Επενδύοντας στην ειρηνική πολυπολιτισμική συνύπαρξη

(συνέχεια από τα 

πολυπολιτισμικότητα και διαφορετικότητα, 

ξενοφοβία, αντι-πολυπολιτισμικότητα και νέο-εθνικισμός 
και αντιδημοκρατική επίθεση στην κοινωνική συνοχή)

Προκειμένου να αποφύγουμε τη σκόπελο της άρνησης κατά το πρότυπο των στείρων μετανεωτερικών κρίσεων, ας αναρωτηθούμε πώς τελικά επιτυγχάνεται μία ειρηνική πολυπολιτισμική συνύπαρξη.

Καθώς έχει αποδειχθεί ότι η φτώχεια και η γκετοποίηση είναι τα κύρια αίτια που θέτουν τους μετανάστες στην πρώτη θέση πιθανής εγκληματικότητας, η κοινωνική ένταξη ουσιαστικά αποτελεί επιτακτική ανάγκη ώστε να λειτουργήσει προληπτικά για αντικοινωνικές δράσεις. Στις ελάχιστες έρευνες που καταγράφουν την άποψη των ίδιων των μεταναστών διαπιστώνεται, ειδικά στους πολυπληθείς δήμους μια ανησυχητική τάση αποξένωσής τους από την τοπική κοινωνία, επιφύλαξη και αναπαραγωγή φοβικών στερεοτύπων σε σχέση με τους Έλληνες[1].

Η διάχυση των αντιρατσιστικών και πολυπολιτισμικών πρακτικών και σχημάτων σκέψης και αντίληψης στον κοινωνικό ιστό αποτελεί προαπαιτούμενο για την πολιτισμική ένταξη των μεταναστών στην κοινωνία υποδοχής[2].  Εξάλλου, τα εργατικά, τα μικροαστικά και τα μεσαία στρώματα συνδέονται άμεσα μεταξύ τους, εφόσον όλα δέχονται τις νεοφιλελεύθερες επιδρομές στα δικαιώματά τους, εφόσον όλα εχθρό έχουν το δημοκρατικό κράτος. Μόνες διαφορές αποτελούν το μεταμοντέρνο ιδεολόγημα της καταναλωτικής τους δύναμης -ως ένδειξη φτώχειας και πλούτου και κατά συνέπεια της κοινωνικής επίδειξης σε σημείο κανιβαλισμού- και η σοφιστεία της εθνικής ταυτότητας και της τοπικής πολιτιστικής καθαρότητας ή ομογενοποίησης της κοινωνίας[3].

Στη σημερινή πλήρως απολιτικοποιημένη κοινωνία μας, η ίδια η η συμμετοχή στα κοινά μοιάζει να αποτελεί την κύρια διέξοδο από τη μισάνθρωπη νεορατσιστική αντίδραση. Η συνεργασία μεταξύ των πολιτών, ως αντίδραση απέναντι στην απομόνωση, την αλλοτρίωση και τον ατομισμό, τους κοινωνικοποιεί και τους φέρνει κοντά στην αποδοχή του Άλλου, του διαφορετικού. Και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τη συμμετοχή σε πολιτικές οργανώσεις ή δημοτικές κινήσεις και πρωτοβουλίες. Ομοίως ακόμα και η συμμετοχή σε αθλητικές ομάδες και κοινούς επαγγελματικούς ή πολιτιστικούς συλλόγους, ακόμα και σε συλλόγους γονέων και κηδεμόνων, αποτελεί μία διέξοδο που δύναται να φέρει κοντά τις διαφορετικές ομάδες. Ο αγώνας, εξάλλου, για ένα κοινό σκοπό σε ένα πολυφυλετικό περιβάλλον περιορίζει τις ρατσιστικές στάσεις και αντιλήψεις, παραδειγματίζοντας τα τέκνα τους.

Και θα ήταν ιδιαίτερα ουτοπικό να περιμένουμε από δύο γενιές που γαλουχήθηκαν με αρχαιολάγνες, επαρχιώτικες, ξενοφοβικές και ρατσιστικές αντιλήψεις να αλλάξουν τώρα κοινωνική στάση και δεχτούν τα πολυπολιτισμικά κελεύσματα των καιρών. Έτσι, είμαστε υποχρεωμένοι να επενδύσουμε στη νέα γενιά, με τη -φρούδα;-  ελπίδα να επηρεαστούν από τους νεώτερους και οι πρεσβύτεροι.

Και η επένδυση στη νέα γενιά μπορεί να γίνει μόνο μέσα από μία ουσιαστική εκπαίδευση. Η παρουσία, άλλωστε, τόσων αλλοδαπών μαθητών οδηγεί υποχρεωτικά στην επανασχεδίαση των σχολικών παρεμβάσεων και λειτουργιών και στην εφαρμογή ικανών πολιτικών επιτυχούς ένταξης στην τοπική κοινότητα. Η γκετοποίηση, αντίθετα, βοηθά μόνο στη συγκρότηση ομάδων παραβατικής δράσης μεταξύ ομοεθνών.

Είναι αναγκαίο, λοιπόν, να δημιουργηθούν δομές που θα στοχεύουν στην πρόληψη της αποτυχίας και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου. Η ενισχυτική διδασκαλία σε συνδυασμό με την υποστήριξη της οικογένειας μέσα από δράσεις της σχολής γονέων και των τοπικών συλλόγων γονέων και κηδεμόνων μπορούν να συμβάλλουν καταλυτικά στην προστασία των μαθητών. Και καθώς η Ελλάδα μετατρέπεται σε πολυγλωσσική κοινότητα, απαιτείται πια η ίδρυση σχολείων που να διδάσκουν στη μητρική γλώσσα των μεταναστών. Πέρα από πιθανές εξάρσεις εθνικιστικών παραληρημάτων, η ενίσχυση της εθνικής τους παιδείας κρίνεται αναγκαία και σύμφυτη με το πνεύμα της ισότητας και του ανθρωπισμού.

Όσο όμως το εκπαιδευτικό σύστημα μένει στη στειρότητα της πατριδοκαπηλίας και του νεοεθνικισμού, κάθε πολιτισμική συνύπαρξη θα μένει μετέωρη. Η ταυτόχρονη παρουσία Ελλήνων κι αλλοδαπών μαθητών στην ίδια τάξη διδάσκει την ειρηνική συμβίωση και την αποδοχή από μικρή ηλικία, ενώ ταυτόχρονα τους κοινωνικοποιεί σε ένα πολυγλωσσικό περιβάλλον.

Επιπρόσθετα, η συνεργασία (που πρέπει επιτέλους να γίνει βιωματική κι όχι θεωρητική) Ελλήνων κι μεταναστών μαθητών σε διαθεματικές εργασίες (μέσα κι έξω από το σχολείο για οποιοδήποτε απτό θέμα με συγκεκριμένο στόχο) τους φέρνουν σε στενή επαφή, χωρίς τη ενήλικη διαμεσολάβηση -που πιθανόν θα αντιδράσουν αρνητικά- προκειμένου να βγάλουν ένα θετικό για την ομάδα αποτέλεσμα. Μαθαίνουν να συνεργάζονται έμπρακτα (εφόσον ακολουθούνται οι σωστές παιδαγωγικές και διδακτικές προσεγγίσεις) αντιδρώντας στην απομόνωση, την αδιαφορία και το φόβο για τους μετανάστες με ό,τι θετικό σημαίνει τούτο για τη μελλοντική κοινωνία.

Από την άλλη, οι κοινές πολιτιστικές δράσεις (καλλιτεχνικές εκθέσεις, συναυλίες κτλ), μπορούν να συνεισφέρουν τα μέγιστα. Ενδέχεται να λαμβάνουν χώρα σε ένα κοινό πρόγραμμα, σε μία κοινή εκδήλωση παραδοσιακοί χοροί, προβολή λαογραφικών στοιχείων, ηθών κι εθίμων φέρνοντας έτσι σε βαθύτερη επαφή τον ένα λαό με τον άλλο. Η ίδια η παρουσίαση εθίμων των μεταναστών σε εκδηλώσεις εξασφαλίζει τον αναγκαίο σεβασμό για την άλλη κουλτούρα, καλλιεργεί ένα πνεύμα αποδοχής του διαφορετικού και μια αρμονική συμβίωση.

Αξίζει, συμπληρωματικά, να τονίσουμε ότι ο αθλητισμός είναι ίσως ο καλύτερος φορέας κοινωνικοποίησης Ελλήνων και αλλοδαπών. Η συμμετοχή στην ίδια ομάδα γόνων -όχι σε αντίπαλες- μεταναστών και ελληνόπουλων αποτελεί την ισχυρότερη ασπίδα για αρμονική κοινωνική ενσωμάτωση των αλλοδαπών, μια και το αθλητικό πνεύμα και πάθος είναι κοινό σε όλο τον κόσμο.

Η δε κατάρτιση μικτών ομάδων προσφύγων-μεταναστών και Ελλήνων ανέργων μπορεί να αποτελέσει ένα γόνιμο έδαφος συνθετικών διαδικασιών μέσα από βιωματικές εμπειρίες. Προσφέρει την ευκαιρία για διάλογο ως προς τις αμοιβαίες προκαταλήψεις, τις αντιθέσεις ή τα κυρίαρχα στερεότυπα, προάγει την αλληλοκατανόηση και την αλληλεγγύη, την αμοιβαία υποστήριξη και τη συνεργασία. Μέσα στη λειτουργία μιας τέτοιας ομάδας ενισχύεται η συνεργατικότητα και η κοινή προσπάθεια αντιμετώπισης της γλωσσικής και πολιτισμικής διαφοράς, λύνονται προβλήματα αμοιβαίας καχυποψίας ή του όποιου εθνικιστικού ανταγωνισμού[4].

---

[1] Γκ. Καπλάνι, Η δημιουργία κοινών χώρων διάδρασης, επικοινωνίας και αλληλογνωριμίας ανάμεσα στον γηγενή πληθυσμό και στους μετανάστες στην τοπική κοινωνία, Τοπική Αυτοδιοίκηση και μετανάστες, σελ. 68.

[2] Π. Γετίμης, Μ. Θεοδωρουλάκης, Λ. Κρέτσος, Έρευνα-Μελέτη για την εκπόνηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Για τους μετανάστες στην Ελλάδα", Ινστιτούτο Αστικού Περιβάλλοντος και Ανθρώπινου Δυναμικού, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Αθήνα, 2002.

[3] Δήμος Χλωπτσιούδης, Τοπική Αυτοδιοίκηση, προοπτικές κοινωνικής ανάπτυξης και κοινοτικής συνοχής, Θεσσαλονίκη 2010 (ανάτυπο).

[4] Δήμος Χλωπτσιούδης, ό.π.