Σε μία εποχή που η Ελλάδα -όπως και όλη η Ευρώπη- στοχεύοντας στην ανάπτυξη εθνικής συνείδησης, επένδυσε στην εθνική ιστορία όπου όμως πολύ συχνά έκανε φανατικές και ρατσιστικές αναφορές σε έθνη. Κανείς δε φάνηκε να υπολογίζει ότι οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες αλλάζουν. Τίποτα δεν είναι στάσιμο. Το μεθοδολογικό αυτό πρόβλημα καταντά ιδεολογικό αν σκεφτούμε ότι το υπερασπίζονται επιστήμονες και πολιτικοί που υποστηρίζουν τη γραμμική εξέλιξη της ιστορίας μέσα από ένα στατικό πρίσμα. Ωστόσο, η σχολική ιστορία δεν μπορεί να μένει προσκολλημένη στην εθνικιστική λογική που τη διακατείχε παλαιότερα. Σήμερα πολιτικά προέχει η καλλιέργεια μιας οικουμενικής συνείδησης.
Το ζητούμενο όμως σήμερα δεν είναι να αναπτυχθεί ένα πατριωτικό και εθνικιστικό ιδεώδες μέσα από ένα αντικείμενο που διδάσκεται προπαγανδιστικά. Το ζητούμενο είναι να καλλιεργηθεί η κριτική ικανότητα στους νέους και να μεταδοθεί μία βασική πλατφόρμα γνώσεων για τον ανθρώπινο πολιτισμό. Ποιος ο λόγος σε μία παγκοσμιοποιημένη κοινωνία να διδάσκουμε μόνο τον ελληνικό πολιτισμό, παραβλέποντας άλλους αρχαιότερους ή νεότερους; Μακριά από τις εθνικές ιστορικές αναφορές, οι νέοι θα μπορέσουν να προσαρμοστούν καλύτερα στη νέα οικουμενική και πολυπολιτισμική κοινότητα. Ο λόγος γίνεται για άλλους μεσογειακούς πολιτισμούς (αιγυπτιακό, βαβυλωνιακό, ασσυριακό, περσικό, τουρκικό). Επιπλέον, δε μαθαίνουμε τίποτε για ιστορία των αρχαϊκών πολιτισμών του Νέου Κόσμου ή τους ιθαγενείς της Αυστραλίας και τους αφρικανικούς πολιτισμούς. Στόχος, λοιπόν, έπρεπε να είναι η διδασκαλία της ιστορίας των κοινωνιών και των πολιτισμών.
Σαφώς και τα σχολικά εγχειρίδια πρέπει να περιλαμβάνουν κριτική ανάλυση, αλλά βασικά στόχος οφείλει να είναι η ώθηση των μαθητών στη μελέτη, την έρευνα και την κρίση. Είναι αναγκαίο το μάθημα να διδάσκεται μέσα από πολλές πηγές και αυξημένο αριθμό αποσπασμάτων. Ακόμα και τα ίδια τα διαγωνίσματα οφείλουν να στηρίζονται στην κριτική σκέψη των μαθητών και να βαθμολογούν την κριτική τους ανάλυση με ερωτήσεις επί των πηγών. Με αυτό τον τρόπο, το μάθημα θα είναι ένας ερευνητικός διάλογος, μία αναζήτηση πτυχών του παρελθόντος και των κοινωνιών του.
Από την άλλη, διδακτικά το αντικείμενο θα έπρεπε να στηρίζεται στο διάλογο του εκπαιδευτικού με τους μαθητές του και των μαθητών μεταξύ τους προκειμένου να μαθαίνουν μέσα από τη συζήτηση και όχι με το διάβασμα. Έτσι, όχι μόνο το μάθημα θα είναι πιο ευχάριστο, αλλά παράλληλα θα καλλιεργεί το σεβασμό στις απόψεις των άλλων, θα διδάσκει τις προϋποθέσεις ενός διαλόγου χωρίς μισαλλοδοξία και στερεότυπα.
Συμπληρωματικά, αξίζει να πούμε ότι ιδιαίτερης αξίας είναι οι περίπατοι σε αρχαιολογικές τοποθεσίες με τη συνοδεία εξειδικευμένων ιστορικών που θα εισάγονται ή θα καταλήγουν στη συγγραφή ιστορικών πονημάτων από ομάδες μαθητών ή ατομικής μορφής. Εκδρομές και περίπατοι που θα οργανώνουν οι ίδιοι οι μαθητές και θα αποτελούν τμήμα μιας μεγάλης κι ενιαίας ομαδικής εργασίας. Εξάλλου, οι εργασίες ιστορίας με τη συμβουλή εύκολης βιβλιογραφίας βοηθούν όχι μόνο στην κριτική σκέψη του μαθητή, αλλά και στη βελτίωση της παραγωγής γραπτού λόγου με άμεσες συνέπειες στη βαθμολογία της έκθεσης και των άλλων φιλολογικών μαθημάτων. Έτσι, ο μαθητικός πληθυσμός συνδέεται όχι μόνο με τα ιστορικά μνημεία της περιοχής, αλλά και την τοπική ιστορία και κουλτούρα· και μνημεία δεν είναι μόνο οι αρχαίοι ή οι βυζαντινοί ναοί, αλλά και η οθωμανική κρήνη, τα ερείπια του τζαμιού, ο νερόμυλος της περιοχής, ο αρχαίος τάφος κ.ά. Περίπατοι στο χώρο από τα σχολεία και η δημιουργία χώρων αναψυχής δίπλα στα μνημεία θα τα αναδείξουν περαιτέρω. Εβδομαδιαίες οργανωμένες εκδρομές θα διδάξουν στους ανηλίκους όχι μόνο την ιστορία -όπως γίνεται στην τάξη-, αλλά θα τους φέρουν δίπλα στα ζωντανά απομεινάρια της[1].Το μάθημα, λοιπόν, οφείλει να αποβλέπει όχι στη στείρα εκμάθηση γεγονότων, αλλά είναι αναγκαίο να στοχεύει στην ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας των μαθητών. Και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσα από τη διαθεματικότητα και τη σύνδεση των μεταδιδόμενων γνώσεων, ώστε να μην καθίσταται ένα στείρο και κουραστικό μάθημα. Είναι ίσως το σημαντικότερο μάθημα που μπορεί να οδηγήσει σε μία κοινωνία κριτικά σκεπτόμενων ανθρώπων. Έτσι, όχι μόνο αναπτύσσεται η κοινωνική συνείδηση και η κριτική ικανότητα, αλλά και η νέα γενιά θα έχει όλα εκείνα τα εφόδια και τις δεξιότητες να προσαρμοστεί στις νέες κοινωνικές εξελίξεις. Εξελίξεις που δεν είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε ακόμη, καθώς η κοινωνία είναι συνεχώς μεταβαλλόμενη.
Με την αμφισβήτηση συνεχώς στο κέντρο, η κοινωνία δε σταματά την εξέλιξή της, δεν περιορίζεται σε παραδοσιακές μορφές. Οδηγείται προς ένα άγνωστο, καθόλου γραμμικό, μέλλον του οποίου την κίνηση καμία μαθηματική επιστήμη δε θα μπορεί να προβλέψει. Η ανατροπή θα ορίζει κάθε αλλαγή που θα επέρχεται μόνη, αβίαστα ή βιαίως. Το μέλλον της δημοκρατίας θα είναι χαώδες όπως το χάος είναι απρόβλεπτο, επειδή ακριβώς η αμφισβήτηση οδηγεί σε χαώδεις συνειρμούς. Εξάλλου, η δημοκρατία δεν είναι ένα πολίτευμα, αλλά η ίδια η αυτοθέσμιση και η αυτοαξιολόγηση και ο έλεγχος της κοινωνίας[2].
Η μετάδοση της ιστορικής κρίσης, όμως, δεν μπορεί να προσαρμόζεται μόνο στην ανήλικη γενιά. Η παιδεία αποτελεί μεν ένα θεσμό που δύναται να μεταδώσει γνώσεις και να καλλιεργήσει κριτική ικανότητα, αλλά περιορίζεται μόνο σε μία γενιά η οποία θα αποτελέσει δημιουργικό κορμό της κοινωνίας πολλά χρόνια αργότερα και η οποία δε γνωρίζουμε με τι κοινωνικές συνθήκες θα εισέλθει στην παραγωγή.
Έτσι, γίνεται φανερή η αναγκαιότητα εκλαΐκευσης της Ιστορίας και των πορισμάτων της, των ερωτημάτων που θέτει και των νέων προσεγγίσεων της. Και τούτο μπορεί να γίνει μέσα από σεμινάρια, ειδικές εκδηλώσεις και ημερίδες στο πλαίσιο της διά βίου μάθησης είτε υπό την αιγίδα του αρμόδιου Υπουργείου είτε των αυτοδιοικητικών αρχών (μορφωτικές δράσεις Επιχειρήσεων των ΟΤΑ, Λαϊκά Πανεπιστήμια κτλ). Εξάλλου, σήμερα η προσέγγιση των λαϊκών μαζών στους ακαδημαϊκούς δασκάλους είναι ευκολότερη από ποτέ.
Και φυσικά από μία τέτοια καμπάνια ενημέρωσης δεν μπορούν να απουσιάζουν τα έντυπα κι ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας. Ο μεν τύπος από χρόνια έχει προχωρήσει σε τέτοιες προσπάθειες και με σχετικά σημαντική συμβολή. Ωστόσο, η τηλεοπτική παραγωγή υστερεί υπερβολικά. Τα ιστορικά ντοκιμαντέρ είναι πολύ λίγα και ακόμα λιγότερες οι ευκαιρίες προβολής τους.
Υπάρχουν δεκάδες παραδείγματα τέτοιων προσπαθειών που -άλλοτε με επιτυχία κι άλλοτε όχι- κατορθώνουν να προσεγγίσουν και να κρίνουν καταστάσεις του παρελθόντος. Ακόμα και οι θεωρίες αποτελούν μία σημαντική διάσταση στην προσπάθειά μας να εντοπίσουμε τους συνδέσμους των κοινωνιών στο χρόνο. Αρκεί, φυσικά, οι ταινίες τούτες να μην αποσκοπούν μόνο στην προβολή συγκεκριμένων επιστημόνων οι οποίοι παρουσιάζουν αμφίβολες αποδείξεις ή αναπόδεικτες θεωρίες και απόψεις συχνά αντεπιστημονικές οι οποίες έρχονται να συσκοτίσουν ακόμα περισσότερο την ήδη θολή εικόνα που έχουν οι αμαθείς.
Η αμφισβήτηση, η δημιουργική δηλαδή σκέψη και η επακόλουθη δράση, θα είναι οι τριγμοί στα θεμέλια ενός συστήματος που προβάλει μια εξωραϊσμένη δημοκρατία. Η αμφιβολία και η διαφωνία θα δημιουργήσει γενιές που θα ατενίζουν το χάος της άρνησής τους να υποταχθούν, αλλά θα είναι δοσμένες στο χάος τούτο και θα δημιουργούν ρομαντικά. Από την άλλη, η δημοκρατία είναι το ίδιο το χάος, που με μανδύα ιδεολογίες αντικοινωνικές και ατομοκεντρικές συγκαλύπτει την ασχήμια και τη μαυρίλα του[3].
5 έκριναν :
Εξαιρετική άποψη! Συμφωνώ μαζί σου! Η γνώση της ιστορίας, του παρελθόντος δηλαδή, είναι σημαντική για να αποφευχθούν λάθη στο μέλλον! Το πρόγραμμα Μελίνα πάνω σε αυτό το πλαίσιο είχε κινηθεί, οι μαθητές να βγαίνουν έξω από την τάξη ώστε το μάθημα να γίνεται πιο ευχάριστο και συγχρόνως να υπάρχει μια επαφή με την ιστορία και την λαογραφία του τόπου τους! Το πιο σημαντικό στο μάθημα της ιστορίας είναι να μην δημιουργούνται φανατισμοί και να μην υπάρχουν προσωπικές απόψεις από τους συγγραφείς των βιβλίων που να διαστρεβλώνουν την επιστημονική έρευνα των γεγονότων!
Τί έγινε στην Αμερική το 1995, για ένα βιβλίο ιστορίας.
Εκπληκτικό άρθρο, Δείμο, διάβασέ το.
Το παρόν και το μέλλον
Όργουελ:'" Όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον, και το παρελθόν το έλέγχει όποιος ελέγχει το παρόν"
Υ.Γ.
Υπάρχει περίπτωση, αν μελετούμε, επιμελώς τα κείμενα σου, να πάρουμε κάποιο πτυχίο, ρε φίλε.;
Μια συστατική επιστολή, τέλος πάντων.
Τόσο διάβασμα που μας βάζεις να κάνουμε, μην πάει χαμένο, κρίμα θάναι..
θα επανέλθω, βέβαια.
Με τη διαφορά, Πάνο, ότι εκείνο ήταν ένα πρόγραμμα, ενώ θα μπορούσε να αποτελεί μία διδακτική μέθοδο σε όλα τα σχολεία εδώ και χρόνια.
Σε λίγο, Σπίθα, αυτά τα κείμενα θα ξαναγίνουν πολιτικά μανιφέστα. Γνωρίζεις ότι δημοσκοπικά το 40% των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ επηρεάζονται από τον ΛΑΟΣ;
Τις παρακολουθώ τις δημοσκοπήσεις, Δείμο.
Διαφωνώ, με όσους τις υποτιμούν και αναλόγως, με το αν τους συμφέρει ή όχι υποστηρίζουν ότι είναι 'στημένες".
Ισχυρίζομαι ότι υπάρχει ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας που αμφιταλατεύενται και δεν είναι ικανοποιημένο.
Υπάρχει μια δεξιόστροφη κοινωνική μετατόπιση.
Αλλά δεν ευθύνεται μόνο το κόμμα του ΠΑΣΟΚ, γι'αυτό.
Φταίνε και τα κόμματα της αριστεράς που δεν αντιλαμβάνονται τις αλλαγές και δεν μπορούν να εισπράξουν τις μετατοπίσεις.
Κανένα μας δεν θα ενοχλούσε, αν οι "δυσαρεστημένοι" διάλεγαν προοδευτικές θέσεις και πολιτικά κόμματα που θα μπορούσαν να εισπαράξουν αυτές τις μετατοπίσεις.
Αυτό, ταυτόχρονα, θα υποχρέωνε και το ΠΑΣΟΚ, σε άλλες πολιτικές..
Αυτά είναι αλληλένδετα.
Έχω μία ιδέα πώς να προλάβουν τα παιδιά την αυξιμένη ύλη της Ιστορίας. Να μελετήσει ο καθένας ότι του ααρε΄σει και να ανταλάσσουν στο σχολείο της απόψεις του όστε να μάθει ο καθένας και τις αντίθετες πληροφορίες. Αυτό θα βοηθήσει την δημιουργική ανεξάρτητη σκέψη.
Δημοσίευση σχολίου