Άλμα στο κενό το μάθημα της Έκθεσης

Γιατί τα παιδιά μας δε γράφουν καλά στην Έκθεση;

Στις 19 του μήνα τούτου οι μαθητές διαγωνίζονται πανελλαδικά στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας (η μετεξελιγμένη Έκθεση). Ανεξάρτητα από το αν το θέμα θα είναι δύσκολο ή εύκολο, πολλοί θα είναι εκείνοι που θα γράψουν άσχημα και ακόμα λιγότεροι όσοι αγγίξουν τελικά την ικανοποιητική απόδοση. Και το ερώτημα που ανακύπτει είναι το γιατί δεν μπορούν να εκφραστούν στη μητρική τους γλώσσα ή γιατί δεν κατανοούν κείμενα γραμμένα στην ελληνική.

Ως εκπαιδευτικός βλέπω πολλά γραπτά και πολύ συχνά απογοητεύομαι. Η εύκολη λύση είναι να επιρρίπτουμε τις ευθύνες –και μέσα από τη βαθμολογία το κάνουμε- στους ίδιους τους μαθητές, αναπαράγοντας το ατομοκεντρικό μοντέλο επίρριψης ευθυνών και αξιολόγησης. Ας μη μακαρίζουν ούτε οι πολιτικοί ούτε οι δάσκαλοι τον εαυτό τους. Η ευθύνη είναι πρωτίστως δική τους και δευτερευόντως των γονέων.

Γονείς που χάνονται στον τηλεοπτικό λαβύρινθο της υποκουλτούρας και μένουν ανύπαρκτοι δέκτες των παιδικών ανησυχιών, πώς έχουν απαντήσεις; Όταν δεν μπαίνουν εφημερίδες στο σπίτι, όταν δεν προκαλούν συζητήσεις κρίσης στα τέκνα τους, πώς απαιτούν; Εκτός αν οι γονικές ευθύνες περιορίζονται μόνο στα οικονομικά ζητήματα (διατροφή και χαρτζιλίκι) και όλα σταματούν εκεί.

Από την άλλη, οι εκπαιδευτικοί επαναπαύονται στην ατομική ευθύνη. Οι πιο ενημερωμένοι αντιλαμβάνονται το ρόλο της οικογενειακής κοινωνικής θέσης και του μορφωτικού της επιπέδου στη σχολική επίδοση κι εκεί επαναπαύονται.

Το πρόβλημα στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας δεν είναι βαθμολογικό ούτε καν φιλολογικό -θα έλεγα, αφού αποτελεί το πλέον διαθεματικό μάθημα. Είναι πρωτίστως θέμα κριτικής ικανότητας. Τα παιδιά αδυνατούν να κατανοήσουν άρθρα ή δοκιμιακά κείμενα και δε δύνανται να τα αποδώσουν περιληπτικά, μα περιεκτικά. Αδυνατούν να εξετάσουν πολύπλευρα ένα ζήτημα -ενώ θεωρητικά το σχολείο τούς παρέχει γνώσεις κι επιχειρήματα μέσα από τα άλλα μαθήματα. Οι μαθητές -αυριανοί πολίτες- δυσκολεύονται να γράψουν κείμενα 600 λέξεων. Και πάλι όμως γιατί;

Η παντοκρατορία της εικόνας είναι το κύριο αίτιο. Όλα σερβίρονται στο πιάτο έτοιμα και γρήγορα. Τα παιδιά από τη νηπιακή τους ακόμα ηλικία μιμούμενα τους γονείς τους αποβλακώνονται στο χαζοκούτι. Μια εύκολη λύση και για εκείνους από το να ασχολούνται μαζί τους. Εφημερίδες πολιτικές δε διαβάζονται και διάλογοι πολιτικοί -που τόσο ασκούν την κρίση του παιδιού- δε γίνονται στο σπίτι (κάνει άραγε κακό η πολιτική κρίση; Ας μην είναι κομματική και μονολιθική· πολιτική κριτική χρειάζεται το παιδί).

Χωρίς όμως ο μαθητής να διαβάζει κείμενα, χωρίς να αναπτύσσει το κοινωνικό κριτήριο σχολιασμού και παρατήρησης τι πολίτης θα γίνει; Τι βαθμούς θα παίρνει; Χωρίς να σερφάρει στο διαδίκτυο για να διαβάζει απόψεις και κρίσεις, πώς θα κρίνει; Ειδικά το διαδίκτυο το ξέρουν μόνο για παιχνίδια και πορνό, αφού κανείς μας δεν ασχολείται με την εκπαίδευση αυτού. Πώς όμως θα εξελιχθεί έτσι ως προσωπικότητα ένα παιδί;

Από την άλλη, το σχολείο μεταφέρει στείρα γνώση· παπαγαλία και μία μονοδιάστατη θετικοεπιστημονική ή βαριά εθνικιστική αρχαιολάγνα κατεύθυνση. Τα σημαντικότερα αντικείμενα, εκείνα που αναπτύσσουν απόλυτα το κριτικό επίπεδο, εξοβελίζονται στη σφαίρα της παπαγαλίας, της βαθμοθηρίας και ηλιθίως χαρακτηρίζονται δευτερεύοντα μαθήματα. Η Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή, η Ιστορία, η Γεωγραφία, τα Εικαστικά και οι Τέχνες, οι ξένες γλώσσες μπαίνουν στο περιθώριο της σχολικής ζωής, όταν έπρεπε να είναι οι πρωταγωνιστές.

Σε συμπλήρωμα, βέβαια, οι σχολικές βιβλιοθήκες μένουν ταμπέλες σε κακής διαμόρφωσης αίθουσες, χωρίς Η/Υ και οι μαθητές δεν ασκούνται στη συγγραφή κειμένων. Δεν καθοδηγούνται από εκπαιδευτικούς και γονείς στην παραγωγή γραπτών εργασιών (ιστορία, γεωγραφία κτλ) που και την κριτική τους ικανότητα θα ανέπτυσσαν και θα μάθαιναν να χειρίζονται τη γλώσσα. Βέβαια, αυτό θα επιβαρύνει και τους δασκάλους –που πρέπει να γίνουν επιστημονικοί καθοδηγητές- και τους γονείς –για να δείξουν και να συμπαρασταθούν στα βλαστάρια τους.

Πώς, λοιπόν, απαιτούμε και κρίνουμε τα παιδιά μας όταν εμείς δεν εκπληρώνουμε ούτε κατά το ήμισυ τις υποχρεώσεις μας τι να πρωτοκάνουν εκείνα μόνα τους, χωρίς τη δική μας καθοδήγηση και συμπαράσταση, αλλά μόνο με τις απειλές και τις άσκοπες και ανέξοδες πιέσεις;