Η "επένδυση" στη μεσοαστική τάξη, η κρίση και η ταξική πολιτική για την αποδυνάμωσή της

Η μεσοαστική τάξη ως "επένδυση" της ελίτ

Το νεωτερικό κράτος στην προσπάθειά του για εκβιομηχάνιση κι αύξηση της παραγωγής συνέβαλε με τρόπο καταλυτικό στη δημιουργία μιας ισχυρής και πολυπληθούς μεσαίας τάξης. Στόχος μέσα από την ενίσχυση της οικονομικής της δύναμης ήταν όχι μόνο να αποτελέσει το καύσιμο υλικό σε στελεχιακό δυναμικό για τις υπερεθνικές επιχειρήσεις, αλλά και ταυτόχρονα να στηρίξει τούτη της κατανάλωση των παραγώμενων αγαθών. Με άλλα λόγια η οικονομική ισχυροποίηση και η πληθυσμιακή της αύξηση αποτέλεσε μία επένδυση -αρκετά κερδοφόρα- των ελίτ.

Από την άλλη, η μεσαία τάξη αποτελούσε για δεκαετίες το ανάχωμα που προστάτευε και τροφοδοτούσε τη δυτικήδημοκρατία και το σύστημα κατανομής πόρων. Λειτουργούσε, παράλληλα, ως μόνιμος φύλακας των αστικών κεκτημένων. Η αυτοϊκανοποίηση με μερικά ψήγματα μεγαλοαστισμού και ψευτοκαταξίωξης καθώς και η κατανλωτική αυταπάτη, έκαναν τους μεσαιοαστούς να αποπροσανατολίζονται και να αισθάνονται ελεγκτές των κοινωνικών εξελίξεων. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως η συντρηπτική πλειοψηφία των δημοκρατών πολιτικών δεν είναι αστικής προέλευσης, αλλά μεσοαστοί (από τα ανώτερα –οι βουλευτές, γερουσιαστές κλπ- και από τα μεσαία στρώματα –οι τοπικοί αιρετοί παράγοντες.

Σημαντικό όμως είναι να εξετάσουμε πόσο η "επένδυση" τούτη αλλοίωσε σχηματικά την κοινωνική πυραμίδα. Η ισχυροποίηση των μεσοαστών και κυρίως η πληθυσμιακή της αύξηση ανασχημάτισαν στις δυτικού τύπου κοινωνίες το σχήμα της κλασσικής/ιστορικής πυραμίδας[1]. Η μετανεωτερική πυραμίδα εξελίχθηκε σε πρίσμα με μία συγκριτικά ολιγάριθμη αγροτική και εργατική τάξη, μία πολυπληθέστατη μεσαία τάξη -με αρκετά, είναι η αλήθεια, εισοδηματικά στρώματα- και μία ισχνή αστική κορυφή. Τούτο όμως το σχήμα παρά τον όποιο ιδεολογικό αποπροσανατολισμό, άρχισε να λειτουργεί αντιοικονομικά για τα αστικά οικονομικά συμφέροντα.

Με τον καιρό -στη μετανεωτερική περίοδο- η κατανάλωση ξεπέρασε τη δυναμική απορρόφησης της μεσαίας τάξης κι ουσιαστικά η ξέφρενη πορεία της υπερπαραγωγής αγαθών και η εξάρτηση της μεσαίας τάξης από το δανεισμό για την κάλυψη των υπερκαταναλωτικών αναγκών, εξελίχθηκε σε μπούμερανγκ. Εξάλλου, βασική αιτία της κρίσης του 2008 ήταν η ανατροπή της ισορροπίας μεταξύ της παραγωγής και της κατανάλωσης. Η παραγωγή -και κυρίως οι δυνατότητες της παραγωγής- υπερβαίνουν την "κοινωνική αγοραστική δύναμη", καθώς δημιουργείται υπερπροσφορά προϊόντων που οι αγοραστές δεν μπορούν να καλύψουν, αφού οι τελευταίοι -οι μεσοαστοί- δε διαθέτουν το απαραίτητο εισόδημα. 

Έτσι, όμως, ενώ η "επένδυση" στη μεσαία τάξη συντέλεσε στη ανάπτυξη των δημοκρατικών κερδών, της παραγωγής, της οικονομίας, της τεχνολογίας κλπ, αποδείχθηκε πως η υπερπαραγωγή δεν είναι μία απόλυτη έννοια αλλά σχετική προς την αγοραστική δύναμη της μεσαίας τάξης. Φάνηκε ακόμη πως με τον καιρό η υπερπαραγωγή έφτασε σε σημείο αναρχίας καθώς κάθε επιχείρηση προσπαθεί να αυξήσει στο μέγιστο δυνατό σημείο την παραγωγή και τις πωλήσεις της, χωρίς όμως τα εισοδήματα να ακολουθούν ούτε την κίνηση των τιμών ούτε την κίνηση της παραγωγής. Τέλος, ακόμη και στην περίπτωση που το πραγματικό εισόδημα ακολουθεί τους δείκτες της παραγωγής ή των τιμών, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη την άνιση κατανομή του ανάμεσα στα κέρδη και τους μισθούς δηλαδή ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις. Έτσι η κατανάλωση της μεγάλης πλειοψηφίας του πληθυσμού αστικού και αγροτικού περιορίζεται λόγω του χαμηλού επιπέδου των εισοδημάτων τους, καθιστώντας ουσιαστικά μόνο καταναλωτή τη μεσαία τάξη που δυνητικά μπορούσε να μετατρέψει τις ελίτ σε ομήρους απέχοντας/μποϊκοτάροντας την κατανάλωση.

Η κρίση και η ταξική πολιτική για την αποδυνάμωση της μεσαίας τάξης

Όσο και φαντάζει τετριμμένο και "ξύλινο", κατά τη γνώμη μας η ακολουθούμενη πολιτική, μετά την οικονομική κρίση του 2008, είναι αμιγώς ταξική και στοχεύει στη διάλυση της μεσαίας τάξης. Οι προηγούμενες οικονομικές κρίσεις (1929, 1973) και οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι (θεωρούμενοι ως αποτέλεσμα οικονομικών αιτίων και συγκρούσεων), ουσιαστικά ήταν συγκρούσεις μεταξύ του ίδιου του κεφαλαίου στην πρώιμη παγκοσμιοποιημένη έκφανσή του.

Στον ΚΑ΄ όμως αιώνα πίσω από την χρηματοπιστωτική κρίση δε βλέπουμε κάποια ενδοκαπιταλιστική σύγκρουση (σχεδόν καμία πολυεθνική εταιρεία δεν επηρεάστηκε), αλλά αποκλειστικά μία οργανωμένη οικονομική και πολιτική επίθεση κατά των πολιτών. Και καθώς η πολυπληθέστερη μάζα, εκείνη που περισσότερο πλήττεται με τη φορολόγηση και την ανεργία είναι η μεσαία τάξη, γίνεται φανερό ότι δεν πρόκειται ουσιαστικά για μία οικονομική κρίση, αλλά για ταξικό πόλεμο εναντίον της. Ο στόχος των νέων πολιτικών είναι διττός: από τη μια να διαλυθεί η μεσαία τάξη και να ενισχυθεί πληθυσμιακά η βάση της κοινωνικής πυραμίδας και από την άλλη να ενισχυθούν οι εθνικές και υπερεθνικές ελίτ.

Ο νεοφιλελευθερισμός μοιάζει να εισήγαγε τα σπέρματα τούτης της πολιτικής. Βέβαια, ο κλασσικός νεοφιλελευθερισμός ευαγγελίζονταν ένα μικρό πλέγμα δημόσιων υπηρεσιών αρνούμενος κάθε φορολόγηση και κάθε λογική κοινωνικού κράτους και πρόνοιας. Στον ΚΑ΄ αιώνα και ειδικά στην Ευρώπη εκφράζεται πια με υπεραύξηση φόρων, λιτότητα, δημεύσεις περιουσιών όσων αδυνατούν να καταβάλλουν φόρους.

Πρακτικά, δηλαδή, τα ίδια τα κράτη και η ΕΕ ανέλαβαν, υπό το αχνό φως του νεοφιλελευθερισμού, να κάνουν ό,τι δεν κατάφερε το τραπεζικό κεφάλαιο και ο ανταγωνισμός σε βάρος των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων. Η αύξηση της φορολόγησης φανερώνει ακριβώς τούτη την οπτική της ταξικής επίθεσης κατά της μεσαίας τάξης. Η φορολόγηση των τραπεζών, των καταθέσεων και των πολυεθνικών επιχειρήσεων έπρεπε να είναι πρώτες στη λίστα. Αντ’ αυτού παρατηρούμε πως ουσιαστικά αυξάνονται οι φόροι κατανάλωσης, τα εθνικά τέλη μαζί με μειώσεις μισθών και εκχωρήσεις σε ιδιώτες δημοσίων υπηρεσιών με στόχο -στο όνομα της οικονομίας- το ίδιο το προσωπικό τους.

Η "επένδυση" στην ενίσχυση της μεσαίας τάξης φάνηκε να λειτουργεί ως τροχοπέδη στην ανάπτυξη της δημοκρατικήςοικονομίας. Δεν είναι πια σε θέση τούτη να καταναλώνει όσα παράγονται και άρα λειτουργεί αντιοικονομικά με βάση ταδημοκρατικά συμφέροντα. Αφού λοιπόν δεν καλύπτει τις καταναλωτικές ανάγκες, οφείλει να ανασχηματιστεί η κοινωνική πυραμίδα και ο χώρος της αγοράς. Έτσι, οι μικρές επιχειρήσεις θα υποχρεωθούν να κλείσουν και οι μεσοαστοί θα ενσωματωθούν στα εργατικά στρώματα, οδηγώντας παράλληλα στη μείωση της παραγωγής αγαθών.

Ούτως ή άλλως η μεγάλη παραγωγή (των πολυεθνικών επιχειρήσεων και των εθνικών κολοσσών) είχε δεχθεί ισχυρό πλήγμα από τη μεσοαστική αδυναμία κατανάλωσης. Η μείωση, λοιπόν, της αγοραστικής δύναμης δεν αποτελεί πλήγμα σε παγκόσμιο επίπεδο παρά μόνο για τοπικές μεσοαστικές επιχειρήσεις. Αντιθέτως, η διάλυση της μεσοαστικής τάξης θα αυξήσει τα κέρδη των μεγάλων επιχειρήσεων μέσω της μείωσης του –λεγόμενου- εργατικού κόστους και των επιχειρήσεων που ουσιαστικά θα απορροφήσουν.

Ταυτόχρονα, όμως οι "επιζήσαντες" της κρίσης μεσοαστοί -σχηματίζοντας μια νέα ολιγάριθμη μεσαία τάξη με εγγύτερα ενδογενώς εισοδήματα ή ενσωματωμένοι στις εγχώριες ελίτ- θα υποχρεωθούν να συνδεθούν/εξαρτηθούν εκ νέου (μέσω δανεισμών κι εγγυήσεων) με το πολυεθνικό τραπεζικό κεφάλαιο, καθώς πια θα στραφούν σε νέες αλλότριες αγορές. Παράλληλα, το λιγότερο κράτος ανοίγει νέους ορίζοντες στην ιδιωτική επιχειρηματικότητα, είτε αστική είτε μεσοαστική. Ουσιαστικά η εκχώρηση τούτη δημόσιων υπηρεσιών σε ιδιώτες διαλύει τα δημοσιοϋπαλληλικά στρώματα και τα μετατρέπει σε ιδιωτικούς υπαλλήλους, ενώ κάποια μεσαία στρώματα θα βρουν διεξόδους δίπλα στις δημοκρατικές επενδύσεις, ενισχύοντας ουσιαστικά τις τελευταίες.

Ας μην παραβλέπουμε όμως και το γεγονός πως η μεσαία τάξη είχε αρχίσει να αντιδρά στην ακολουθούμενη παγκοσμιοποιημένη πολιτική. Η δημοκρατία τους καταπίεζε. Ειδικά με τη δυνατότητα των νέων τεχνολογιών, οι μεσοαστοί ευκολότερα από ποτέ είχαν αρχίσει να δημιουργούν πυρήνες ενός παγκόσμιου κινήματος. Τούτο φάνηκε στο Σιατλ και τη Γένοβα[2] και στις κινητοποιήσεις των λεγόμενων "αγανακτισμένων". Φάνηκε, σα να ξεσηκώνονται τα μεσαία στρώματα σε όλο τον κόσμο κόντρα στο νεοφιλελευθερισμό. Η οικονομική τους όμως αποδυνάμωση, ουσιαστικά θα οδηγήσει και στην πολιτική τους αποδυνάμωση. Η ανεργία, η φτώχεια, η οικονομική καταπίεση δε θα επιτρέψει πολιτικές φιλοδοξίες ούτε καν τη συμμετοχή σε μεσοαστικές κινητοποιήσεις.

Η παγκοσμιοπιοιημένη, λοιπόν, του ΚΑ΄ αιώνα όχι μόνο δεν είναι αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης, αλλά ουσιαστικά αποτελεί μία σχεδιασμένη ταξική επίθεση. Οι πολιτικές ανησυχίες της μεσαίας τάξης όπως αναφάνηκαν στα τέλη του Κ΄ αιώνα και τις αρχές του ΚΑ΄, αλλά και η "αντιοικονομική της ύπαρξη" την κατέστησαν εχθρό της μετανεωτερικής πολιτικής.

διαβάστε επίσης:Σχηματική απεικόνιση  

και διαστρωμάτωση της μεσαίας τάξης

το ιδεολογική και πολιτική τοποθέτηση των μεσοαστών

και  η αριστερή ρητορική για τη μεσαία τάξη

__________________________

[1] Ιστορικά η κοινωνική-οικονομική πυραμίδα περιλάμβανε πολυπληθή κατώτερα στρώματα στη βάση της, μια ολιγάριθμη μεσαία τάξη (αριστοκρατών, γαιοκτημόνων, εμπόρων, αστών) και μια ισχνή μειοψηφική ελίτ στην κορυφή.

[2] Φυσικά και δε συμμετείχαν σε ανάλογα κινήματα προλεταριακά ή αγροτικά στρώματα (που δεν έχουν καν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν), αλλά ανήσυχοι και μορφωμένοι ως επί το πλείστον μεσοαστοί.