κοινωνικά κινήματα (σύντομος απολογισμός)


Καλούμαστε, λοιπόν, να επιλέξουμε. Η επιλογή δεν είναι εύκολη ποτέ. Πάντα υπάρχει κάτι που διακυβεύεται, πάντα κάτι που μόνο εμείς μπορούμε να κάνουμε καλά (όχι καλύτερα, αλλά καλά). Τούτη τη φορά στο παιχνίδι εμπλέχτηκαν κι άλλοι.
Η αλήθεια είναι από την αρχή το ΠΑΣΟΚ τα βρήκε σκούρα. Πέρασαν πια οι εποχές που οι πολίτες έδιναν περίοδο χάριτος/αναμονής στα κόμματα. Ο ΓΑΠ μόνος του το απέτρεψε μιλώντας για το πρόγραμμα των 100 πρώτων ημερών. Από νωρίς όμως βρέθηκε αντιμέτωπος με κινήματα πολιτών.
Αυτή τη διετία τα κοινωνικά κινήματα έκαναν εμφανή τη δύναμή τους. Άλλοτε ενεργούσαν δυναμικά, προκαλώντας την εξουσία ή ερχόμενα σε πλήρη σύγκρουση μαζί τους, κι άλλοτε πιο ήπια με παρεμβάσεις δυναμικές αλλά ειρηνικές. Αν και στο παρελθόν συναντήσαμε κοινωνικά κινήματα, σπάνια τούτα απλώνονταν σε όλη τη χώρα και σπάνια ανέπτυσσαν τέτοια δυναμική και για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα ώστε να υποχρεώνονται και τα επίσημα μίντια να τα παρακολουθούν.
Βασικά τους χαρακτηριστικό ήταν ότι αυτή τη διετία δεν προέκυψαν από τη συμμετοχική δημοκρατία (ΜΚΟ), αλλά αποτέλεσαν γνήσια λαϊκή έκφραση. Και αυτό συχνά τα έφερε στο μάτι του κυκλώνα και συκοφαντήθηκαν από πολιτικούς και μερίδα του λαού που ουδέποτε ενδιαφέρθηκαν να μάθουν πώς περνούν ή γιατί αντιδρούν οι πολίτες εκείνοι. Βέβαια, σήμερα προεκλογικά, όλο εμφανίζονται ως σωτήρες που αγκαλιάζουν τους πολίτες.
Στα κινήματα αυτά θα συμπεριλάβουμε το κίνημα δεν πληρώνω των διοδίων, ενάντια στο ΧΥΤΑ της Αττικής, το κίνημα της πατάτας, για τους ελεύθερους χώρους (αν και προηγούνται αισθητά των εκλογών του 2009), ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού, ενάντια στην υπερβολική αφισορύπανση κλπ.
Τα κινήματα τούτα ήταν αμιγώς πολιτικά και πάντα στέκονταν μακριά από κόμματα, σε σημείο που ορισμένα τα λοιδορούσαν (όπως το ΚΚΕ ή ο ΛΑΟΣ) και άλλα έτρεχαν να τα ενισχύσουν ή να τα νομιμοποιήσουν (ΣΥΡΙΖΑ). Ήταν όμως γνήσια έκφραση πολιτικής στάσης γιατί αναδείκνυαν ζητήματα που συχνά ακόμα κι ο προοδευτικός τύπος παρέβλεπε και τη σοβαρότητα των οποίων τη δεδομένη στιγμή ξεχνούσαν και κόμματα που στηρίζουν το κίνημα. Ήταν κινήματα διεκδίκησης, "ανυπακοής", υποστήριξης ή ανατροπής πολιτικών επιλογών της κυβέρνησης (ή της προηγούμενης).
Το διαδίκτυο έπαιξε κι εδώ το ρόλο του, όχι ως αφορμή ή μέσο οργάνωσης, αλλά ως επιταχυντής του πολιτικού και κοινωνικού προβληματισμού των αντιδρώντων προς άλλα μέρη. Ορισμένες δε φορές λειτούργησε και ως αφορμή για τη συγκρότηση τοπικών επιτροπών αγώνα στο πρότυπο άλλων. Βέβαια, τα κινήματα αυτής της διετίας (πρωτοφανή για τον αριθμό και το χρονικό διάστημα δράσης τους) προκάλεσαν έντονες συζητήσεις.
Από τη μια εκείνοι που αγκαλιάζουν τα κινήματα αλλά στέκονται απέναντί τους κριτικά, αναζητώντας λύσεις ή με άλλες προσεγγίσεις (όπως ο γράφων), εκείνοι που τα αγκαλιάζουν και συμμετέχουν ως τροφοδότες επιθετικής συμπαράστασης (κυρίως αριστεροί) κι εκείνοι που αντιδρούν σχεδόν σε κάθε λογική κινήματος –με αφορμή ότι διαφωνεί με τις θέσεις τους- (συνήθως φιλελεύθεροι διαφόρων κομματικών αποχρώσεων).
Από την άλλη, η συγκρουσιακή πολιτική ανέδειξε παραμελημένες πλευρές του διεκδικητικού σύμπαντος και δημιούργησε τις προϋποθέσεις γέννησης νέων μορφών διεκδίκησης και διαστρωματικής συνεργασίας (αντιεξουσιαστές με μεσοαστούς, αγρότες και μικροαστοί κλπ). Επιπρόσθετα, για πρώτη φορά σε τέτοια μαζικότητα ζήσαμε τη συγκρότηση συλλογικών ταυτοτήτων. Τις ταυτότητες αυτές πρέπει να τις δούμε όχι ως προδιαγεγραμμένες και αμετάβλητες ουσιολογίες. H ανάδυσή τους είναι μια διαδικασία ανοικτή και άδηλη· διαμεσολαβείται από εμπρόθετες πολιτικές παρεμβάσεις και είναι προϊόν αλληλεπίδρασης και διαπραγμάτευσης, συνήθως εναντίωσης. Ο κομβικός ρόλος που η πολιτική-υποκειμενική παρέμβαση διαδραματίζει αναδείχθηκε και στη συνέχεια του συνεδρίου.
Αυτή την ιδιόρρυθμη εποχή που ζούμε, τα κινήματα αυτά ήρθαν να αντιμετωπίσουν το πρόσθετο βάρος της άκρως φιλελεύθερης πολιτικής της κυβέρνησης με την επιβολή μέτρων. 
Η μεγάλη επιτυχία τους ήταν ότι ανέδειξαν τοπικά κι εθνικά προβλήματα και έδειξαν ότι ενωμένοι οι πολίτες μπορούν να πετύχουν πολλά. Και στόχος ενός τέτοιου κοινωνικού κινήματος δεν μπορεί να είναι η επίλυση του προβλήματος, αλλά η δημοσιοποίησή του, η προβολή μιας άλλης θέσης, η έκθεση αντίθεσης κι αντίστασης του λαού σε μία έστω και θολή διεκδίκηση. Αναδεικνύοντας, λοιπόν, τέτοια προβλήματα κατάφεραν σε τοπικό επίπεδο να συσπειρώσουν κόσμο και να δώσουν μία άλλη προοπτική κι οπτική.
Το πρόβλημα ήταν ότι ουσιαστικά αυτά τα κινήματα δεν τα προσέτρεξαν πολιτικοί φορείς όσο έπρεπε ώστε να κατοχυρώσουν την ύπαρξή τους και να θεσμοθετήσουν κάποιες επιτυχίες. Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι αν θα καταφέρει η πολιτική ζωή να θεσμοθετήσει τα αιτήματά τους ή θα περιμένουμε ένα νέο κύκλο κοινωνικών κινημάτων που αυθόρμητα θα προκαλέσουν επιπρόσθετους κλυδωνισμούς στο καταρρέον πολιτικό σύστημα. Και δυστυχώς ή ευτυχών, μόνο μία αριστερή κυβέρνηση θα μπορούσε να συμπεριλάβει στην ατζέντα της τα αιτήματα τούτων των κινημάτων.

10 έκριναν :

αθεόφοβος είπε...

Πράγματι το τελευταίο διάστημα υπήρξε η εμφάνιση διάφορων κοινωνικών κινημάτων τα οποία όμως μετά τον αρχικό θόρυβο που προκάλεσαν, σαν οτιδήποτε νέο, σύντομα ξεφούσκωσαν γιατί δεν κατάφεραν να μετουσιώσουν τον κινηματικό τους λόγο σε πολιτικό με σταθερές βάσεις,λογική, ιδεολογία και συνέπεια.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Πράγματι, αθεόφοβε. Παρά την ένταση που είχαν επιδείξει και τη μεγάλη διάρκεια, κάποια στιγμή "ξεφούσκωσαν" κυρίως επειδή μέρος του κόσμου δε στάθηκε στο πλευρό τους ως στίγμα ταξικής συνειδητοποίησης. Πολλοί δε βρέθηκαν άμεσα επηρεασμένοι από τη μιντιακή προπαγάνδα και το πανίσχυρο ακόμα ΠΑΣΟΚ.

Επίτρεψέ μου, να συμπληρώσω και τα κινήματα για τους ελεύθερους χώρους (αν και προηγούνται αισθητά των εκλογών του 2009), ενάντια στην ιδιωτικοποίηση του νερού, ενάντια στην υπερβολική αφισορύπανση κλπ. Βέβαια, έχουμε ακόμα δρόμο.

Ανώνυμος είπε...

Τα κινήματα διαδραμάτσισαν πολύ σοβαρό ρόλο. Είχαν όμως πολύ διαμαρτυρία και αντιπαράθεση. Θα τα έβλεπα με μεγαλύτερη συμπάθεια αν είχαν και παραγωγικό βραχίονα. Εννοώ πως, π.χ., επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οι Ρωμιοί δεν αιτούντο από τους Τούρκους αλλά ανασυγκροτούνταν οι ίδιοι και κατάφερναν πολλά πράγματα. Τώρα διαμαρτυρόμαστε απέναντι στο κράτος και τα περιμένουμε από αυτό, όπως είναι βέβαια σωστό. Καλό θα ήταν να έχουμε και αυτό που πρόχειρα ονονάζω πιο πάνω παραγωγικό βραχίονα. Αναφέρω το παράδειγμα των Ατενίστας ως παραγωγική δράση. Πιστεύω πως το κράτος των αστών δεν είναι δικό μας.Τώρα με την πείνα βγήκαν πολλοί κοινωνικοί παραγωγικοί φορείς.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Δημόσιε Χώρε, έχεις δίκιο. Σε ανάλογη προοπτική είναι και τα κινήματα για τους ελεύθερους χώρους, τα πεζοδρόμια κλπ που αντιδρούν, αλλά προτείνουν ή δρουν μέσα στην αντίδρασή τους. Ωστόσο, ορισμένα κινήματα δεν μπορούν να λειτουργήσουν έτσι παραγωγικά (εκτός αν ονομάσουμε το άνοιγμα των διοδίων ως παραγωγική αντίδραση), πλην του κινήματος της πατάτας, που τελικά όπως φοβόμασταν έμεινε εκεί.

saltapidas είπε...

Φυσικά και είναι "παραγωγική" αντίδραση το άνοιγμα των διοδίων!

Από την άλλη, ακόμη και οι αγανακτισμένοι προσπάθησαν να συγκροτήσουν ταυτότητα, μερικώς τουλάχιστον, όπως αναφέρεις πιο πάνω. Για το εν λόγω κίνημα, νομίζω πως πρόκειται για μια ιδιαίτερα παραγωγική διαδικασία :)

Ασκαρδαμυκτί είπε...

μια τρύπα στο νερό έκαναν!

ο δείμος του πολίτη είπε...

Νέστορα, συμφωνούμε, αν και για τους αγανακτισμένους δε γνωρίζω.

Άσκαρ, δεν έκαναν τρύπα. Ανέδειξαν προβλήματα και έδειξαν ότι ενωμένοι μπορούν να κάνουν πολλά οι πολίτες. Το κίνημα της πατάτας ανέδειξε τρία σοβαρότατα ζήτηματα: τους μεσάζοντες, την υπερβολική ακρίβεια που χτύπησε μεσοαστούς και φτωχότερα στρώματα, την αδιαφορία του κράτους. Και βέβαια τη δύναμη των πολιτών. Τα δε διόδια ανέδειξαν άλλα ζητήματα και πρότειναν άμεσα λύσεις (άσχετα αν συμφωνούμε ή όχι).

teleytaios είπε...

Δήμο, τα κινήματα που αναφέρεις είχαν ένα εγγενές πρόβλημα. Το γεγονός ότι δημιουργήθηκαν κι έδρασαν, στις πρώτες φάσεις τους τουλάχιστον, στηριζόμενα εντελώς στο συναίσθημα και χωρίς καμία νομική βάση. Κινήθηκαν στα όρια της νομιμότητας σε πλείστες περιπτώσεις και γι' αυτό αν και υπήρξε συμμετοχή, αυτή δεν ήταν τόσο ευρεία όσο θα επιθυμούσαν οι διοργανωτές τους. Αν κάποιο φωτισμένο μυαλό μέσα σ' αυτά είχε δημιουργήσει μια στοιχειώδη δομή, όχι τόσο ιεραρχική όσο ανάθεσης καθηκόντων, και ξεκαθάριζε κάποια βασικά νομικά ζητήματα, νομίζω πως η συμμετοχή του κόσμου θα ήταν πολλαπλάσια.

Πάντως, πραγματικά έδωσαν το στίγμα τους, αν και σε μερικές περιπτώσεις τα αποτελέσματα ήταν διαφορετικά από τα αναμενόμενα (πχ. ποινικοποίηση της μη καταβολής του αντιτίμου στα διόδια). Κατά τη γνώμη μου όμως, πέτυχαν κάτι πολύ μεγαλύτερο, κάτι που μοιάζει να το ξεχνάμε. Το γεγονός ότι κατάφεραν σε μια στιγμή να ενώσουν τους πολίτες κάτω από κοινά αιτήματα από τη μια και από την άλλη έδειξαν την πραγματική δύναμη του κόσμου, η οποία μεταξύ των άλλων φόβισε τους πολιτικούς!

Την καλημέρα μου.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Κώστα, το ζήτημα της θεσμικής κατοχύρωσης των κινημάτων ήταν ένα μειονέκτημά τους σοβαρό. Δε θα συμφωνήσω για τον επιμερισμό των καθηκόντων (γιατί γίνονταν) και ορισμένα είχαν τέτοια μαζικότητα. Ωστόσο, στόχος ενός κινήματος τέτοιου δεν μπορεί να είναι η επίλυση του προβλήματος, αλλά η δημοσιοποίησή του, η προβολή μιας άλλης θέσης, η έκθεση αντίθεσης κι αντίστασης του λαού σε μία έστω και θολή διεκδίκηση. Αναδεικνείοντας, λοιπόν, τέτοια προβλήματα κατάφεραν σε τοπικό επίπεδο να συσπειρώσουν κόσμο και να δώσουν μία άλλη προοπτική κι οπτική (πχ κίνημα πατάτας κλπ). Το ζητούμενο είναι ότι ουσιαστικά, αυτά τα κινήματα δεν τα προσέτρεξαν πολιτικοί φορείς όσο έπρεπε ώστε να κατοχυρώσουν την ύπαρξή τους και να θεσμοθετήσουν κάποιες επιτυχίες. Στην ουσία από την αρχή θα πάνε πάλι.

ΤΑΣΟΣ είπε...

συνέχεια σχετικού σχολίου

Mιά Αριστερά κινηματικής λογικής μπορεί να κυβερνά χωρίς να είναι στην κυβέρνηση.

Αριστερά με κυβερνητική λογική φαίνεται κάπως παράδοξο.

Πως μπορεί να κυβερνά η Αριστερά?
με την ενίσχυση, να ανάπτυξη και διαχειριση των κοινωνικών κινημάτων.

deimo απορίας άξιο πως εσύ εκφράζεις αυτές τις απόψεις.

Πήραν τα μυαλά τους αέρα.
Τα λάθη αυτά θα πληρωθουν πολλαπλά.

Δεν μπόρεσα να καταλαβω τους πανηγυρισμούς το βράδυ των εκλογών.

Αν η ψήφος στο ΣΥΡΙΖΑ ε΄λιχε κάποιο ιδεολογικό λόγο τότε προς τι τα χιλ. αστάυρωτα ψηφοδέλτια

ShareThis