Πιο ώριμη η περίπτωση παραχώρησης του πρώην στρατοπέδου Παύλου Μελά

Μετά τα καλά νέα σχετικά με την εξέλιξη για τα ανενεργά στρατόπεδα μερικές σκέψεις από τα 5 χρόνια που παρακολουθώ το θέμα. Η κινητικότητα για το πρώην στρατόπεδο Παύλου Μελά και για τους ελεύθερους χώρους δεν είναι κάτι καινούριο. Στο Δήμο μου πρωτοεμφανίζεται πριν από περίπου είκοσι χρόνια, αλλά μόνο τα τελευταία τρία χρόνια εντάθηκε σε τέτοιο βαθμό. Η απογοητευτική κατάσταση της δυτικής τσιμεντούπολης, η ωρίμανση των περιβαλλοντικών συνθηκών στους πολίτες και το αυτοδιοικητικό όραμα της σημερινής Δημοτικής Αρχής ωρίμασαν τόσο πολύ το ζήτημα, ώστε είναι πια θέμα χρόνου η τελική παραχώρηση.

Το κίνημα πόλης[1] που δημιουργήθηκε για πρώτη φορά σε τέτοια ένταση στη Θεσσαλονίκη έπαιξε καταλυτικό ρόλο. Για πρώτη φορά τόσοι φορείς συσπειρώθηκαν γύρω από μία μελέτη αξιοποίησης και μπήκαν σε ένα διάλογο με βασικό κριτήριο την ολοκληρωτική παραχώρηση του χώρου στους πολίτες της περιοχής χωρίς καμία νέα δόμηση. Γύρω από το Δήμο Σταυρούπολης στο διάστημα αυτό συσπειρώθηκαν φορείς της Θεσσαλονίκης, μαζικοί (Δικηγορικός Σύλλογος, Ιατρικός Σύλλογος, Φίλοι Πρασίνου) και  τεχνοκρατικοί (Βιομηχανικό, Επαγγελματικό, Γεωτεχνικό, Τεχνικό Επιμελητήριο), ακαδημαϊκοί, βουλευτές και αυτοδιοικητικοί παράγοντες και πολίτες. Το κίνημα αυτό κατέστησε την παραχώρηση του πρώην στρατοπέδου και την πιο ώριμη περίπτωση, όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο Υπουργός.

Το στρατόπεδο δεν μπορεί να οράται από υπό το πρίσμα της οικονομικής αξιοποίησης ούτε με τη λογική της αναπτυ-ξιακής μετανεω-τερικής λογικής[2]. Στις συνθήκες τσιμέντου και των τοπικών κλιματικών συνθηκών μπορεί μόνο να αξιοποιηθεί ως πνεύμονας πρασίνου. Ένα Μητροπολιτικός χώρος Αναψυχής και Ψυχαγωγίας με έμφαση στην ερασιτεχνική δημιουργία και τις ήπιες (χωρίς εγκαταστάσεις) αθλητικές δραστηριότητες. Όπως τόνισε εξάλλου, κι ο Β. Βενιζέλος δεν προβλέπεται ν’ αναπτυχθούν εμπορικές δραστηριότητες κατά κυριολεξία, παρά μόνο υποστηρικτικές των πολιτιστικών δραστηριοτήτων που προβλέπεται να αναπτύσσονται εκεί μέσα. Η ανάγκη της απόδοσης είναι επιτακτική. Αποτελεί την τελευταία ελπίδα για την αναβάθμιση της ζωής των κατοίκων της Δυτικής Θεσσαλονίκης, για να μετατραπεί σε ένα χώρο που χρήζει σεβασμού για την ιστορική και πολεοδομική του αξία.

Προτείνεται, λοιπόν, η ανάδειξη του δομημένου κι ελεύθερου χώρου σε τόπο συλλογικό, τόπο συνάντησης κι επικοινωνίας των πολιτών και πολιτιστικής δημιουργίας. Ο χώρος μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα αειφόρου ανάπτυξης στη Θεσσαλονίκη, με έμφαση στην επαναφορά της φύσης μέσα στην πόλη, στην αποκατάσταση της ιστορικής συνέχειας της ίδιας της πόλης. Ο χώρος οφείλει να μείνει αδόμητος, αδιαίρετος και προσπελάσιμος. Προτείνεται η απαγόρευση κατασκευών και διαμορφώσεων που δε συνάδουν με όλους τους παραπάνω χαρακτηρισμούς. Μπορούν, ωστόσο, να χρησιμοποιηθούν τα υπάρχοντα με ιστορική ή αρχιτεκτονική αξία κτίρια που χαρακτηρίζονται ως μνημεία.

Ως βασικό στοιχείο σε επίπεδο αστικού σχεδιασμού θα χρησιμοποιηθεί η έννοια του χρηστικού πρασίνου και πρακτικών εξοικονόμησης ενέργειας, η ανάδειξη και η σύνδεση των λιγοστών δημόσιων κτιρίων, των ιστορικών, φυσικών και κατασκευασμένων στοιχείων (π.χ. Βοτανικός Κήπος, ποδηλατόδρομοι που ακτινωτά θα συνδέουν τη Δυτική Θεσσαλονίκη με το Πάρκο. Όλα αυτά είναι στοιχεία που μπορούν να αποτελέσουν σημεία αναφοράς μέσα στο άναρχο κι έρημο τοπίο του τσιμέντου και να ενεργοποιήσουν τον ενδιαφέρον των κατοίκων της περιοχής για το δημόσιο χώρο δημιουργώντας παράλληλα κι έναν τόπο συνάντησης των κατοίκων όλης της Θεσσαλονίκης.

Ο ενιαίος σχεδιασμός θα διαφυλάξει την ακεραιότητα του χώρου του πρώην στρα- τοπέδου η δε επανά- χρηση των κτιρίων με δια- μόρφωση των ελεύθερων χώρων του στην κατεύθυνση της αειφόρου ανάπτυξης και του πολιτισμού θα κάνει ελκυστικό το πλέον ίσως υποβαθμισμένο τμήμα της Θεσσαλονίκης. Παράλληλα, η σύνδεση των όμορων γειτονιών θα μετατρέψει το χώρο σε ζωντανό κομμάτι της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής της πόλης[3].

Βέβαια, σε τοπικό επίπεδο έχουμε τις διαφωνίες μας. Διαφωνίες που στην ουσία κρύβουν νεοφιλελεύθερες απόψεις σχετικά με τον αναπτυξιακό ρόλο του Μητροπολιτικού Πάρκου. Και φυσικά ακόμα κάποιοι δεν μπορούν να καταλάβουν την επιτυχία. Μια επιτυχία που ποτέ δεν επιτεύχθηκε στο παρελθόν, παρά τις προεκλογικές επάρσεις για αρραβώνες. Και ας θυμόμαστε -όπως γράψαμε κάπου αλλού, σε ανύποπτο χρόνο- πως όταν έχουμε ελεύθερους χώρους,έχουμε ελεύθερους ανθρώπους.

---

[1] βλ. σχετικό απολογιστικό άρθρο του Μαΐου του 2009.

[2] βλ. την πρόταση αξιοποίησης του Δήμου Σταυρούπολης και το σχετικό φυλλάδιο που κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες.

[3] βλ. παλαιότερο άρθρο σχετικά με τη σημάσια της παραχώρησης του πρώην στρατοπέδου.