«Μαύρα στοιχεία» για τη μάθηση

Διαβάζουμε στο Έθνος και στην Ημερησία ότι 118.346 μαθητές εγκατέλειψαν το σχολείο την τριετία 2005-2007, ενώ άλλοι 85.368 έμειναν μετεξεταστέοι την ίδια περίοδο. Παρουσιάζεται έτσι μία ανησυχητική αύξηση του ποσοστού των παιδιών που μένουν μετεξεταστέα ή εγκαταλείπουν την εκπαίδευση (πάνω από 200 χιλιάδες μέσα σε μία τριετία). Τα άσχημα μηνύματα για τα ποιοτικά μεγέθη της εκπαίδευσης αρχίζουν από το δημοτικό, αφού σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας του Κέντρου Ανάπτυξης Εκπαιδευτικής Πολιτικής της ΓΣΕΕ (αφορούν την τριετία 2005-07), φαίνεται ότι 3.574 μαθητές του δημοτικού επανέλαβαν την τάξη το 2007 με το ποσοστό να αυξάνεται συγκριτικά με το 2005 κατά 17,8%. Επιπλέον, άλλοι 3.908 μαθητές διέκοψαν αδικαιολόγητα το σχολείο. Στο γυμνάσιο «κόπηκαν» 15.982 μαθητές και εγκατέλειψαν το σχολείο 13.942, ενώ οι αντίστοιχοι αριθμοί στο λύκειο ανέρχονται σε 5.907 και 5.346 μαθητές. Μεγάλη αύξηση -κατά 14,2%- παρατηρήθηκε στα ποσοστά απόρριψης των μαθητών στα ΤΕΕ.

Την ίδια στιγμή σημαντικές είναι και οι ανισότητες μεταξύ των βαθμολογικών επιδόσεων που φοιτούν σε δημόσια και ιδιωτικά σχολεία. Το 2007 το ποσοστό των μαθητών με καλή επίδοση («άριστα» και «καλά») των δημόσιων ημερήσιων σχολείων ήταν 33,3%, ενώ των ιδιωτικών 56,5% . Φυσικά μπορούμε να αντιτείνουμε ότι δεν είναι γνωστά τα κριτήρια και η αντικειμενικότητα της βαθμολόγησης για τα ιδιωτικά σχολεία. Ωστόσο, οι μαθητές των ιδιωτικών δε διακόπτουν τη φοίτησή τους στον βαθμό που παρατηρείται στα δημόσια, αφού το ποσοστό τους δεν ξεπερνάει το 0,2% έναντι 1,6% στη δημόσια εκπαίδευση.

Το να πούμε ότι τα παιδιά εγκαταλείπουν το σχολείο για οικονομικούς λόγους (οικονομικές πιέσεις της οικογένειας και πρόωρη έξοδος στην αγορά εργασίας, συγκεκριμένα κοινωνικά προβλήματα μεταναστών κλπ) δεν είναι μία απλή διατύπωση ούτε όμως και περικλείει όλα τα αίτια.

Και παλαιότερα είχαμε αναφερθεί από τούτο εδώ το ιστολόγιο στο πρόβλημα των σχολικών ανισοτήτων και των επιδόσεων[1]. Πρέπει όμως και πάλι να σημειώσουμε ότι οι βαθμοί των μαθητών δεν εξαρτώνται μόνο από τη δική τους μελέτη, αλλά και από μία σειρά παραγόντων που είναι πέρα των δικών τους πεδίων ελέγχου (κοινωνική διαστρωμάτωση της οικογένειας, οικονομικό επίπεδό της, μόρφωση της οικογένειας, προσδοκίες μελών για το μέλλον του μαθητή).

Από την άλλη, η σχολική επίδοση συνδέεται άμεσα και το ανταγωνιστικό κλίμα που επικρατεί στο ελληνικό -και όχι μόνο- σχολείο. Ο κοινωνικός κανιβαλισμός που κυριαρχεί στον υπόλοιπο κοινωνικό βίο μεταφέρεται αυτούσιος και χωρίς προσχήματα -λόγω νεανικού αυθορμητισμού- μεταφέρεται και μέσα στο σχολείο. Ένα σχολείο στο οποίο κυριαρχεί η στείρα αποστήθιση είναι εκ των πραγμάτων ταξικό. Ένα εκπαιδευτικό σύστημα που στηρίζεται σε δεκάδες εξεταστικούς κύκλους (ολιγόλεπτα και ωριαία διαγωνίσματα σε κάθε μάθημα, απολυτήριες εξετάσεις, εξέταση καθημερινή) είναι εξ ορισμού υπέρ των διακρίσεων και ως ταξικό κι ανταγωνιστικό αποδέχεται και διατηρεί τις όποιες κοινωνικές ανισότητες.

Όταν οι γονείς και τα αδέλφια δεν μπορούν να μεταδώσουν στα παιδιά τους την αγάπη για τη μάθηση και τη στιγμή που η μάθηση καταντά ένα αντιδημιουργικό μαρτύριο ενάντια στην ψυχολογία του παιδιού, τότε η κακή επίδοση και η πρόωρη αποχώρηση από το σχολείο είναι μαθητικά βέβαιες. Η καθημερινή σωματική και ψυχολογική κούραση, η σκληρή εργασία που απαιτεί η σχολική δραστηριότητα (ας θυμηθούμε ότι οι μαθητές εργάζονται περισσότερες ώρες σε καθημερινή βάση από όλους μας[2]) και καθόλου ελεύθερο χρόνο για δημιουργική απασχόληση και ψυχαγωγία.

Και πώς μπορούμε να μειώσουμε τις σχολικές διαρροές; Πώς μπορούμε να κάνουμε τα παιδιά να αγαπήσουν το σχολείο; Πέρα από φιλαυτίες για τα δικά μας τέκνα, πέρα από την αγάπη για τους βαθμούς τους, ας θυμηθούμε τι είναι εκείνο που αναζητούν τα ίδια τα παιδιά. Είναι καιρός να τους δώσουμε ένα σχολείο που να σέβεται την ψυχολογία τους και τις δικές τους ανάγκες.

---

[1] βλ. για το διαχωρισμό των τάξεων σε "προχωρημένους" και "αρχάριους" και την ίδια τη σχολική επίδοση και την κοινωνική προέλευση των μαθητών και για τη σχολική επίδοση στο ελληνικό σχολείο.

[2] Ένας μέσος μαθητής εργάζεται 6 ώρες στο σχολείο, τουλάχιστον 2-3 ώρες φροντιστηριακή εκπαίδευση πάσης φύσης και κατ’ ελάχιστο 1-2 ώρες διάβασμα στο σπίτι. Συνολικά αγγίζει τις 10 ώρες πνευματικής εργασίας σε κάτι για το οποίο ούτε πληρώνεται άμεσα (είναι μία αόριστη επένδυση στο μέλλον) ούτε του αρέσει -ή μάλλον το μισεί- ούτε έχει δικαίωμα επιλογής ή αλλαγής (πχ παραίτηση κι αναζήτηση άλλης εργασίας).