικών που ανήκουν στο εργατικό δυναμικό.

[4] Αλέν Λεγκράν, από την εφημερίδα «Le Monde» της 12ης Αυγούστου 2002.

[5] Από ανάλυση στοιχείων από τα Συμβουλευτικά Κέντρα Αθήνας - Πειραιά της Γενικής Γραμματείας Ισότητας (Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης) κατά το χρονικό διάστημα 01/01/2002 - 31/10/2006. Το δείγμα επεξεργασίας ανέρχεται στα 1870 περιστατικά κακοποίησης.

[6] Συμβουλευτικά Κέντρα Αθήνας - Πειραιά της Γενικής Γραμματείας Ισότητας (Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης) κατά το χρονικό διάστημα 01/01/2002 - 31/10/2006. Το δείγμα επεξεργασίας ανέρχεται στα 1870 περιστατικά κακοποίησης.