συνέπειες διαζυγίων στους συζύγους

Σε παλαιότερα άρθρα ασχοληθήκαμε με τις στατιστικές των διαζυγίων στη χώρα μας και τα αίτιά τους και ακολούθως με τις συνέπειές τους στα παιδιά. Κάθε χωρισμός είναι δύσκολος και πάντα αφήνει ψυχολογικές αδυναμίες στο κάθε ζευγάρι είτε πρόκειται για παντρεμένους είτε για ελεύθερη σχέση. Εξάλλου, είναι πολύ εύκολο για κάθε τρίτο και πολύ επιπόλαιο για ειδικούς επιστήμονες να υποστηρίζει ότι ένα διαζύγιο "βγαίνει" ελαφρά τη καρδία ή ακόμη και η αίτηση να γίνεται εύκολα από κάποιο σύζυγο και ακόμα πιο έντονα όταν υπάρχουν και παιδιά στη μέση. Κάθε τέτοια απόφαση είναι δύσκολη και πάντα γίνεται με περισσή σκέψη -όσο και να κάνουμε λόγο για εγωισμό των σύγχρονων συζύγων.

Το διαζύγιο αποτελεί ιδιαίτερης σημασίας βιοψυχοκοινωνικό πρόβλημα, που συνεπάγεται τη διάλυση της οικογένειας με όλες τις δυσμενείς επιπτώσεις. Πρέπει να παραδεχτούμε ότι τις κυριότερες συνέπειες τις υφίστανται οι γυναίκες που συχνότατα επιφορτίζονται και με την επιμέλεια των παιδιών. Σύμφωνα με έρευνα τα ζευγάρια που ζουν μαζί ή είναι παντρεμένα, βελτιώνουν την υγεία τους διότι βοηθά ο ένας τον άλλο και ταυτόχρονα παρακολουθεί ο ένας τον  άλλο για τη συμπεριφορά σε θέματα υγείας. Παράλληλα αλληλοβοηθούνται με κοινωνική και οικονομική υποστήριξη. Σε μια εποχή που τα διαζύγια και οι χωρισμοί παρουσιάζουν σημαντική αύξηση είναι πολύ ενδιαφέρον να βλέπουμε τις επιδράσεις που έχουν πάνω στη σωματική και ψυχική υγεία. Έρευνες είχαν δείξει ότι ο χωρισμός και το διαζύγιο συσχετίζονται με αυξημένα ποσοστά θνησιμότητας, νοσηρότητας και επικίνδυνων συμπεριφορών που συνοδεύονται από αλκοολισμό. Οι κοινωνικές, ιατρικές, οικονομικές επιπτώσεις των χωρισμών και των διαζυγίων αποτελούν ένα πολύ σοβαρό ζήτημα που ταλανίζουν την κοινωνία μας και επηρεάζουν την ευημερία όχι μόνο των ενηλίκων. Το διαζύγιο όμως δημιουργεί αναπόφευκτα και στρες. Όσο πιο μακροχρόνια είναι αυτή η κατάσταση, τόσο πιο βλαβερές είναι οι συνέπειες του στρες για τον οργανισμό αλλά και για τη σεξουαλική μας ζωή.

Στις μεσήλικες γυναίκες προκαλεί συναισθηματική κρίση, αλλά και καρδιοπάθεια, σύμφωνα με αμερικάνικη μελέτη (που διεξήχθη σε 9434 άνδρες και γυναίκες ηλικίας από 51 έως 61 ετών). Διαπιστώθηκε ότι οι χωρισμένες γυναίκες, οι χήρες ή οι ξαναπαντρεμένες διέτρεχαν μεγαλύτερο κίνδυνο καρδιοπάθειας από εκείνες που έμειναν παντρεμένες. Οι ερευνητές εκτίμησαν ότι μέχρι τα 60 τους το 33% των χωρισμένων και το 30% των χήρων θα αναπτύξει καρδιοπάθεια. Φαίνεται ότι για τις ασθένειες τούτες ευθύνονται οι άμεσες συνέπειες ενός χωρισμού στον οικονομικό και το συναισθηματικό τομέα που για τις μεγαλύτερες επιπτώσεις στο καρδιαγγειακό σύστημα των γυναικών σε σύγκριση με τους άνδρες.

Παράλληλα, η κοινωνία μας συνεχίζει να κοιτάει αρνητικά τις διαζευθείσες θεωρώντας τις υπεύθυνες για το χωρισμό ή που δεν μπόρεσαν να κρατήσουν ένα σύζυγο στο πλευρό τους. Εξάλλου είναι εύκολο για τους έξω από την οικογένεια να σχολιάζουν ένα χωρισμό και εύπεπτα να επικρίνουν μέσα σε μία φαλλοκρατική αντίληψη τη μητέρα. Το κοινωνικό σύνολο αποδέχεται ουσιαστικά μόνο τη μοιχεία ως αίτιο διαζυγίου -και ποτέ όταν αυτή είναι μόνο για μία ή δύο φορές. Σπάνια όμως αποδέχεται τη διαφωνία ή τους διαφορετικούς σκοπούς. Ακόμα χειρότερα συχνότερα λοιδορείται ένα διαζύγιο για άλλο άνδρα που απλά μπορεί να προσέλκυσε ερωτικά μία γυναίκα. Ο κοινωνικός όμως στιγματισμός πολύ συχνά επιτείνεται και από τις ίδιες τις συζύγους με την επικριτική και επιθετική στάση που συχνά παίρνουν απέναντι στον πρώην σύντροφό τους.

Σε αυτή την περιθωριοποίηση -που φευ μειώνεται χρόνο με το χρόνο όσο αυξάνονται τα διαζύγια- συντελεί και η σωματική κόπωση και η οικονομική δυσχέρεια που πλήττει τις διαζευθείσες ή ανύπαντρες μητέρες. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που αισθάνονται ανεπαρκείς ψυχολογικά. Το πρώτο διάστημα μετά το χωρισμό παρατηρείται μία κατάθλιψη που μοιάζει αδιανόητη, αφού έχει επέλθει ένα σημαντικό διάστημα από την κατάθεση της αίτησης διαζυγίου. Η κατάθλιψη αυτή επιβαρύνεται ακόμα περισσότερο από τη μοναξιά και τις δυσκολίες της νέας ζωής. Θεωρούν ότι δεν μπορούν να κρατήσουν έναν άνδρα ή ακόμα διατηρούν ένα αίσθημα ανικανότητας σύναψης σχέσεων. Αυτό επιτείνεται ακόμα περισσότερο από την αδυναμία ή έλλειψη επιθυμίας να συναναστρέφονται με πολύ κόσμο υπό τη μορφή των καθιερωμένων εξόδων.

Μέσα λοιπόν στο δικό τους προβληματισμό και τις άμεσες ψυχολογικές συνέπειες του χωρισμού έχουν να αντιμετωπίσουν και τη φροντίδα των τέκνων επιβαρύνοντάς τις οικονομικά και ηθικά. Συχνά οι ίδιες οι μητέρες φοβούμενες τις δυσκολίες ανατροφής των παιδιών σε μονογονεϊκό περιβάλλον καταβάλλουν περισσότερη ενέργεια και σαφώς κουράζονται περισσότερο. Αυτό το τελευταίο σε συνδυασμό με τον κοινωνικό στιγματισμό τις κάνει πια να αισθάνονται μειονεκτικά. Συνήθως μάλιστα η αίσθηση αυτή είναι πραγματική, αφού μετά το διαζύγιο απουσιάζουν από την προηγούμενη κοσμική ζωή τους λόγω και του συνδρόμου ανεπάρκειας και του μειωμένου ελεύθερου χρόνου εφόσον επιφορτίζονται αποκλειστικά με την ανατροφή των παιδιών και λόγω των οικονομικών δυσχερειών. Έτσι είναι συνηθισμένο φαινόμενο να βλέπουμε διαζευθείσες γυναίκες να μένουν ανύπαντρες για να αντέξουν τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα ή για να αφιερωθούν περισσότερο στα παιδιά τους.

Από την άλλη κάναμε ήδη λόγο για τη δυσχερή οικονομική τους θέση. Στα καθημερινά και πάγια έξοδα προστίθεται για κάποιον -αν όχι και για τους δύο- σύζυγο και η επιβάρυνση του ενοικίου. Το σπίτι που μπορεί να είχε χωρίς ενοίκιο η οικογένεια (φιλοξενούμενοι από γονείς, αγορά, γονική παροχή κλπ) μετά το διαζύγιο δεν υπάρχει πια και τουλάχιστον ο ένας θα υποχρεωθεί να νοικιάσει ένα νέο σπίτι επιβαρύνοντας την τσέπη του. Άλλοτε η διαζευθείσα απασχολούνταν μόνο με τα οικιακά και δεν είχε βγει στην παραγωγή, κάτι που εκ των πραγμάτων υποχρεώνεται να αλλάξει και να αναζητήσει εργασία εκτός σπιτιού. Ωστόσο, στατιστικά οι περισσότερες γυναίκες που υποβάλλουν αίτηση διαζυγίου είναι μορφωμένες και είναι εργαζόμενες εκτός οικίας.

Η διατροφή ουσιαστικά έρχεται να καλύψει ένα τέτοιο κενό και να υποχρεώσει τον πατέρα να συνεχίσει να συμβάλλει για το καλό των παιδιών του. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που δε δίνεται διατροφή δυσκολεύοντας τη ζωή των μητέρων και των παιδιών. Πρέπει όμως στο ζήτημα αυτό να κάνουμε όμως μια διευκρίνηση. Η διατροφή που δίνεται παραδοσιακά είναι πολύ χαμηλή για να εξασφαλίσει ένα αξιοπρεπές μέλλον για τη ζωή των παιδιών. Από την άλλη μέσα στις ευρύτερες οικονομικές δυσχέρειες στη χώρα μας η διατροφή μοιάζει υψηλή για τους πατέρες και τους μοιάζει ανάλογα με το επάγγελμά τους με πραγματική αφαίμαξη οδηγώντας και αυτούς σε οικονομικό μαρασμό.

Οι άνδρες έχουν ίσως τις λιγότερες επιπτώσεις, επειδή κυρίως δεν υφίστανται την κοινωνική κατακραυγή. Ωστόσο, τα ψυχολογικά προβλήματα και σε αυτούς είναι αξιοσημείωτα. Λόγω όμως της ελευθερίας που έχουν οι άνδρες στη σύναψη σχέσεων και την απουσία του κοινωνικού στιγματισμού μπορούν να ξαναδημιουργήσουν τη ζωή τους. Βέβαια κάτι τέτοιο σαφώς και τους επιβαρύνει οικονομικά αφού δίπλα στα έξοδα της νέας οικογένειας θα πρέπει να προστεθούν και εκείνα της διατροφής.

Σημαντικότερο είναι όμως το ζήτημα όπου δεν τους δίνεται η δυνατότητα να βλέπουν τα παιδιά τους συχνά. Ακόμα και όταν το δικαστήριο επιβάλλει την τακτική επαφή δε συμβαίνει πάντα. Αυτό βέβαια ισχύει για τους άνδρες που δεν έχουν αποκτήσει οικογένεια και καταβάλλουν προσπάθειες προκειμένου να λειτουργεί η παλιά οικογένεια -έστω και με άλλη μορφή. Ωστόσο, είναι και χιλιάδες άλλοι οι οποίοι δημιουργούν νέες οικογένειες και πλέον προσανατολίζονται εκεί αδιαφορώντας ή μένοντας αντικειμενικά μακριά από τα πρώτα τους παιδιά.

Ωστόσο, δε φαίνονται ασήμαντα τα ψυχοσωματικά προβλήματα που εμφανίζονται στους διαζευμένους. Σε έρευνα φάνηκε ότι οι ξαναπαντρεμένοι άνδρες είχαν 19% λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν καρδιοπάθεια από τους παντρεμένους μια φορά. Οι άνδρες δεν είχαν εμφανείς αρνητικές καρδιαγγειακές επιπτώσεις μετά το διαζύγιο. Ωστόσο, οι χωρισμένοι, οι χήροι και οι ξαναπαντρεμένοι πέθαιναν πιο νέοι από τους άνδρες που έμεναν μια ζωή παντρεμένοι με την ίδια γυναίκα. Σε άλλη έρευνα που έγινε για το ανδρικό στρες μεταξύ άλλων φάνηκε ότι ήταν το ανδρικό στρες συσχετίζεται με την επαγγελματική απασχόληση τις δυσκολίες ή τις αποτυχίες στο γάμο περιλαμβανομένου και του διαζυγίου. Οι άνδρες εκείνοι που είχαν 3 ή περισσότερους παράγοντες πρόκλησης στρες στην εργασία από τους πιο πάνω και ήσαν διαζευγμένοι, παρουσίαζαν 37% αυξημένη συνολική θνησιμότητα σε σύγκριση με τους άντρες που παρέμεναν παντρεμένοι ενώ το μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου τον παρουσίαζαν οι άνδρες εκείνοι που πήραν διαζύγιο κατά τη διάρκεια της έρευνας και ταυτόχρονα δήλωναν ότι είχαν πολλούς παράγοντες πρόκλησης στρες στην εργασία τους. Ο συνδυασμός των καταστάσεων αυτών οδηγούσε σε μια αύξηση κατά 69% της συνολικής θνησιμότητας.