Διαχωρισμός των σχολικών τάξεων σε "προχωρημένους" και "αρχάριους"

Τα τελευταία χρόνια ακούγονται ολοένα και πιο συχνά φωνές στο εκπαιδευτικό σύστημα που κάνουν λόγο για ανάγκη διαχωρισμού των υπαρχόντων σχολικών τμημάτων σε «αρχαρίων» και «προχωρημένων» μαθητών. Τα επιχειρήματα όσων υποστηρίζουν μία τέτοια θέση είναι ότι οι λεγόμενοι κακοί μαθητές θα μπορέσουν να βελτιωθούν καθώς ο εκπαιδευτικός θα ενσκήψει πάνω από τα προβλήματά τους και εκείνα δε θα ντρέπονται τους καλύτερους μαθητές και θα απαντούν στις ερωτήσεις. Από την άλλη, οι καλοί μαθητές θα βελτιωθούν επίσης, αφού θα προχωρά η ύλη των μαθημάτων χωρίς τον περισπασμό του χαμηλότερου βαθμολογικά μαθητή.

Σύμφωνα πάντα με τους υποστηρίζοντες μίας τέτοιας θέσης ο χωρισμός των παιδιών με βάση την επίδοσή τους στα σχολικά μαθήματα θα τεκμαίρεται με τους ελέγχους βαθμολογίας της προηγούμενης χρονιάς και με διαγνωστικά τεστ. Ωστόσο, αυτή η αντικειμενική αξιολόγηση ουσιαστικά προκαλεί ακόμα ισχυρότερες αντιδράσεις. Και τούτο επειδή είναι γνωστό πια (βλ. παλαιότερα άρθρα “σχολική επίδοση και κοινωνική προέλευση” ή “η σχολική επίδοση στο ελληνικό σχολείο”) ότι οι βαθμοί των μαθητών δεν εξαρτώνται μόνο από τη δική τους μελέτη, αλλά και από μία σειρά παραγόντων που είναι πέρα των δικών τους πεδίων ελέγχου (κοινωνικός ρόλος της οικογένειας, οικονομικό επίπεδό της, μόρφωση της οικογένειας, προσδοκίες υπολοίπων μελών). Εξάλλου, και τα ίδια τα τεστ θα είναι στην επίσημη διδασκόμενη ελληνική, που απέχει πολύ από τη γλώσσα που ομιλείται συχνά στην οικογένεια και στις παρέες των λεγόμενων αδύναμων μαθητών (εκεί δηλαδή όπου κοινωνικοποιούνται). Με άλλα λόγια ένας τέτοιος διαχωρισμός στατιστικά θα γινόταν προς όφελος των ανώτερων και εν μέρει των μεσαίων στρωμάτων· ουχί όμως των κατώτερων κοινωνικών ομάδων.

Αξίζει να τονίσουμε ότι με τον τρόπο αυτό θα ενισχύονταν όμως ο ίδιος ο ταξικός διαχωρισμός της κοινωνίας σε χειρώνακτες και πνευματικούς εργάτες. Βέβαια θα μπορούσε να ειπωθεί ότι αν αυτό βοηθήσει ένα μαθητή να βελτιώσει τη βαθμολογία του και το ανεβάσει το επίπεδό του τότε δεν πειράζει. Σαφώς και σε καμία τέτοια περίπτωση δεν θα υπήρχε καμία διαφωνία. Ωστόσο, είναι γνωστό ότι τέτοιες θέσεις ακούγονται μόνο από τα χείλη γονέων καλών μαθητών. Το αίτιο είναι συνήθως να απομονωθούν οι κακοί που παρασύρουν και -όπως και να έχει επηρεάζουν- το παιδί τους και δεν προχωράνε γρηγορότερα και καλύτερα τη διδακτέα ύλη.

Δεν πρέπει, ωστόσο, να παραβλέψουμε ότι αντικειμενικά το τμήμα των προχωρημένων θα γίνει καλύτερο και εκείνοι θα βελτιωθούν, ενώ αυτό των αρχαρίων έχει μικρή βελτίωση ή και καθόλου. Έχει αποδειχθεί ήδη με τα αγγλικά -όπου το μέτρο ίσχυσε- ότι το τμήμα των προχωρημένων μαθητών ήταν σε θέση να προχωρήσει πολλά κεφάλαια και να είναι πιο μπροστά, ενώ το τμήμα των αρχαρίων να υστερεί της ύλης σε σημαντικό βαθμό. Παράλληλα, οι πρώτοι είχαν τη χρονική ευχέρεια να εξασκηθούν με ποικίλων μορφών εξετάσεις, ενώ οι τελευταίοι βρίσκονταν σε ένα αέναο κυνήγι της ύλης χωρίς συχνά να κατανοούν και πάλι όσα μάθαιναν. Έτσι, γίνεται εύκολα κατανοητό ότι η πρόσβαση στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση των πρώτων θα είναι πιο εύκολη και πως οι δεύτεροι θα αποκλείονταν νωρίτερα.

Και στο μάθημα των Αγγλικών το επιχείρημα που ίσχυε ήταν ότι τα παιδιά ξεκινούν τα φροντιστήρια σε διαφορετική ηλικία, ενώ κάποια δεν εκπαιδεύονται καν σε κάποια ξένη γλώσσα. Με τη λογική όμως αυτή υπάρχουν χιλιάδες παιδιά δέχονται φροντιστηριακή εκπαίδευση σε πολλά άλλα μαθήματα. Υπάρχει βέβαια και το επιχείρημα ότι οι λεγόμενοι αδύνατοι μαθητές συχνά είναι οι πιο θορυβώδεις των τάξεων. Χωρίς να μπορούμε να δεχτούμε ένα τέτοιο σχόλιο, απλά ας πούμε ότι ενισχύει τη θέση μας ενάντια στο διαχωρισμό των τάξεων.

Δεν επιτρέπεται, εξάλλου, να ξεχνάμε ότι ένας τέτοιος διαχωρισμός θα παίξει σημαντικό ρόλο στην ίδια την ψυχολογία του παιδιού που αυτομάτως θα αισθανθεί κακό και ανάξιο ή αναλόγως θα εντάξει τον εαυτό του στην ελίτ ομάδα του σχολείου. Στην αδηφάγα σχολική κοινότητα -την οποία οι γονείς ελέγχουν και επηρεάζουν ακόμα περισσότερο- η αποτυχία θα οδηγούσε στον ιδιότυπο ρατσισμό των κακών μαθητών, οδηγώντας τον μέτριο στην αφάνεια. Μία τέτοια διάκριση, επιπρόσθετα, θα οδηγούσε τους μαθητές στη βαθμοθηρία -που ήδη σήμερα έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο δίδοντας ολοένα ελάσσονα σημασία στην παιδεία και τα μαθήματα- και αναγκαστικά θα επέβαλε περισσότερες διαγνωστικές εξετάσεις, σε μία εποχή που όλοι διαμαρτυρόμαστε για τις υπερβολικά πολλές εξετάσεις των μαθητών που τους αγχώνουν και τους απογοητεύουν χωρίς να επιτρέπουν στα παιδιά να αισθανθούν παιδιά. Και γνωρίζουμε παρακολουθώντας τις σχολικές αίθουσες ότι η βαθμοθηρία συνεπάγεται με μαθηματική ακρίβεια αθέμιτο ανταγωνισμό για τη βελτιστοποίησή της και αδιαφορία για την παρεχόμενη γνώση. Παράλληλα, στη λογική του κυνηγιού αυτού είναι βέβαιη η χρήση της φροντιστηριακής εκπαίδευσης σαν ένα επιπλέον βοήθημα στα παιδιά, που όμως θα επιβαρύνει ακόμα περισσότερο την ήδη δοκιμασμένη ελληνική οικογένεια.

Επιλογικά, μπορούμε να επαναλάβουμε ότι ο διαχωρισμός των τάξεων θα ενίσχυε μόνο τους μαθητές υψηλότερης βαθμολογίας, η οποία εξαρτάται από παράγοντες εξωατομικούς και κυρίως οικογενειακούς, και καθόλου ή πολύ λίγο τους λεγόμενους αδύναμους μαθητές. Σε κάθε όμως περίπτωση μία τέτοια λύση θα ήταν έξω από το πνεύμα της κρατικά παρεχόμενης παιδείας, που είναι η ισότιμη εκπαίδευση όλων των παιδιών ανερξάτητα από κοινωνική ομάδα, καθώς θα οδηγούσε στον αποκλεισμό των τέκνων των χαμηλότερων τάξεων από την ανώτατη εκπαίδευση.