Στη μυθολογία ο Νάρκισσος είχε επιλέξει τη δική του μοναχική διαδρομή μέχρι που χάθηκε ερωτευμένος με το είδωλό του. Ο σύγχρονος νάρκισσος δεν έχει ανάγκη ούτε υδάτινα είδωλα ούτε κατοπτρικά. Ο φίλαυτος εστιάζοντας στον αυτοθαυμασμό του σχεδιάζει μια πολιτιστική πτήση από την πραγματικότητα προς τη χώρα της μεγαλοπρεπούς φαντασίας. Ταξιδεύει στη χώρα του κάλπικου πλούτου, της κάλπικης ομορφιάς[1]. Μεταναστεύει στη χώρα των τηλεοπτικών διασημοτήτων, των πληθωριστικών διαδικτυακών μεγαλοφυϊών και εικονικών φίλων.
Μα, η φιλαυτία προκαλεί τύφλωση· ο ναρκισσισμός δεν αναγνωρίζει ότι η εικόνα αποτελεί είδωλο, δεν αντιλαμβάνεται τη διαφορά του εαυτού από το περιβάλλον. Με αυτοκαταστροφική εμμονή συναισθάνεται την πραγματικότητα μέσα από εικόνες του Eγώ[2].
Κριτήριο επιτυχίας δεν είναι η συμμετοχή στην παραγωγή ούτε στην εργασία, αλλά στη διαχείριση και την κατανάλωση. Χαρακτηριστικό δε του νάρκισσου καταναλωτή είναι η τάση του να μένει ανικανοποίητος, ανολοκλήρωτος. Τα αγαθά γρήγορα γίνονται σκουπίδια. Οι νύμφες που τόσο θαυμάζουν οι θνητοί, αφήνουν ασυγκίνητο το Νάρκισσο· δεν έχει ταίρι ισάξιό του. Η αυτονομία του χάνεται μέσα στην κυριαρχία της φιλαυτίας. Ο ναρκισσισμός της κατανάλωσης είναι μια ζωή βιωμένη στο παρόν, φευγαλέα με σύντομες στάσεις σε χρόνο αγοραίο.
Οι εργαζόμενοι όμως δεν είναι απλά μηχανές παραγωγής που ριψοκινδυνεύουν να χάσουν μόνο τις αλυσίδες τους. Πρωτίστως είναι καταναλωτές. Κινδυνεύουν να χάσουν όχι μόνο τις αλυσίδες τους, αλλά και την ίδια τη δυνατότητα να αγοράζουν και να αισθάνονται μέλη μιας κοινότητας[3]. Η φιλαυτία όμως των σύγχρονων κανιβάλων μετατρέπει σε σκουπίδια όχι μόνο τα παλιά αγαθά. Ως απορρίμματα βλέπει κάθε άλλον. Ο ναρκισσισμός σκοντάφτει στην κοινωνική συνοχή και την αλληλεγγύη. Τα αφήνει πίσω του και εγκαταλείπει κάθε ουμανιστική αξία. Το κανιβαλιστικό φαντασιακό της κατανάλωσης περιθωριοποιεί στις κοινωνικές χωματερές όποιον αδυνατεί να ακολουθήσει το μηχανισμό της αγοράς. Όποιος καταναλώνει είναι άξιος, αλλά όποιος δεν μπορεί, πετιέται ως ανθρώπινο απόρριμμα.
Και αυτός ο καθορισμός της ύπαρξης και της κοινωνικής του αναγνώρισης ορίζει σε τελική ανάλυση και την απώλεια της ταυτότητάς του και τη χειραγώγηση του καταναλωτή. Οι δυτικές κοινωνίες ουσιαστικά μέσα από τις ποικιλοτρόπως αλληλοεξουδετερωμένες ελευθερίες τους επιτρέπουν μια σειρά απολαύσεων που οδηγούν στον ατομικιστικό ηδονισμό της κατανάλωσης και της επίδειξης[4].
Οι σύγχρονες αλυσίδες δε δένουν την εργασία, αλλά την κατανάλωση. Ο καταναλωτής μέσα στο ναρκισσισμό της αγοράς υποδουλώνεται στο κυνήγι των αγαθών, υποθηκεύει την ελευθερία του με αντάλλαγμα πιστώσεις. Αγοράζει όμως έτσι σε υπερβολικά υψηλή τιμή την αυταπάτη της ικανοποίησης του φαντασιακού για μια ανώτερη κοινωνική θέση.
[1] Tara J. Palmatier, The ego epidemic narcissism is on the rice.
[2] Μαρία Χατζηανδρέου, Ναρκισσισμός και σύγχρονη κοινωνία.
[3] Δήμος Χλωπτσιούδης, Τοπική Αυτοδιοίκηση προοπτικές ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής, Θεσσαλονίκη 2010, ανάτυπο, σελ. 79.
[3] Δήμος Χλωπτσιούδης, Τοπική Αυτοδιοίκηση προοπτικές ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής, Θεσσαλονίκη 2010, ανάτυπο, σελ. 79.
[4] Δήμος Χλωπτσιούδης, Η δημαγωγία της δημοκρατίας, εκδ. Συνείδηση, Θεσσαλονίκη 2009, σελ. 21.
9 έκριναν :
Ακριβέστατη, φιλοσοφική αλλά και πραγματιστική, περιγραφή και εξήγηση της φύσης και σημασίας του καταναλωτισμού στις σημερινές κοινωνίες. Μπράβο σου Δήμο.
Μάλιστα νομίζω ότι ο ναρκισσισμός του καταναλωτή επιτυγχάνει τον έλεχγο των πολλών από τους λίγους πολύ πιο εξιδανικευμένα και αποτελεσματικά από την βία που εξασκούταν επί των δουλοπάροικων του μεσαίωνα ή επί των σκλάβων της αρχαιότητας. Οι σκλάβοι και οι δουλοπάροικοι είχαν κάτι εναντίων του οποίου να επαναστατήσουν. Σήμερα ο καταναλωτής απαιτεί μόνο περισσότερες πιστωτικές κάρτες και δάνεια!
Συμπληρώνω το σχόλιο του thinks, λέγοντας ότι πρόκειται για μια οικειοθελή υποδούλωση του σύγχρονου ανθρώπου που έντεχνα καλλιεργείται κι επιβάλλεται από τις μικρές κιόλας ηλικίες. Το brand είναι αυτό που καθορίζει τις επιλογές μας κι όχι η χρησιμότητα και αναγκαιότητα του προϊόντος. Οι μόδες που επιβάλλονται έμμεσα αλλά καταπιεστικά στα ΜΜΕ και οι οποίες έχουν πλέον εξαπλωθεί παντού γύρω μας. Επέτρεψέ μου να αναφέρω μια προσωπική εμπειρία. Όταν το παλιό μου αυτοκίνητο παρουσίασε κάποιες βλάβες και ήταν πολύ ακριβό για να το επισκευάσω, αποφάσισα να πάρω καινούριο, τρία χρόνια πριν. Όλος μου ο περίγυρος με παρότρυνε να αγοράσω κάποιο φιρμάτο, από τα καλά και αξιόπιστα αυτοκίνητα, για να μην κυκλοφορώ με κάτι υποδεέστερο σαν παρακατιανός. Τελικά, μετά από έρευνα αγοράς και αφήνοντας κατά μέρος όλες τις προτροπές, σκέφτηκα ότι το αυτοκίνητο είναι για να με εξυπηρετεί και όχι για να με ανεβάσει στην κλίμακα της κοινωνικής ιεραρχίας. Πήρα ένα κορεάτικης προέλευσης που κατασκευάζεται στην Ευρώπη. Με πολύ λιγότερα χρήματα από τα άλλα του ανταγωνισμού με τα ίδια χαρακτηριστικά. Μερικές μέρες αργότερα, ένας πολύ καλός μου φίλος αγόρασε ένα γερμανικό αυτοκίνητο της ίδιας κατηγορίας με το δικό μου, πληρώνοντας όμως περίπου 8.000€ περισσότερα. Μετά από τρία χρόνια κι ενώ εμένα δε με έχει απασχολήσει καθόλου, ο εν λόγω φίλος μου έχει περάσει από το συνεργείο με σοβαρότατες βλάβες περισσότερες από δέκα φορές. Όταν καμιά φορά μιλάμε για τα αυτοκίνητα η ατάκα που λέει πάντα είναι: Ναι, αλλά το δικό μου είναι τάδε. Θέλω να καταλήξω ότι αυτόν και πολλούς άλλους σαν αυτόν δεν τον νοιάζει η χρηστικότητα αλλά το brand name. Για να μην τον χαρακτηρίσουν παρακατιανό. Λες κι οι άλλοι πληρώνουν τα δικά του έξοδα. Αυτός είναι ο ναρκισσισμός και η φιλαυτία του καταναλωτή. Και δυστυχώς, όπως και πολλά άλλα είναι θέμα παιδείας η οποία, νομίζω το έχω ξαναπεί, στις μέρες μας παρέχεται από τους διαφημιστές και τους δημοσιογράφους.
Ένα μπράβο κι από μένα για το εξαιρετικό άρθρο.
thinks, έτσι είναι. Παλαιότερα είχες τον αφέντη και τον κατακτητή. Τώρα δεν ξέρεις τι να παλέψεις. Οι διαφημίσεις, η μόδα, η μανία και ο τεχνικός πολιτισμός μας οδηγήσει στο μονομερές κυνήγι των αγαθών.
τελευταίε, μου δίνει; αφορμή να συμπληρώσω κάτι που λέω συχνά σε κοινωνικές συζητήσεις και στους μαθητές μου. Υπάρχουν ανάγκες βιολογικές και ανάγκες κοινωνικές. Το αυτοκίνητο, η τηλεόραση, ένας υπολογιστής κλπ δεν είναι σίγουρα ανάγκες βιολογικές. Αλλά είναι ανάγκες κοινωνικές, αλλιώς έχουμε προβλήματα κοινωνικής επιβίωσης (εργασίας, πλήρους απομόνωσης, αδυναμίας μετακινήσεων κλπ). Ωστόσο, το τι θα αγοράσουμε (μοντέλο κλπ) είναι ζήτημα επιλογής και απόδειξης καταναλωτικής -ή μη- μανίας.
Περιττό να σου πω ότι σου έκλεψα τις εικόνες ;)
Με τον καταναλωτισμό ούτως ή άλλως δεν τα πάω καλά!
Έχω κι άλλες, Darthiir the Abban, αν θες... Κι εγώ κλεμμένες τις έχω. Είναι του Jacek Yerka, ενός σύγχρονου μετασουρεαλιστή.
Ωραίος ο Jacek Yerka. Με εντυπωσίασε.
Είμαι φανατικός... "καταναλωτής" της Τέχνης. Και ειδικά οι σύγχρονες σουρεαλιστικές τάσεις είναι το κάτι άλλο.
καλο σ/κ Δειμε, να σαι καλα! :)
Καλό Σ/Κ, Ύποπτε.
Δημοσίευση σχολίου