προεκλογικά διαφημιστικά σποτάκια

Προ ημερών είχα τη φαεινή ημέρα να γράψω ένα άρθρο για τις ημέρες και τα έργα (βλ. σκάνδαλα) του Κ. Καραμανλή. Ωστόσο, σύντομα παρατήρησα ότι έπρεπε να κάνω κανονική έρευνα στο διαδίκτυο, σαν εκείνη που έκανα άλλοτε για τα διαζύγια και την ενδοοικογενειακή βία. Μιλάμε για πολύ δουλειά. Από πού να άρχιζα ο καημένος και πού να τελείωνα και όλα αυτά εν μέσω προεκλογικής περιόδου -δηλαδή γαμώ το τρέξιμο λες και η ζωή κινείται πια γύρω από ένα θεσμό που μόνο δημοκρατικό δεν κρίνω.

Ωστόσο, σκέφτηκα ότι μπορώ να πιάσω τον πρεπούμενο όγκο ενός σεντονιού γράφοντας για τα διαφημιστικά μηνύματα των δύο κυβερνητικών κομμάτων. Εντύπωση μεγάλη προκάλεσαν τα σποτάκια του ΠΑΣΟΚ. Διαφημίσεις πιασάρικες καθόλα με έντονο το πολιτικό μήνυμα, αντιπολιτευτική κριτική σε βάθος και σε πολλά ζητήματα και για πρώτη φορά προγραμματικές δηλώσεις (όσα είναι δηλαδή γραμμένα και στο πρόγραμμα του κόμματος). Το αν θα τα τηρήσουν θα το δούμε στο νέο έτος.

Το διαφορετικό δεν είναι μόνο το δίπτυχο κριτική-πρόγραμμα, αλλά η έλλειψη οποιασδήποτε προβολής στο πρόσωπο του αρχηγού. Το ΠΑΣΟΚ όχι μόνο δεν αρνείται το παρελθόν του στο όνομα ενός νέου αρχηγού, αλλά παρουσιάζεται σαν φυσιολογική συνέχεια και δίνει ιδιαίτερη έμφαση στο συλλογικό στοιχείο. Έχει φανεί από εσωτερικές και δημοσιευμένες δημοσκοπήσεις ότι το προφίλ του Προέδρου δεν προχωρά, κι έτσι επένδυσαν στη συλλογικότητα που ξυπνά μνήμες ιδεολογικές. Έτσι, αντί των αποσπασματικών εικόνων ενός Προέδρου -όπως μας έμαθαν τα ΜΜΕ τόσα χρόνια και εντελώς προσωποκεντρικά- τα σποτάκια προβάλλουν τη δυναμική του Κινήματος και του κινήματος.

Προκύπτει η εντύπωση ότι ο Γιώργος Παπανδρέου επέστρεψε στο ΠΑΣΟΚ. Τα μηνύματα μαζί για τη νίκη, δίκαιη κοινωνία, δίκαιη Ελλάδα και το κεντρικό τρίπτυχο σιγουριά, ελπίδα, προοπτική είναι σαν επιστροφή στο ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου. Στις προηγούμενες εκλογές μιλούσε ο Γιώργος Παπανδρέου, ενώ τώρα μιλάει το ΠΑΣΟΚ. Η προβολή του “Γιώργος Παπανδρέου” υποχωρεί σε αυτή την προεκλογική εκστρατεία και αναδεικνύεται πάλι η προβολή του ΠΑΣΟΚ, με επαναφορά και του κλασικού σήματος του κόμματος.

Από την άλλη δεν μπορώ να παραβλέψω ότι ουσιαστικά η κριτική που ασκείται ξεπερνά κατά πολύ εκείνη των μηνυμάτων του παρελθόντος. Παλαιότερα η μαύρη προπαγάνδα ή αλλιώς αρνητική κριτική είχε καταρρακωθεί από την ανάλογη αμερικάνικη κουλτούρα και ουσιαστικά ενόχλησε τους Έλληνες –κάτι που είδαμε και στις προ-προηγούμενες εκλογές σε σποτάκια της ΝΔ. Αντίθετα, η μαύρη κριτική (βλέπε δάση, ξυλοδαρμοί κτλ) πλαισιώνονται πέρα από το καλλιτεχνικό στοιχείο με την προγραμματική δήλωση. Το αποτέλεσμα είναι η αποδοχή των μηνυμάτων από το εκλογικό σώμα χωρίς τις παλαιότερες αντιδράσεις των αντιπάλων. Τα μηνύματα πέρα από μία πρόχειρη ματιά δε ζητάνε μόνο αρνητική ψήφο στη Ν.Δ. δυσφημίζοντάς την, αλλά προβάλλουν εναλλακτικές, προγραμματικές λύσεις.

Στόχος είναι οι αναποφάσιστοι και κυρίως οι παραδοσιακοί ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ που διαφαίνεται ο κίνδυνος να στραφούν απογοητευμένοι προς το ΣΥΝ ή το Λευκό και το Άκυρο ή την αποχή. Η πινελιά του Λαλιώτη ολοφάνερα είναι πλατιά απλωμένη σε όλα τα εν λόγω διαφημιστικά μηνύματα. Ένα έντονο ερώτημα είναι το πώς τόσες διαφημίσεις χρηματοδοτούνται, αλλά γνωρίζουμε καλά ότι το ΠΑΣΟΚ είναι πλούσιο κόμμα.

---

Σε άλλο μήκος κύματος η ΝΔ, προσπαθεί να προβάλλει την ιδιαίτερη αξιοπιστία του Πρωθυπουργού. Δεν κατάλαβα ακόμα γιατί νομίζουν ότι μία προβολή στη χαμένη αξιοπιστία του Καραμανλή θα πιάσει στους αναποφάσιστους. Ένας πρωθυπουργός για του οποίου τα τελευταία 3,5 χρόνια χρειάζεται ολόκληρη έρευνα. Αξιοπιστία που η σύζυγός του από νηπιαγωγός έγινε χειρουργός; Αξιοπιστία για τις Υποκλοπές ή που ζήτησε συγνώμη επειδη δεν μπόρεσε να απομακρύνει τη διαφθορά που περικύκλωνε τους συνεργάτες του (βλ. δηλώσεις του στην αποπομπή του Τσιτουρίδη). Αξιοπιστία για τους συμβασιούχους ή για τις υπουργικές επιλογές και της απόκρυψη πληροφοριών;

Μία λογική εξήγηση είναι ότι όντες στην εξουσία λίγο καιρό δεν έχουν να παρουσιάσουν το έργο του δεκαετούς ΠΑΣΟΚ και μη έχοντας δημοσιευμένο πρόγραμμα -πέρα από ρητορείες του κώλου- αναγκαστικά σύρθηκαν στην προσωπολατρία. Κάτι έπρεπε και τούτοι να παρουσιάσουν.

Αλγεινή εντύπωση πάντως μου προξένησε η τοποθέτησή του για τις πυρκαγιές στο debate. Λίγο πολύ είπε ότι δεν κατόρθωσαν να σβήσουν έγκαιρα τις φωτιές και ότι λυπήθηκε πολύ για το χαμό δεκάδων ανθρώπων, αλλά χάρει στις πυρκαγιές αναφάνηκε η ελληνική φιλανθρωπία και ο πατριωτισμός μας. Μάλιστα... ευτυχώς που έκαψε την Ελλάδα και φάνηκε ότι είμαστε φιλάνθρωποι. Εκτός από μαλάκες που τον πιστεύουμε κι ελπίζουμε στο ρουσφέτι των βουλευτών του, είμαστε δις μαλάκες, αφού αντικαθιστούμε την κρατική πρόνοια μέσα από τη φιλανθρωπία μας -που εκείνος τόσο εύκολα βάφτισε πατριωτισμό.

---

Κάποτε μέσα στα μεταχουντικά οράματά τους οι Έλληνες θεώρησαν τις εκλογές γιορτή της δημοκρατίας. Σήμερα επιβεβαιώνουμε ότι η εκλογική διαδικασία είναι η ταφόπλακα της δημοκρατίας. Μέσα από τα ποικίλα επικοινωνιακά τερτίπια ειδικών επιτελείων, η δημοκρατία υποβιβάζεται σε διαφημιστικά μηνύματα και σε πρακτική στον εξακολουθητικό και στιγμιαίο μέλλοντα των ρημάτων. Ο κίνδυνος της δημοκρατίας δεν είναι η έλλειψη κυβερνητικής αυτοδυναμίας -και η αναγκαία κυβερνητική συνύπαρξη με μία επιρρεπή στις λαϊκές απαιτήσεις αριστερά-, αλλά η ανέξοδη ελπίδα που εξαπολύεται δίκην διαφημιστικής προσφοράς εξυπηρετώντας το σύστημα της ανισότητας-αδικίας.

Η δημοκρατία για καιρό ακόμη θα περιμένει πίσω από ένα στούντιο. Ίσως κάποτε οι τηλεκανίβαλοι να επιτρέψουν την εμφάνισή της στο γυαλί. Ποτέ όμως όσο στεκόμαστε μπροστά σε ένα γυάλινο κουτί δε θα τη δούμε να ζωντανεύει. Η τελική επικράτηση της τηλεοπτικής υποκουλτούρας που εκθειάζει προπαγανδιστικά τη δημοκρατία τους, αλλά τελικά την υπερφαλαγγίζει και τη σφίγγει σε σημείο πνιγμού μέσα από ένα στημένο και άρα ψεύτικο διάλογο που δεν επιτρέπει ελεύθερες κινήσεις. Η δημοκρατία δε συστήνεται με διαφημίσεις. Η δημοκρατία γεννιέται από τη δράση και τον ουσιαστικό διάλογο, το σεβασμό και τις θέσεις μακριά από προσωπολατρίες. Κατάντησε όμως ένα τηλεοπτικό σόου με πρωταγωνιστές περσόνες των μέσων επικοινωνίας (δημοσιογραφικό κατεστημένο και πολιτικούς που εξαρτώνται όλο και περισσότερο από την τηλεοπτική προβολή και την επικοινωνιακή τους τακτική).