Ανθρωπισμός και ατομισμός

Εχθρός του ανθρωπισμού δεν είναι κανείς άλλος από τον ατομισμό και τον ανταγωνισμό. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η μετανεωτερικότητα διακρίνεται από πλήρως ατομιστικές θέσεις, σε αντίθεση με τη νεωτερικότητα. Ενώ δηλαδή η νεωτερική περίοδος διακρίνεται από τις αρχές της συλλογικότητας και της μαζοποίησης, το μεταμοντέρνο προβάλλει τον ασύδοτο ατομισμό. Η ατομικιστική λογική διακρίνεται σε κάθε σχεδόν πτυχή του σύγχρονου τρόπου ζωής, αδιαφορώντας για το σύνολο, για το συνάνθρωπο· απαξιώνοντας το φυσικό περιβάλλον σε μια ανθρωποκεντρική ατομική λογική, απεμπολεί κάθε κοινωνική κατάκτηση στο όνομα του προσωπικού κέρδους είτε ως επίδειξης είτε ως οικονομικής επιβολής επί των υπολοίπων. Και η ειρωνεία είναι ότι ο ανταγωνισμός σήμερα προβάλλεται ως κυρίαρχη στάση στην οικονομική και κοινωνική ζωή. Μα τούτος έχει οδηγήσει τις σύγχρονες κοινωνίες στον κανιβαλισμό.
Η ίδια, βέβαια, η παιδευτική διαδικασία προάγει τον ατομισμό και τον ανταγωνισμό. Και δεν κάνουμε λόγο για συναγωνισμό, αλλά για έναν άκρατο ανταγωνισμό που εκφράζεται μέσα από τη βαθμοθηρία και επιβάλλεται με το εξετασιοκεντρικό σχολικό σύστημα. Ακόμα και οι μαθητικές επιδόσεις εξατομικεύονται, αδιαφορώντας για όλους εκείνους τους κοινωνικούς παράγοντες που διαμορφώνουν τη βαθμολογία των νέων. Οι ατομικές ευθύνες, η προβολή του ατόμου, η απουσία συνεργασίας κι αλληλεγγύης είναι μερικά μόνο συμπτώματα μιας εκπαίδευσης που ακολουθεί τις κανιβαλιστικές πρακτικές μιας κοινωνίας που μεταθέτει τις ευθύνες στους άλλους.
Και σε τούτα έρχεται να προστεθεί και η καθημερινή προβολή από τα κάθε λογής μέσα επικοινωνίας. Ο λαϊκισμός, οι εξωθεσμικές παρεμβάσεις για την τάχα επίλυση προβλημάτων με το δημόσιο και η άμετρη σκανδαλολογία έρχονται να προβάλλουν το άτομο. Στηρίζουν τις παρεμβάσεις φορέων υπέρ των ατόμων, καθοδηγούν τη λαϊκή σκέψη στην αναζήτηση τέτοιων λύσεων (είτε αυτές τις ονομάσουμε δωροδοκίες, είτε πολιτικές και δημοσιοϋπαλληλικές παρεμβάσεις). Εξάλλου, τα ίδια τα ΜΜΕ έχουν καλλιεργήσει την αντίληψη ότι το άτομο πρέπει με κάθε τρόπο να προβάλλεται σε κάποιο μέσο ενημέρωσης. Ο αυτοεξευτελισμός σε εκπομπές εικονικής πραγματικότητας και σε διαγωνισμούς "ταλέντων", η τηλεοπτική εκπόρνευση και ο πειθαναγκασμός συμμετοχής στα τηλεοπτικά δρώμενα είναι μερικά μόνο στοιχεία που οδηγούν εν τέλει στην ανθρωπιστική κρίση.
Η υπερκατανάλωση, από την άλλη, ως μέσο ικανοποίησης ψυχοσυναισθηματικών αναγκών και κοινωνικής προβολής, είναι μία αντι-ανθρώπινη μορφή κατεξοχήν ατομικίστικης αντίληψης. Κάθε πολίτης προχωρά σε επίδειξη κατοχής και χρήσης αγαθών, σε τέτοιο σημείο ώστε η έννοια της φτώχειας να έχει καταντήσει πια εντελώς υποκειμενική. Το άτομο τίθεται στην πρώτη γραμμή της καταναλωτικής επίδειξης βλέποντας ως ανταγωνιστές τους υπολοίπους και μπαίνοντας στον αέναο αγώνα της κτήσης όλο και περισσότερων αγαθών. Σε τέτοιο σημείο ώστε ο φετιχισμός του προϊόντος -όπως τον περιέγραψε ο Μαρξ- να επιβεβαιώνεται όλο και περισσότερο. Μα, ο καταναλωτικός ατομισμός δεν περιορίζεται μόνο στην κοινωνική επίδειξη. Ο καταναλωτής αυτοενεχειριάζεται για την αγορά προϊόντων θεωρώντας ότι τα ενέχυρα, οι πιστώσεις και ο δανεισμός της οικονομικής του ελευθερίας δε θα επηρεάσουν το υπόλοιπο σύνολο. Ζώντας με την αυταπάτη της απόλυτης ελευθερίας να διαθέσει εαυτόν όπως επιθυμεί, απομακρύνει κάθε σκέψη από τις επιρροές προς το σύνολο που ασκεί ο προσωπικός οικονομικός του εξανδραποδισμός.
Σήμερα πια ακόμα και οι συλλογικοί φορείς έχουν καταντήσει να λειτουργούν με ατομικίστικα κριτήρια. Τα σωματεία καθώς εμπνέονται από συντεχνιακές λογικές, επιδιώκουν λύσεις ή προβάλλουν θέσεις που αφορούν μόνο τον κλάδο τους. Αδιαφορούν αν οι θέσεις τους έρχονται σε αντίθεση με το γενικότερο συμφέρον και εξευτελίζουν το λαϊκό στοιχείο στο όνομα των σωματειακών κερδών. Κινητοποιήσεις και συγκρούσεις, που προκαλούν ρωγμές στην κοινωνική συνοχή, κάνουν φανερό ότι τελικά ο ανθρωπισμός μένει μακριά από τις διεκδικήσεις τους. Και, φυσικά, στην ίδια ακριβώς λογική στέκεται κάθε φορέας που κοιτάζει μόνο τα του οίκου του. Τα υπουργεία μένουν στη στενή οπτική των αρμοδιοτήτων τους, η Τοπική Αυτοδιοίκηση στα δικά της στενά γεωγραφικά και διοικητικά όρια. Τα δε κόμματα με λαϊκίστικη αντίληψη προσεταιριζόμενα ψηφοφόρους καλλιεργούν κι ενισχύουν ατομικίστικες αυταπάτες.
Και φυσικά αυτός ο ιδιότυπος ατομισμός καταντά να έχει συνέπειες ακόμα και στο φυσικό περιβάλλον. Η υπερκατανάλωση με την υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και την κατασπατάληση ενέργειας που απαιτεί, τα νέα αγαθά που σύντομα αντικαθιστούν παλαιότερα και τα μετατρέπουν σε απορρίμματα που εναποτίθενται στα θεμέλια του οικοσυστήματος, οι νέες καταναλωτικές διατροφικές συνήθειες που καταστρέφουν τα θαλάσσια οικοσυστήματα και την πανίδα, διέπονται όλα αυτά από την αδιαφορία για το περιβάλλον. Η μητροκτονία της φύσης φτάνει ως αποτέλεσμα της ίδιας της ατομικής μας δράσης, ερχόμενη ταυτόχρονα σε πλήρη αντίθεση με τον Άνθρωπο και την ουμανιστική αρχή του σεβασμού προς τον άλλο.

15 έκριναν :

Unknown είπε...

Κατάντια...

ο δείμος του πολίτη είπε...

Και μη χειρότερα, Darthiir the Abban.

thinks είπε...

Αγαπητέ Δήμο το κείμενο είναι πραγματικά ένα ντοκιμαντέρ από εικόνες των αφορμών, συμπτωμάτων και αποτελεσμάτων του ανθρώπινου ατομικισμού. Τα αίτια, από την άλλη μεριά, είναι συνυφασμένα με την ανθρώπινη φύση. Και, η ανθρώπινη φύση, σε στιγμές ρομαντισμού, ποίησης, ή ανάγκης για συλλογική σκέψη έχτισε τα ιδεώδη του ανθρωπισμού. Η παλινδρόμηση ανά τους αιώνες και τις κοινωνίες από ανθρωπισμό σε ατομικισμό και vice versa είναι ενδιαφέρουσα σπουδή. Μου φαίνεται ότι η κατεύθυνση, στο εκκρεμές, της κάθε γενιάς έχει πολύ να κάνει με την ανατροφή που τους δίνουν οι προηγούμενες γενιές. Ίσως η ώθηση προς τον ατομικισμό να προέρχεται από την απογοήτευση των πόθων του συνόλου;

ο δείμος του πολίτη είπε...

thinks, όταν θέλεις να επαινέσεις κάποιον ή κάτι, αφιερώνεις με τις γλωσσικές σου εκφράσεις (χωρίς να θέλω να ανταποδώσω απλά τη φιλοφρόνηση). Ο άνθρωπος και κάθε ον στον πλανήτη είναι ατομικής λογικής. Όλοι κοιτάμε πρώτα το στομάχι μας και μετά τα υπόλοιπα. Απλά το στομάχι έχει να κάνει με τη ζώνη επικράτειάς μας. Ωστόσο, η συνεργασία είναι εκείνο το μέσο που εξασφαλίζει και περισσότερη τροφή στο ζωικό βασίλειο και καλύτερη άμυνα. Ας παραδειγματιστούμε από εκεί.

Για να απαντήσω στο ρητορικό σου ερώτημα. Ο ατομισμός σήμερα έχει πάρει κατά τη γνώμη μου την ιδεολογική διάστημα του αντίποδα της μαζοποίησης που επέβαλαν θεωρίες που θεωρούνται χρεοκοπημένες (φασισμός, κομμουνισμός κτλ).

oromisthios είπε...

Το σχόλιο αυτό δε σχετίζεται άμεσα με την ανάρτηση αυτή.

Σας αφήνουμε ένα λινκ για να ενημερωθείτε σχετικά με τις συμβάσεις ντροπής του Υπουργείου Πολιτισμού και την εκμετάλλευση των ωρομισθίων στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη.

http://oromisthios.wordpress.com

thinks είπε...

Δήμο, τα λέω όπως τα βλέπω, που λένε και στην Αμερική :-) Σ’ ευχαριστώ, εγώ.

Πράγματι: Σεξ και Θάνατος (καλά έλεγε ο Γούντυ Άλλεν όταν νόμιζαν ότι έλεγε καλαμπούρια). Φαγητό να μην πεθάνουμε και μεγαλύτερο ρόπαλλο (ή Πόρσε Καγιέν) για περισσότερο σεξ…

Σωστή φαίνεται και η άποψη ότι η χρεοκοπία των δύο άκρων στον εικοστό αιώνα έφεραν κάποια αμηχανία/αδράνεια/τελμάτωση – ερώτηση του που πάμε τώρα (η απογοήτευση των πόθων, που πρότεινα παραπάνω).

Τελικά όσο υπάρχουν άνθρωποι που σκέφτονται, υπάρχουν και γονείς, και, όσο υπάρχουν παιδιά γράφεται και Ιστορία, και βιβλιοθήκες που κανείς δεν μπορεί να τις διαβάσει όλες σε μια μόνο ζωή.

Μου θυμίζεις ότι οι άνθρωποι έρχονται και φεύγουν, μα η ανθρωπιά μένει.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Αυτό το αισιόδοξο για το μέλλον και τα παιδιά μου άρεσε πολύ. Εξαιρετικό είναι, thinks.

Suspect είπε...

μια χαρα.
εξαλλου χωρις θεο, ολα επιτρεπονται

ο δείμος του πολίτη είπε...

Έτσι είναι, ύποπτε. Αλλά η απουσια θεού φταίει για τον ατομισμό; Μάλλον, θα έλεγα ότι ο ατομισμός προέκυψε από μία θεοκρατική-θεοσεβούμενη κοινωνία.

thinks είπε...

Αυτό κι αν είναι ενδιαφέρον: ότι ο ατομισμός «προέκυψε από μια κοινωνία που σέβεται, ή κρατείται», από κάποια εκλαϊκευμένη φιλοσοφία στο κέντρο της οποίας υποτίθεται ότι βρίσκεται ο ανθρωπισμός και όχι ο ατομισμός (κοινωνικοί νόμοι, αγαπάτε αλλήλους κλπ -λίγο πολύ τα ίδια στις περισσότερες θρησκείες). Συμφωνώ μαζί σου αγαπητέ Δήμο στο παραπάνω σχόλιό σου, και το ενδιαφέρον, που προαναφέρω, είναι η σπουδή του πως από το ένα φτάνουμε πράγματι στο άλλο! Παρανόηση των διδαχών; Ανικανότητα (και αντίδραση) στο να ακολουθηθούν οι διδαχές; Υπέρμετρος ζήλος/αυταρέσκεια; Απωθημένα; Λίγο απ’ όλα;

ο δείμος του πολίτη είπε...

Μα, thinks, αυτός είναι ο ρόλος κάθε θρησκείας. Η θρησκεία ως θεωρία κοινωνικοποιεί και μαζοποιεί, αλλά ουσιαστικά λειτουργεί ατομικίστικα. Αντίθετα, η λατρεία (πχ παγανισμός, ανιμισμός κτλ) που δεν έχει επαγγελματίες είναι πιο ελεύθερη.

Ανώνυμος είπε...

"Η υπερκατανάλωση, από την άλλη, ως μέσο ικανοποίησης ψυχοσυναισθηματικών αναγκών και κοινωνικής προβολής, είναι μία αντι-ανθρώπινη μορφή κατεξοχήν ατομικίστικης αντίληψης. "
ΑΣ ΤΟ ΘΥΜΗΘΟΎΜΕ ΑΥΤΟ ΕΝ ΟΨΕΙ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ

ο δείμος του πολίτη είπε...

Κομμούνι, πώς μπορώ να διαφωνήσω;

Άθεος είπε...

Στην τελευταία μου ανάρτηση γράφω «Όταν πια γιγαντωθεί η εξουσία και θεοποιηθεί η κοινωνία και το κράτος, τότε τα πράγματα γίνονται ανεξέλεγκτα και η επιστροφή δύσκολη υπόθεση».
Το κράτος και γενικά η κοινωνία θεοποιεί την Ιδέα. Άσχετα αν αυτή είναι στο μυαλό και εναποτίθεται στον ουρανό. Μπορεί να είναι και μια ιδέα αλλοτριωτική, σαν το κέρδος, το συμφέρον, το χρήμα, η δόξα, ο εγωισμός και τόσα άλλα, που αναφέρατε κι εσείς και καθημερινά τα ζούμε.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Άθεε, δεν έχεις καθόλου άδικο. Έτσι, είναι. Η γιγάντωση της δύναμης, της εξουσίας, αποτελεί βαρίδι στον ανθρωπισμό και τη συνεργασία, μετατρέποντας την εξουσία σε ατομικιστική ιδέα.

ShareThis