Πολυπολιτισμικότητα και διαφορετικότητα

Δε χωρίζω τους ανθρώπους, όπως κάνουν οι στενόμυαλοι.
Δε με ενδιαφέρει η καταγωγή των πολιτών, ούτε η ράτσα που τους γέννησε.
Τους καταμερίζω με ένα μόνο κριτήριο,την αρετή
[1]
Στις νέες συνθήκες που έχει διαμορφώσει ο ΚΑ΄ αιώνας σε παγκόσμιο επίπεδο το να συζητήσει κάποιος για την πολυπολιτισμικότητα είναι ή ανώφελο ή επικίνδυνο. Και τούτο διότι η συνύπαρξη σε ένα δεδομένο ηθολογικά τόπο πολλών και διαφορετικών πολιτισμών, εκτός από είναι αυτονόητη είναι και αίτιο συγκρούσεων, ενοχλήσεων και παρεξηγήσεων. Ωστόσο, ο κάθε πολιτισμός έχει το χώρο του, αρκεί ο χώρος αυτός να είναι ανοιχτός προς τον άλλον, τον ξένο, το διαφορετικό. Αυτό είναι ίσως η κύρια προϋπόθεση για την επιβίωση του κάθε πολιτισμού.
Η επινοητική φύση του εθνικού κράτους δεν μπορεί πλέον να διατηρήσει το μύθο ενός πολιτισμικά και εθνικά ομοιογενούς πληθυσμού. Η διεθνής μετανάστευση έχει γίνει αναπόσπαστο στοιχείο του σύγχρονου διεθνούς συστήματος. Οι οικονομίες των ανεπτυγμένων χωρών είναι δύσκολο να λειτουργήσουν χωρίς τη διαρκή ενστάλαξη εργασίας από τα φτωχότερα κράτη, τα οποία με τη σειρά τους είναι όλο και πιο εξαρτώμενα από τα εμβάσματα των μεταναστών[2].
Το παγκόσμιο σύστημα των κρατών-εθνών υφίσταται σήμερα βαθιές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο διασφαλίζει αυτό που η Seyla Benhabib περιγράφει ως κεντρικούς τους στόχους, την εδαφική κυριαρχία, το διοικητικό έλεγχο, τη σταθεροποίηση της συλλογικής πολιτισμικής ταυτότητας και την επίτευξη πολιτικής νομιμοποίησης. Οι μεταναστευτικές ροές ωθούν τα εθνικά κράτη στην επανεξέταση αυτών των στόχων. Σήμερα πια οι παλαιότερες αντιλήψεις για την υπηκοότητα γίνονται όλο και πιο παρωχημένες, καθώς αυξάνεται η επίγνωση ότι τα άτομα έχουν πολλαπλές ταυτότητες.
Η σύγχρονη μετανάστευση εκδηλώνεται με τεκτονικές μετακινήσεις μεγάλων πληθυσμών, που όσες φορές σημειώθηκαν άλλαξαν τον πολιτισμό και τη γεωγραφική του κατανομή[3]. Κι ας μη λησμονούμε ότι η μετανάστευση δεν οφείλεται μόνο σε άμεσα οικονομικούς παράγοντες (αναζήτηση καλύτερης εργασίας και ποιότητας ζωής), αλλά και στις πολιτικές πρακτικές των λεγόμενων δυτικών κοινωνιών και των ανεπτυγμένων κρατών. Οι πολεμικές συγκρούσεις για τον έλεγχο εδαφών και πληθυσμών και ο σύγχρονος οικονομικός πόλεμος έχουν δημιουργήσει μια νέα γενιά μεταναστών, στους οποίους άρχισαν ήδη να προστίθενται και οι κλιματικοί πρόσφυγες.

Ψυχοκοινωνικά η ξενοφοβία δεν είναι παρά μια αντίδραση που αποκαλύπτει τις αντιφάσεις μιας όλο και πιο κατακερματισμένης και ανασφαλούς κοινωνίας. Μέσα από την ξενοφοβία εκδηλώνεται ο φόβος για όποιον είναι διαφορετικός. Ζούμε σε μια κοινωνία στην οποία νιώθουμε συνεχώς να απειλούμαστε. Καθημερινά πιεζόμαστε από ένα ανυπέρβλητο αγχώδες αίσθημα απειλής. Η οικονομική κρίση, οι επαγγελματικοί φόνοι, η επιδίωξη της κοινωνικής καταξίωσης και προβολής μάς πνίγουν σε μια ιοκάστεια αγχόνη μπροστά στην απειλή της αποκάλυψης των αδυναμιών μας.
Ζούμε σε μια κοινωνία πιο ανοιχτή και πιο κινητική, στην οποία οι επαφές ανάμεσα σε διαφορετικούς πληθυσμούς είναι πιο εύκολες και αυξάνονται διαρκώς. Πλάι στο άνοιγμα και στη διαθεσιμότητα εκδηλώνεται και η επίταση της ανησυχίας, που τροφοδοτεί την απόρριψη των άλλων.
Η ξενοφοβία, βέβαια, συνδέεται και με την κρίση ταυτότητας. Γεννιέται όταν μια ταυτότητα αισθάνεται ότι κινδυνεύει από απειλές που δεν είναι άμεσα αναγνωρίσιμες. Η παγκοσμιοποίηση, εκτός του ότι θέτει υπό αμφισβήτηση την ταυτότητά μας, απειλεί και την ικανότητά μας για δράση. Όλο και πιο συχνά αισθανόμαστε ανήμποροι και ανίσχυροι.
Βρισκόμαστε μπροστά σε μια αληθινή κατάρρευση του εγώ. Τότε γίνεται εύκολο να φορτώσουμε την ευθύνη γι' αυτή την κατάσταση σε κάποιον άλλον, ο οποίος είναι αναγνωρίσιμος από το ένα ή το άλλο ειδικό του γνώρισμα. Η αόριστη και ασύλληπτη απειλή μπορεί έτσι να εντοπιστεί και επομένως μπορεί να αποκρουστεί πιο εύκολα. Είναι η δυναμική του αποδιοπομπαίου τράγου[4].
Η διαφορετικότητα του Άλλου είναι ένα πρόσχημα για να προβάλουμε πάνω του τις δικές μας αγωνίες. Απορρίπτοντάς τον θέτουμε σε κίνηση την άρνηση της ανθρωπιάς του Άλλου. Η απανθρωποποίηση αυτή γεννά τον απόλυτο Ξένος, που μεταμορφώνεται σε παγκόσμια απειλή απέναντι στην οποία πρέπει να αμυνθούμε.

[1] Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Μέγας Αλέξανδρος, απόσπασμα από τον όρκο του Μ. Αλεξάνδρου στην Ώρη.

10 έκριναν :

thinks είπε...

Νομίζω πως η ίδια η εισαγωγή σου από τον Πλούταρχο γεννά ένα ερώτημα βασικό για τα προτεινόμενα στο υπόλοιπο κείμενο. Η θέση του κειμένου, αν την είδα σωστά, είναι ότι ο υπερπληθυσμός, τα επικοινωνιακά και μεταφορικά μέσα, και γενικότερα η παγκοσμιοποίηση που φέρνει όχι μόνο όλους κοντύτερα τον ένα στον άλλον αλλά και "ανακατεύει το καζάνι" με μετακινήσεις πληθυσμών, και, όλα αυτά φέρνουν την κατάσταση την οποία αναλύεις. Η εισαγωγή, συνηγορεί. Όμως η εισαγωγή γράφτηκε πριν 2.000 χρόνια, πράγμα που εννοεί πως ο Πλούταρχος έβλεπε αυτά που βλέπουμε σήμερα σε ένα κόσμο κάθετα διαφορετικό. Ο κοινός παρανομαστής λοιπόν δεν είναι οι σημερινές πραγματικότητες και καταστάσεις, αλλά ο άνθρωπος, ο οποίος ούτε γραμμάριο δεν έχει αλλάξει σε 4.000 χρόνια και παραπάνω... Ο άνθρωπος από φύση είναι ρατσιστής, εκλεκτικός, και λειτουργεί κοινωνικά με Δαρβινική εξέλιξη -αυτά βγαίνουν στην επιφάνεια από χρονικές σθνθήκες, προέρχονται όμως από την διαχρονική φύση μας...

ο δείμος του πολίτη είπε...

Δε διαφωνώ, thniks, για το σχόλιό περί του εισαγωγικού. Πιο κοντά στο κείμενο (και στο επόμενο) στέκεται το καταληκτικό απόφθεγμα του Μαρξ από το 'μανιφέστο". Ωστόσο, εκείνο δε φανερώνει άμεσα την πολυπολιτισμικότητα, αλλά έναν επαναστατικό διεθνισμό (μακριά από τις δικές μου διατυπώσεις).

Ωστόσο, διαφωνώ με την ερμηνεία που δίνεις στην εξέλιξη. Ο άνθρωπος δεν είναι ρατσιστής. Εκ φύσεως προστατεύει μόνο την οικογένειά του και ως φυλή τη μικρή έκταση διατροφής. Σήμερα όμως κοινωνικά τούτο εξελίχθηκε σε εθνικισμό, ρατσισμό. Σε έναν δηλαδή αφύσικο εκβαρβαρισμό.

Η κοινωνική εξέλιξη που θέτεις δεν είναι παρά η εκμετάλλευση του αδύναμου ή γενικότερα η αντιανθρώπινος και κανιβαλιστικός άκρατος ανταγωνισμός και ατομισμός. Είναι φαινόμενο γενικότερο, που σαφώς εκφράζει και ξενοφοβικά ήθη.

ΣΠΙΘΑΣ είπε...

Δεν αρκούν οι πεποιθήσεις, ούτε οι καλές προθέσεις, Δήμο, όσο και αν αποτελούν τις αναγκαίες προυποθέσεις.

Ο υπερπληθυσμός και ο αστικός συνωστισμός συμβάλλει άμεσα στα ξενοφοβικά σύνδρομα.

Το ανθρώπινο είδος (αλματώδη άυξηση του πληθυσμού) κινδυνεύει να κάνει εκείνο που τα άλλα έμβια συστήματα ποτέ δεν κάνουν.
Δηλαδή να ππροκαλέσει αυτοασφυξία.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Σπίθα, δε θα διαφωνήσω καθόλου. Ωστόσο, δεν είναι η αστικοποίηση. Παραβλέπεις ότι στην ύπαιθρο η μισαλλοδοξία και η διαφορετικο-φοβία είναι ισχυρότερες. Αντίθετα, στο απρόσωπο αλλοτριωμένο αστικό περιβάλλον αναλογικά υπάρχει μεγαλύτερη ανεκτικότητα μέσα.

ΣΠΙΘΑΣ είπε...

Δεν παραβλέπω τι γίνεται στα μη αστικά κέντρα. Άλλο "ύπαιθρος", Δείμο και άλλο αλλοτριωμένη κοινωνία.

Το επεκτείνεις το θέμα και θα πρέπει να εμβαθύνουμε στο ζήτημα.

Δεν συμφωνώ, ότι υπάρχει ανεκτικότητα, όπως αναφέρεις, στις μεγαλουπόλεις.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Τα αστικά κέντρα -αναλογικά με τον πληθυσμό τους- είναι πιο ανεκτικά στη διαφορετικότητα. επειδή είναι απρόσωπα, Σπίθα, και κυριαρχεί η αδιαφορία για τον άλλον, αυτό μεταφράζεται (έστω και κατά λάθος) σε ανεκτικότητα (=αδιαφορία & αποδοχή).

Οι κλειστές κοινωνίες εκ των πραγμάτων δεν ανέχονται το διαφορετικό. Για αυτό όλοι οι στιγματισμένοι σε χωριά (πόρνες, ομοφυλόφιλοι, κομμουνιστές κτλ) κατέφευγαν πάντα στα άστη.

Ασκαρδαμυκτί είπε...

Οι Έλληνες, πάντως, δεν είμαστε ρατσιστές!
Μόνο ξενόφοβοι είμαστε...

ο δείμος του πολίτη είπε...

Ω, ναι, Άσκαρ...

Ανώνυμος είπε...

Δήμο, νομίζω ότι ο καθένας μπορεί να αναπτύξει διαφορετική επιχειρηματολογία στο ζήτημα που πραγματεύεσαι και να έχει δίκιο. Εξαρτάται πάντα από τις συνθήκες που το βλέπει και το ζει ο καθένας και βεβαίως από την παιδεία που διαθέτει. Μεγάλο ρόλο παίζουν και το ΜΜΕ, οι μεγάλοι 'δάσκαλοι' της εποχής μας. Όταν ακούς πχ. ότι αυξήθηκε η εγκληματικότητα και εμμέσως αφήνετε να εννοηθεί ότι γι' αυτό φταίνε οι αλλοδαποί, αποκρύπτοντας το γεγονός ότι τα περισσότερα εγκλήματα γίνονται από ημεδαπούς, φυσιολογικό είναι να εκπαιδευόμαστε, υποσυνείδητα αν θες, στην ξενοφοβία και να τη δεχόμαστε ως κάτι απολύτως φυσιολογικό.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, ο σεβασμός της διαφορετικότητας του άλλου, του ξένου, του μη οικείου, είναι αφενός δείγμα πολιτισμού και παιδείας κι αφετέρου αμβλύνει τις αποστάσεις και φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Τελευταίε, ουδόλως διαφωνώ. Βέβαια το διαφορετικό πάντα ενοχλούσε. Τα τηλεοπτικά ΜΜΕ απλά έχουν ξεπεράσει κατά πολύ τα όρια με τις επιφανειακές παρουσιάσεις τους. Ωστόσο, ίσως πρέπει να σημειώσουμε ότι και τούτο είναι παιχνίδι του συστήματος για τον αποπροσανατολισμό της κοινής γνώμης.

Ορισμένα από αυτά που έθεσες τα έχω εντάξει σε μελλοντική δημοσίευση...

ShareThis