Ο Καλλικράτης οικοδομεί… (μερικές θεματικές σκέψεις διαβούλευσης)

Έφτασε επιτέλους η πολυαναμενόμενη πρόταση του Υπουργείου Εσωτερικών για την αρχιτεκτονική αναδιάρθρωση της χώρας. Ως ενεργός πολίτης σε δημοτικά δρώμενα ήθελα πως και πώς να δω το σχέδιο. Μία πρόταση που φιλοδοξεί τελικά να λύσει πολλά από τα προβλήματα που παρουσιάζονται σήμερα σε δήμους αγροτικούς και αστικούς. Μία καλή μελέτη του σχεδίου αποκαλύπτει πολλά νέα θετικά στοιχεία που εισέρχονται στη δημοτική διοίκηση. Έτσι, κατατέθηκε η πρόταση της κυβέρνησης για ηλεκτρονική διακυβέρνηση σε δήμους, για δημοτικά ΑΤΜ εξυπηρέτησης πολιτών, για κάρτα δημότη, συνήγορο του δημότη κλπ. Οι συνενώσεις μπροστά σε αυτά τελικά μάλλον είναι δευτερεύον ζήτημα (έχουν εν τούτοις τη δική τους σημασία για όσους διεκδικούν την εκλογή).

Έχω καταθέσει και στη σχετική διαβούλευση τις εντάσεις μου για την κάρτα δημοτών που πολύ φοβάμαι ότι δε θα δουλέψει όπως οραματιζόμαστε. Ειδικά στα χέρια υπερηλίκων και μεσαίων ηλικιών, θα αποτελεί τροχοπέδη στην εξυπηρέτησή τους, αφού έμαθαν μόνο να στέκονται σε ουρές και να συνδιαλέγονται με το δημόσιο δια ζώσης. Από την άλλη, σχετικά με την ηλεκτρονική διακυβέρνηση πρέπει να σημειώσουμε ότι ήταν ένα εγχείρημα και της προηγούμενης κυβέρνησης, που όμως έμεινε πολύ πίσω. Όχι απαραίτητα εξαιτίας των κυβερνητικών επιλογών για την αυτοδιοίκηση, αλλά κυρίως λόγω της αμάθειας και της φοβίας (που πολλά ΜΜΕ έχουν κατά καιρούς καλλιεργήσει στενόμυαλα και φοβούμενα τη διάχυση πληροφοριών και απομακρύνοντας το δικό τους μονοπώλιο). Την ίδια στιγμή όμως τα δημοτικά ΑΤΜ θα μπορέσουν να εξυπηρετήσουν πολύ κόσμο που δεν έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο. Βέβαια, εγώ προτείνω και δημιουργία Δημοτικών ΚΕΠ για άμεση και καλύτερη εξυπηρέτηση και την άμεση σύνδεση των δημοτολογίων με τις ΔΟΥ και τη ΔΕΗ (για συντονισμό των δημόσιων εγγράφων –ούτως ή άλλως όλα αυτά έχουν τις ίδιες προσωπικές πληροφορίες μέσες άκρες).

Ο Καλλικράτης όμως φιλοδοξεί να οικοδομήσει όχι μόνο έναν ηλεκτρονικό Παρθενώνα, αλλά ουσιαστικά μία δημοκρατικότερη διοίκηση μιας τοπικής κοινότητας. Έτσι, το Δημοτικό Συμβούλιο ανάγεται σε πραγματικά πολιτικό όργανο αποφάσεων κι όχι διαχειριστικό διοικητικό (αν σκεφτούμε ότι θα αυξηθούν οι ευθύνες και οι σύμβουλοι, δεν είναι δυνατόν να συζητούνται θέματα τριτεύουσας σημασίας σε ένα ΔΣ, όπως γίνεται σήμερα). Το ΔΣ θα αποφορτιστεί με την παράλληλη λειτουργία Επιτροπών -αντιπροσωπευτικών παραταξιακά- που θα αποφασίζουν θέματα και η απόφασή τους θα επικυρώνεται από το ΔΣ -ως κυρίαρχο όργανο. Παράλληλα, η παλιά διοικητική ομάδα της δημοτικής αρχής θεσμοθετείται και διευρύνεται με την παρουσία διευθυντών κι άλλων υπηρεσιακών παραγόντων για καλύτερο συντονισμό (Εκτελεστική Επιτροπή). Έτσι, οι πολιτικοί θα σταματήσουν να ανακατεύονται στο γραφειοκρατικό έργο, μια και συχνά καταντούσαν προϊστάμενοι των υπαλλήλων απεμπολώντας τον πολιτικό τους ρόλο.

Δυστυχώς, ο Καλλικράτης δεν προσφέρει πολλά στον εκδημοκρατισμό και την επικοινωνία του κόσμου με τη Διοίκηση. Ναι μεν ορίζονται μερικές τροποποιήσεις για τη λογοδοσία -κλάσης ανώτερες από του Παυλόπουλου- σε σταθερή βάση και επιβάλει τη σύνταξη εκθέσεων διαφόρων οργάνων, αλλά δεν έφτασε στο προχωρημένο και ριζοσπαστικό επίπεδο να απαιτεί διενέργεια πολλών λαϊκών συνελεύσεων (πχ σε κάθε γειτονιά) συντονισμού, προγραμματισμού και απολογισμού. Βέβαια, το γεγονός ότι θα έχουν χρήματα να διαχειριστούν οι τοπικές επιτροπές (τα παλιά ΔΣ) για τοπικά θέματα, είναι πολύ σημαντικό και σίγουρα δημοκρατικό, όπως και η επαφή του Δήμου με την Κοινωνία των Πολιτών. Ωστόσο, τούτη η επαφή με φορείς, συλλόγους, ΜΚΟ κλπ παραμένει θολή πρέπει να θεσμοθετηθεί πιο επιτακτικά και πιο αυστηρά.

Σίγουρα θετικό μοιάζει το βήμα για το Συνήγορο του Δημότη. Ωστόσο, σημαντικό είναι το κενό σχετικά με τη θέση στην ιεραρχία του προσώπου τούτου. Φοβούμαι ότι η μεγάλη εκτίμηση του Συνηγόρου του Πολίτη, φέρνει ιδέες που δε θα λειτουργήσουν σωστά, εκτός κι αν ο Καμίνης τους βάλει χέρι κι αρχίσει να επιβάλει ποινές. Και ο φόβος μου στηρίζεται όχι στην καλά απαιτούμενη εκλογή με τα 2/3 του Δημοτικού Συμβουλίου τούτου του Συνηγόρου του Δημότη, αλλά στη θέση που θα έχει μέσα στη δομή ενός Δήμου.

Πρέπει να είναι ανώτερος από όλους τους Αντιδημάρχους και τουλάχιστον ισότιμος του Δημάρχου (να μπορεί να τον κρίνει). Δεν πρέπει να είναι όμως αναγκαία νομικός (δεν τίθεται καν στο σχέδιο) ούτε όμως και να καταλήξει μετακλητός υπάλληλος-φερέφωνο της Διοίκησης. Σίγουρα δεν πρέπει να έχει το ρόλο του αναχώματος, του προφυλακτήρα του Δημάρχου για την προστασία από παράπονα, αλλά της προστασίας του πολίτη.

Είναι γνωστό ότι η πρώτη τετραετία κάθε καλλικρατικού δήμου θα είναι περίοδος προσαρμογής και διαβούλευσης με τους υπηρεσιακούς παράγοντες και το λαό. Ο συντονισμός των νέων υπηρεσιών, οι συγχωνεύσεις και οι αρμοδιότητες είναι οι μεγάλες δυσκολίες. Ο χάρτης απασχολεί μόνο τα κόμματα και τους αιρετούς, όχι το λαό. Η διαμόρφωση όμως μιας ενιαίας Υπηρεσίας είναι δύσκολη και χρονοβόρα -αν σκεφτούμε ότι θα αργήσει ο σχετικός κώδικας και πώς λειτουργεί το δημόσιο- και αυτό θα έχει αντίχτυπο στον πολίτη. Παράλληλα, ο εκσυγχρονισμός, η ηλεκτρονική διασύνδεση των υπηρεσιών κλπ θα απαιτήσουν μεγάλο κόστος (η λέξη δεν έχει πληθυντικό αριθμό παιδιά) και σίγουρα σχετικό βάθος χρόνου. Και όλα αυτά τα δύσκολα και μπαχαλώδη θα προστεθούν στα υπάρχοντα οικονομικά προβλήματα και το σχεδιασμό των υποδομών τους. Σαφώς οι συνενώσεις νομικών προσώπων των δήμων και υπηρεσιών θα επιβάλουν τον εξορθολογισμό της κατανομής του προσωπικού και αισιοδοξώ ότι μέσα από αυτή τη διαδικασία θα καλυφθούν οι κενές θέσεις που υπάρχουν σε πολλές υπηρεσίες.

Σε άμεση συνάρτηση όμως με τον εξορθολογισμό της κατανομής του προσωπικού και τον εκσυγχρονισμό της Υπηρεσίας τίθεται αποφασιστικά το ερώτημα του διαχωρισμού των δημοτών-ετεροδημοτών. Γιατί πρέπει ακόμα να διατηρούμε τον απαρχαιωμένο αυτό θεσμό που είναι τόσο αντι-οικονομικός (μεταφορές, ατυχήματα, υπέρογκο κόστος εκλογών κλπ) και να θεωρούνται αυτόματα δημότες όλοι οι πραγματικοί κάτοικοι μιας περιοχής (πιστοποιημένοι μέσω της ΔΕΗ και της ΔΟΥ τους). Γιατί το Δημόσιο να μην μπορεί να ακολουθήσει στην εποχή των υπολογιστών τις μεταναστευτικές ροές και τις μετακινήσεις;

Στο παρελθόν έχω τοποθετηθεί δημόσια για την ανάγκη δημιουργίας μητροπολιτικών αυτοδιοικητικών σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη με συγκεκριμένες αρμοδιότητες (όποιος θέλει ας διαβάσει τις προτάσεις για μια ανθρώπινη Θεσσαλονίκη ή τις προοπτικές σύστασης μητροπολιτικών διοικήσεων σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη). Ωστόσο, στο σχέδιο "Καλλικράτης" τούτο το θέμα τίθεται ακροθιγώς.