Περί αθεΐας ΙΙ

(συνέχεια από τις αναρτήσεις

"Αντιθρησκευτικές αναζητήσεις",

"Παράγοντες που στρέφουν τον άνθρωπο στη θρησκεία τη λατρεία και την πίστη" 
"ατομοκεντρισμός της θρησκείας" και "περί αθείας Ι")

Σήμερα πια δε χρειάζεται και ιδιαίτερη προσπάθεια για να δείξουμε το σημαντικότατο ρόλο που παίζει ο θρησκευτικός ιδεαλισμός στην καθημερινή ζωή μας. Μετά από αιώνες διαμόρφωσης του ανθρώπινου πολιτισμού στη βάση των θρησκευτικών αξιακών συστημάτων φαντάζει λογικό να διαπνέεται κάθε δραστηριότητά μας από αυτό το σύστημα και να διακατέχεται από τα δογματικά σημεία του. Χαρακτηριστικά μπορούμε να αναφέρουμε την ιατρική σκέψη (τη λεγόμενη βιοηθική) για το ανθρώπινο σώμα και όλους τους περιορισμούς που τίθενται σχετικά. Βέβαια, κανένας γιατρός ή ασθενής κάθε φορά που θεραπεύει ένα ασθενές σώμα ή προβληματίζεται διαμαρτυρόμενος για σωματικούς πόνους δε συνειδητοποιεί πως κάθε αντίληψή του επηρεάζεται από το κοινωνικό θρησκευτικό αίσθημα και την ηθική που αυτό εκπορεύει. Πιο συγκεκριμένα μπορούμε πολύ εύκολα να συλλάβουμε τη σημασία της κλωνοποίησης, της άμβλωσης, και ιδιαιτέρως της ευθανασίας -ή και τόσα άλλα- που στηρίζονται στο χριστιανικό αξιακό-ηθικό σύστημα και το λόγο επί των θεμάτων τούτων της Εκκλησίας. Ωστόσο, ανάλογες είναι και οι θέσεις των άλλων θρησκευμάτων.

Σε άλλη περίπτωση μπορούμε να δούμε πιο εύληπτα τις θρησκευτικές επιρροές στο ίδιο το νομικό σύστημα και γενικότερα στο δίκαιο. Ο κατηγορούμενος αντιμετωπίζεται με την ελευθερία των Πρωτόπλαστων που όμως επέλεξαν το δρόμο της αποστροφής. Ουσιαστικά κανείς δεν ενδιαφέρεται να μάθει γιατί η Εύα θέλησε να δοκιμάσει ένα μήλο (ή σεξ) και για ποιο λόγο ο Αδάμ υπάκουσε την Εύα. Έτσι, και η δικαιοσύνη σπάνια ενδιαφέρεται για το λόγο που οδήγησαν έναν εγκληματία στο έγκλημα (ειδεχθές ή όχι δεν έχει σημασία). Όλοι αντιμετωπίζονται με την ίδια μωσαϊκή λογική των Πρώτων αδιαφορώντας για τους κοινωνικούς παράγοντες διαμόρφωσης της προσωπικότητας του ατόμου. Απλά σε περιπτώσεις στέκει η δικαιοσύνη στην ψυχολογία του εγκληματία και έτσι προσεγγίζει πτυχές της προσωπικότητάς του, διακρίνοντάς τον και πάλι όμως από το σύνολο, διαχωρίζοντάς τον από το κοινωνικό γίγνεσθαι του κανιβαλισμού, του ατομικισμού και του ωχαδερφισμού. Ουσιαστικά μέσα στη θρησκευτική λογική εξακολουθεί το δίκαιο να λειτουργεί βάσει της ατομικότητας. Φυσικά, επιμερίζοντας μπορούμε να ομολογήσουμε τα φανερά σημεία απονομής της δικαιοσύνης (όπως ο όρκος, ο Εσταυρωμένος πάνω από το δικαστή που βίαια επηρεάζει με την κολάσιμη απειλή το μάρτυρα κλπ). Εξάλλου, το δίκαιο διαποτίζεται από το θρησκευτικό αίσθημα και σε χώρες που δεν έχουν τέτοια φανερά θρησκευτικά σύμβολα (Γαλλία, όπου απαγορεύεται ο όρκος ή ο Εσταυρωμένος, ισλαμικές χώρες που δικάζουν βάσει της Σαρία, Ισραήλ με δικαϊκό σύστημα στηριζόμενο στο μωσαϊκό νόμο κλπ).

Αναλόγως και η παιδεία είναι άμεσα επηρεασμένη από τη θρησκεία. Οι κοινωνικοί παράγοντες διαμόρφωσης της μαθητικής προσωπικότητας της σχετιζόμενης με τη βαθμολογία διαπνέεται από το ίδιο θρησκευτικό αίσθημα ατομικής ψευτοελευθερίας, αδιαφορώντας για τα υπόλοιπα. Εδώ βέβαια, τίθεται και το ιδιαίτερο ζήτημα της μεταφοράς των ηθών και εθίμων της κοινωνίας μέσω της εκπαίδευσης στα τέκνα και άρα των θρησκευτικών αξιών.

Η παραγνώριση της λειτουργίας αυτών των λογικών υποβολής μπορεί να γίνει κατανοητή εάν υπογραμμιστεί ότι μεγάλος αριθμός αυτών των προσδιορισμών διαδίδονται στο πεδίο του ασυνειδήτου, διαφεύγοντας από τα επίπεδα διαύγειας της ενημερωμένης και αντικειμενικής συνείδησης. Οι αλληλεπιδράσεις των ατόμων και της ιδεολογίας αυτής εκδηλώνονται χωρίς λόγια, χωρίς τα σημεία της ανοιχτής διεκδίκησης.

Με στόχο μια μεταθρησκευτική κοινωνία

Σήμερα πια παρατηρούμε να ασκείται μια ιδιαίτερη κριτική προς τη θρησκεία -και όπως τονίστηκε συνήθως προς το Χριστιανισμό για την Ευρώπη και το λεγόμενο Δυτικό Κόσμο. Ωστόσο, μέσα από την κριτική αντί να εμφανίζονται νέες επιστημονικά τεκμηριωμένες αντιλήψεις πέρα από τη μεταφυσική ανησυχία που να στηρίζουν μία πρόταση προς μια μεταθρησκευτική κοινωνία, παρατηρούμε ένα σύγχρονο θρησκευτικό συγκρητισμό.

Νέες θρησκείες και λατρείες εμφανίζονται στο προσκήνιο διαφημιζόμενες από αστέρες του καλλιτεχνικού χώρου που αναζητούν εκεί τις δικές τους απαντήσεις στην ιδεαλιστική τους αγωνία. Τα νεοεμφανιζόμενα new age θρησκευτικά μορφώματα διαλαλούν ένα μείγμα θρησκευτικών δοξασιών μέσα από μυστηριακές τελετές για να πλησιάσουν την ολότητα του Είναι, του μοναδικού Όντος που δημιούργησε το σύμπαν. Σήμερα πια το σύμπαν έρχεται μέσα από τα μορφώματα αυτά να αντικαταστήσει τον κόσμο και τον περιούσιο λαό των παλιών θρησκειών.

Κοντά σε αυτούς τους συγκρητιστικούς θρησκευτικούς σχηματισμούς εμφανίζονται πιο οργανωμένες ως αντίσταση και μέρος του αγώνα της θρησκευτικής ανεξαρτησίας παλαιότατες παγανιστικές λατρείες και σατανιστικές ομάδες. Ο γράφων σαφώς και διαφωνεί τόσο με τις λατρείες όσο και με τις θρησκείες αναγνωρίζοντας βέβαια το δικαίωμα στο θρήσκευμα. Ο σύγχρονος σατανισμός είναι πια μία θρησκεία με όλα τα χαρακτηριστικά του μισητού εχθρού της, όπως τείνουν να μετατραπούν και οι αρχαίες παγανιστικές λατρείες (λεγόμενοι δωδεκαθεϊστές, νεοκέλτες κλπ).

Ο σύγχρονος προβληματισμός για τις θρησκείες στρέφει, λοιπόν, τον κόσμο σε άλλες αντιλήψεις. Έτσι, όμως αντί να στέκουν στις κλασσικές λατρείες αλλάζουν δογματισμό -ίσως πιο δημοκρατικό, οπωσδήποτε όμως καθόλου ορθολογικό. Και σε όλο το αυτό το θρησκευτικό συνονθύλευμα έρχονται να προστεθούν και διδασκόμενες σε σχολεία αντιλήψεις αστροφυσικών ή άλλων επιστημόνων που αναζητούν το δικό τους Είναι στο σύμπαν και άλλοι που αρχίσουν να αποδίδουν μεταφυσικές ιδιότητες στο διάστημα εκλαμβάνοντάς το σαν Ον.

Για πάρα πολύ καιρό ο άθεος λειτουργούσε σε αντιδιαστολή προς τον ιερέα, σημείο προς σημείο. Η ιστορία της αθεολογίας αποδεικνύει προς οι πρώτοι αρνητές έρχονταν σε σύγκρουση προς το θείο μελετώντας τα ίδια τα χριστιανικά κείμενα, σημείο προς σημείο. Έτσι έφτασαν στο ιδιόρρυθμο σημείο της χριστιανικής αθεΐας. Κατά τον Ισέλ Ονφρέ ο αρνητής του Θεού γοητευμένος από τον εχθρό του δανείστηκε από εκείνο πολλές μανίες και λόξες του.

Ωστόσο, η άρνηση του Θεού δεν αποτελεί αυτοσκοπό, αλλά ένα μέσο για να οδηγηθεί η κοινωνία μας σε μία μεταχριστιανική ηθική. Ο γνωστός χριστιανικός αθεϊσμός είναι ένας χριστιανισμός χωρίς θεό –μια περίεργη χίμαιρα. Σήμερα συχνότατα παρατηρούμε συμπολίτες μας να αρνούνται το θεϊσμό στρεφόμενοι κατά του Χριστιανισμού άμεσα και προσπαθώντας να φτάσουν στην αποδόμηση της πρώτης πληθυσμιακά θρησκείας. Μα τούτο αποτελεί απλά ένα πρώτο μέσο προκειμένου να οδηγηθούμε στη μεταθρησκευτική κοινωνική ηθική. Συχνά ακούμε να διατρανώνονται θέσεις αθεϊστικές και αντιχριστιανικές που όμως στηρίζονται στο ίδιο αξιακό και ηθικό θρησκευτικό σύστημα. Ένα περίεργο συνονθύλευμα χριστιανικής -ή άλλης θρησκευτικής ανάλογα την περιοχή και το άτομο- ηθικής διαποτίζει πολλούς άθεους. Σκέφτονται με το χριστιανικό τρόπο, έχουν μία θρησκευτική ηθική λειτουργία, αλλά διαφωνούν με την ύπαρξη του Γιαχβέ χωρίς καν να είναι υλιστές.

Στη μεταχριστιανική εποχή όμως τη σκυτάλη από τη θρησκευτική ηθική λαμβάνει η φιλοσοφία. Μπορεί φυσικά πολλές ηθικές αρχές να μένουν ίδιες και να στηρίζονται στον ανθρωπισμό. Ωστόσο, η σημερινή εποχή ξεπέρασε κατά πολύ το ίδιο αυτό θρησκευτικό φιλοσοφικό σύστημα. Η αθεΐα στηρίζεται στη λογική της επιστήμης, της δημοκρατίας και του σεβασμού των άλλων, όχι από το φόβο μίας κόλασης. Οι μεταχριστιανικές αρχές απορρέουν από κοινωνικά ωφελιμιστικές δυνάμεις που σέβονται τη μειοψηφία και δεν την οικτίρουν, ούτε στηρίζουν την ψευτοσωτηρία στην ελεημοσύνη, αλλά στην αρωγή της πολιτείας και των πολιτών.

Κάθε μορφή όμως θεοκρατίας -που παραπέμπει στο μοντέλο ενός φανταστικού χρόνου, εκτός χώρου- στοχεύει μέσα στο χρόνο μιας απτής ιστορίας και μέσα στη γεωγραφία του ενυπάρχοντας χώρου την αναπαραγωγή του εννοιολογικού αρχετύπου. Διότι τα σχέδια της πολιτείας των ανθρώπων είναι αρχειοθετημένα στην πολιτεία του θεού. Αντίθετα, η Δημοκρατία ζει από κινήσεις, αλλαγές, συμβατικές, διαλεκτικά παιχνίδια, ρευστούς χρόνους, διαρκείς δυνάμεις. Δημιουργείται, ζει, αλλάζει, μεταμορφώνεται, οικοδομείται. Καταφεύγει στη χρήση της λογικής στο διάλογο των ενδιαφερομένων μερών. Η θεοκρατία λειτουργεί αντίστροφα· είναι ο πιο επίφοβος εχθρός της δημοκρατίας (πριν το Γαλλικό 1789, πριν το 1978 στο Ιράν, πριν το 2001 στις ΗΠΑ, πριν το 1974 στην Ελλάδα).

Η μεταχριστιανική εποχή μπορεί να οικοδομηθεί μόνο αφήνοντας όλες τις δοξασίες κατά μέρος. Η αποθρησκευτικοποίηση της κοινωνίας δεν περνάει μέσα από μικρές και ανώδυνες αλλαγές (πολιτικός γάμος, πολιτικός όρκος ή κηδεία, γάμος ομοφυλόφιλων ζευγαριών, άμβλωση, διαχωρισμός Εκκλησίας-Κράτους κλπ). Χρειάζεται δουλειά φιλοσοφική σε κατεύθυνση υλιστική τόσο στην Επιστήμη όσο και στην εκπαίδευση με βάση τη Λογική και τον Ορθολογισμό. Αν στραφούμε απλά και μόνο ενάντια στην Εκκλησία, θα αλλοιώσουμε τη Χριστιανική φύση της κοινωνίας, ενώ ο κόσμος θα στραφεί στη λατρεία ενός άλλου Είναι (παγανισμός, θρησκευτικός συγκρητισμός), ενός Υπέρλαμπρου -και πάλι ουράνιου- Όντος.

Κάναμε φανερό ότι η σημερινή κοσμική σκέψη είναι ίδια με τη θρησκευτική. Εξάλλου, σε πρώτη όψη οι βασικές αρχές μοιάζουν ίδιες (απαγόρευση φόνων, υποταγή στην εξουσία και τους νόμους, υποβιβασμός του σώματος και των απολαύσεών του προς όφελος του πνεύματος, εθνικισμός -που ομοιάζει με τον κάθε περιούσιο λαό-, στήριξη της χειρωνακτικής εργασίας, της οικογένειας, της -κάθε έννοιας- πατρίδας). Παρά τη διαφορετική διατύπωση –πιο σκεπτικιστική, πιο ορθολογική, πιο επιστημονική- η ηθική παραμένει η ίδια· απλά αλλάζει μορφή, όχι όμως ουσία. Μιλάμε, ερωτευόμαστε, τρώμε, γιορτάζουμε ως πιστοί· ο άθεος δικαιολογεί τις ενέργειές του βάσει των θρησκευτικών κανόνων της κοινωνίας. Η θεοποίηση πια μετατοπίζεται σε κάτι πιο υλικό, σε πρόσωπα υπαρκτά (μέσω των ΜΜΕ)· η λατρεία του αλλοτινού θεού έρχεται στη γη και όχι στον ουρανό. Έτσι, όμως δεν αλλάζουν οι συνειδήσεις, δεν μαθαίνουν να σκέφτονται και να αναλύουν ορθολογικά τα προβλήματά τους και τον γύρω κόσμο τους.