Σε μια μετακομματική κοινωνία;

Το τελευταίο διάστημα επανήλθε στο προσκήνιο το γνωστό φρούτο των μετακομματικών κοινωνιών. Το θέμα αναζωπυρώθηκε μετά την εκλογική πίεση των ευρωεκλογών (δες και σχετική εκτίμηση του εκλογικού αποτελέσματος) που δέχτηκαν τα δύο μεγάλα κόμματα και γενικότερα το πολιτικό σκηνικό της χώρας -μέσα από σωρεία σκανδάλων- και την επιτυχία των Οικολόγων-Πρασίνων που προς το παρόν δεν έχουν τη γνωστή κομματική δομή. Ωστόσο, μου προκαλεί το γέλιο ή άποψη περί μετακομματικής κοινωνίας, ειδικά τη στιγμή που ποτέ μέχρι σήμερα δεν υπήρξε κομματική κοινωνία -και άρα μετακομματική δεν θα υπάρξει. Κομματική είναι όχι η κοινωνία, αλλά το πολιτικό σύστημα από όποια σκοπιά κι αν το δει κανείς.

Ιστορικά ένα μη κομματικό σύστημα ουδέποτε υπήρξε. Τέτοιες θέσεις συχνά εμφανίζονται στο προσκήνιο είτε από πολιτικούς είτε από δημοσιογράφους που εκμεταλλεύονται την αποστασιοποίηση του κόσμου και θεωρητικολογούν. Φυσικά οι μετακομματικές θέσεις ενισχύονται σε τοπικό επίπεδο από αντάρτες πολιτικούς και από τις διάφορες συνεργασίες που ξεπερνούν τα στενά όρια των κομμάτων -συνήθως σε αυτοδιοικητικό επίπεδο. Ωστόσο, σε κάθε περίπτωση ιστορικά ακόμα και όταν δεν υπήρχαν κόμματα με τη συγκεκριμένη σύγχρονη δομή -όπως ουσιαστικά την έθεσε ο Λένιν στο Κράτος κι Επανάσταση. Σχηματισμοί πολιτικοί που έμοιαζαν με τα κόμματα ήταν συνήθεις όπου ο λαός είχε λόγο για τη διακυβέρνηση της χώρας του. Εμφανίζονται σχετικοί ιδεολογικοπολιτικοί σχηματισμοί και στις αρχαιοελληνικές πόλεις και στη ρωμαϊκή Γερουσία και πολύ αργότερα στην Αγγλία και τις άμεσα μετεπαναστατικές ΗΠΑ. Τα κόμματα πάντα αποτελούσαν μέρος του πολιτικού συστήματος και μακριά από αυτό είναι σχεδόν αδύνατο να δούμε το δημοκρατία. Χρειάζονται για τον καλύτερο συντονισμό των μελών του και κυρίως για την επαφή των κυβερνώντων με τον ίδιο το λαό (ακόμα και αν αυτό δεν εφαρμόζεται πολλές φορές στην πράξη).

Το κόμμα διαδραματίζει ρόλο διαπαιδαγωγικό, επιχειρηματολογεί για τις θέσεις του στη βάση της κοινωνίας, διαμορφώνει τις στάσεις του βάσει της ίδιας της κοινωνίας. Θεωρώ ότι όλη η κουβέντα απέχει όχι μόνο από την πραγματικότητα, αλλά κυρίως αποπροσανατολίζει από την ουσία των πολιτικών συζητήσεων.

Ο ίδιος ο δικομματισμός, επιπλέον, αποτελεί ένα παγκόσμιο φαινόμενο για τα κόμματα ιδεολογικής συγκρότησης ή κόμματα αρχών -όπως τα ονομάζει η δημοκρατία. Σε όλες τις δημοκρατικές χώρες βλέπουμε ένα πλήρως ανεπτυγμένο δικομματικό σύστημα με εξαιρέσεις προς μικρότερα κόμματα μόνο όταν αυξάνεται η αποχή από τις εκλογές (π.χ. Γαλλία και Αυστρία). Αν θέλουμε να μιλάμε για διάλυση του δικομματικού συστήματος, μάλλον τρέφουμε φρούδες ελπίδες και μάλλον συζητάμε μακριά από την πολιτική πραγματικότητα -ακόμα και σε παγκόσμιο διαχρονικά επίπεδο. Ο δικομματισμός δεν πέφτει ούτε με θεωρητικές κορώνες και μαξιμαλιστικούς βερμπαλισμούς ούτε απλά με τη συμμετοχή σε μία εκλογική αναμέτρηση. Το ίδιο το σύστημα, άλλωστε, έχει ανάγκη το δικομματισμό για τη βέβαιη διακυβέρνησή του -χωρίς αυτό να σημαίνει ότι απορρίπτουμε τις θετικές προσπάθειες που καταβάλλονται. Εξάλλου, από τον ίδιο το δικομματισμό τρέφονται και τα μικρότερα κόμματα.