κρίσεις για το "Νέο Λύειο": ακόμα πιο ταξικό το "Νέο Σχολείο"

Επίτηδες καθυστέρησα να εξετάσω τις εξελίξεις για το Νέο Λύκειο για να μπορέσω να σχηματίσω μια αναλυτικότερη και πιο κριτική εικόνα. Από τη μια ορισμένες καινοτομίες μου κέντρισαν το ενδιαφέρον, από την άλλη ορισμένες ιδέες με ενόχλησαν. Βασική «φιλοσοφία» του νέου Λυκείου είναι η απεξάρτηση του λυκείου από τις εξετάσεις εισαγωγής στα ΑΕΙ, ενδοσχολικές εξετάσεις που δεν θα απαιτούν αποστήθιση και αντιγραφή και περισσότερος ελεύθερος χρόνος για τους μαθητές.

Πράγματι οι μαθητές μας είναι οι σκληρότερα εργαζόμενοι στη χώρα τούτη και μάλιστα με την ψευδαίσθηση της επένδυσης χρόνου καθώς ο κόπος τους θα ανταμειφτεί μετά από χρόνια. Ωστόσο, το Νέο Λύκειο δε μοιάζει να αυξάνει τελικά τον ελεύθερο χρόνο των μαθητών, αφού αυτός θα καλύπτεται με μαθήματα επιλογής.

Διαβάζοντας το κείμενο της παρουσίασης του Νέου Λυκείου, βλέπουμε μία, θα έλεγα, γενικόλογη διάταξη του προγράμματος. Ναι, μεν βλέπουμε τη φιλοσοφία, αλλά επί του πρακτέον δεν καταγράφεται κάποιο συγκεκριμένο πρόγραμμα (πχ πόσες ώρες θα διδάσκονται τα αρχαία, τα μαθηματικά, η ιστορία κλπ). Την ίδια στιγμή δεν έχουν οριστεί οι παράμετροι της ύλης.

Η λογική της ύλης (αναλυτικό πρόγραμμα) είναι μία απαρχαιωμένη μέθοδος αντίληψης του σχολικού βίου και της διδακτικής. Εδώ και δεκαετίας πάγιο αίτημα είναι η διαμόρφωση του λεγόμενου curicilum, ενός κυλιόμενου διδακτικού προγράμματος μακριά από τη στενή έννοια της ύλης. Σε τούτο στα λόγια το Υπουργείο πλησιάζει, αλλά ακόμα απέχει πολύ. Οι προθέσεις δε σκιαγραφούν κάποιο curicilum, αλλά μάλλον ένα πιο χαλαρό αναλυτικό πρόγραμμα. Και εδώ, ουσιαστικά δεν έχουμε κάποια καινοτομία, ούτε και φυσικά δίνεται η ελευθερία που πρέπει στον εκπαιδευτικό να προσαρμόσει το μάθημα στις πραγματικές επιθυμίες κι ανάγκες των μαθητών. Παράλληλα, πουθενά δε βλέπουμε να γίνεται λόγος για ανοιχτό διάλογο μέσα στην τάξη. Πώς θα έχουμε συνειδητοποιημένο πολίτη -όπως διατείνεται η Υπουργός- χωρίς διάλογο;

Και βέβαια, ακόμα μία φορά, το Υπουργείο δείχνει να διαιωνίζει το φόβο του για την Τοπική Αυτοδιοίκηση. Στο ιστολόγιο αυτό έχουμε καταθέσει και παλαιότερα προτάσεις για την αυτοδιοικητική συνεισφορά σε μια δημοκρατική παιδεία. Σαφώς και η παιδεία δεν μπορεί να γίνει μία ακόμα δημοτική ευθύνη, μία επιπλέον αβάσταχτη οικονομικά αρμοδιότητα της αυτοδιοίκησης που περιορίζει το ρόλο του κράτους. Η κατανόηση όμως της εκπαίδευσης ως μίας κοινωνικής διαδικασίας, που εξυπηρετεί το γενικό όφελος, συνιστά τον πυρήνα του επιχειρήματος για την ενεργοποίηση της αυτοδιοικητικής παρέμβασης.

Η εκπαιδευτική πολιτική ενός δήμου δεν μπορεί να περιορίζεται στη διανομή κονδυλίων για λειτουργικές δαπάνες. Χωρίς η πρωτοβάθμια Τοπική Αυτοδιοίκηση να διεκδικεί την ευθύνη χάραξης της εκπαιδευτικής πολιτικής, είναι αναγκαίο να συμμετέχει στην παιδαγωγική διαδικασία. Η πρότασή μας ξεφεύγει από τη χιλιοειπωμένη ανάγκη για διδασκαλία τοπικής ιστορίας, αλλά τονίζει την ανάγκη να προστεθούν αντικείμενα διαθεματικών εργασιών που να βγάζουν το σχολείο στην τοπική κοινότητα. Η μαθητική ματιά στον κοινωνικό περίγυρο και η παρουσίαση όχι μόνο επιτρέπει να ακούγονται οι προτάσεις των νέων, αλλά κυρίως διαμορφώνουν συνείδηση ενεργούς συμμετοχής στους μαθητές. Τους εκπαιδεύει να παρατηρούν και να ενδιαφέρονται για τη γειτονιά τους, τους μαθαίνει να προτείνουν και τους προετοιμάζει ως πολίτες που θα συμμετέχουν σε μία δημοκρατία που έμαθε να τους ακούει[1].

Την ίδια στιγμή από το σχεδιασμό απουσιάζουν εντελώς οι παράλληλες δράσεις (οργανωμένος σχολικός αθλητισμός, σχολική εφημερίδα, προσωπικά ιστολόγια μαθητών υπό τη φόρμα του σχολείου κλπ). Θέλουμε οι μαθητές να ασχοληθούν με τις νέες τεχνολογίες και τα ενδιαφέροντά τους, αλλά πουθενά δεν αντανακλώνται τέτοιες δράσεις. Στην ίδια λογική πουθενά δε βλέπουμε να καθρεφτίζονται πολιτιστικές δράσεις μέσα στο σχολείο (εκθέσεις φωτογραφίας, συναυλίες μαθητών, φεστιβαλικές ενδοσχολικές δράσεις κλπ).

Εξαιρετικά θετικό στοιχείο είναι η εισαγωγή των διαθεματικών εργασιών. Από χρόνια φωνάζω για την αναγκαιότητά τους. Βέβαια, το ερώτημα είναι πώς θα καταφέρουν μαθητές που ποτέ δεν έκαναν ανάλογη εργασία και απαίδευτοι εκπαιδευτικοί να πετύχουν μία σωστή εργασία. Ελπίζω το θέμα να λυθεί.

Δεν είμαι από εκείνους που θα πουν ότι όλα γίνονται για τα φροντιστήρια. Αυτή η πατάτα μάλλον ανήκει σε όσους απλά αναζητούν στραβά. Τα φροντιστήρια θα προσαρμοστούν και ως επιχειρήσεις και εδώ θα βρουν τρόπο να βγάλουν χρήματα, όπως και σε κάθε μεταρρύθμιση. Εκείνοι που εύκολα λένε ότι θα θησαυρίσουν, ας προτείνουν επώνυμα την απαγόρευση λειτουργίας τους και την πλήρη ενσωμάτωσή τους είτε στην ιδιωτική εκπαίδευση είτε στη δημόσια.

Ωστόσο, τα βασικά ερωτήματα και οι ενστάσεις μας δεν είναι στο σχέδιο του Υπουργείου. Πώς θα μπορέσει να προχωρήσει ένα τέτοιο πρόγραμμα όταν δεν υπάρχουν ελεύθερης πρόσβασης εργαστήρια Η/Υ ή όταν δεν υπάρχουν Η/Υ σε κάθε σπίτι; Όταν δεν υπάρχουν ειδικά ηλεκτρονικά σχολικά εγχειρίδια, αλλά μόνο τα χάρτινα σε μορφή pdf; Όταν αντί να αυξάνεται, μειώνεται ο συνολικός προϋπολογισμός; Όταν οι εκπαιδευτικοί ακόμα μία φορά φαίνονται απροετοίμαστοι και απαίδευτοι στο νέο σύστημα;

Το θέμα δεν είναι να αλλάξει απλά το πρόγραμμα, αλλά όλη η μορφή του σχολείου. Καλή η διαθεματικότητα, αλλά απαιτεί κονδύλια, εργαστήρια. Καλή η νέα προσέγγιση, αλλά ακόμα δεν άγγιξε τις ανάγκες του νέου σχολείου. Ακόμα διατηρεί το βραχνά των εξετάσεων χωρίς να ξεκαθαρίζεται η βαθμολογική βαρύτητα της διαθεματικής εργασίας κι ούτε καν διαφαίνονται τα αξιολογικά κριτήρια (ποιοι θα τη βαθμολογούν; Με τι κριτήρια; Πώς διασταυρώνεται/τεκμαίρεται η -όσο είναι δυνατόν- αντικειμενική αξιολόγησή της και η αποφυγή αντιγραφής;

Δεν είχα αυταπάτες για τη μείωση της ταξικότητας του Νέου Λυκείου. Αν μάλιστα το συνδυάσουμε με τη "Νέα Διοίκηση στο Νέο Σχολείο" και τις συγχωνεύσεις σχολείων, βλέπουμε ότι οι ταξικές διακρίσεις συνεχίζονται κι επεκτείνονται.

Το Νέο Σχολείο όχι απλά είναι ταξικό, αλλά και άνισο γεωγραφικά (στη χώρα ή στα αστικά κέντρα) έχοντας υποβαθμισμένα σχολεία και αναλυτικά προγράμματα σε υποβαθμισμένες περιοχές. Η πρόταση του Υπουργείου δεν διαθέτει ουσιαστικά ένα σταθμισμένο πρόγραμμα, αλλά αποτελεί μία διαφορετική προσέγγιση του υπάρχοντος ταξικού σχολείου. Δεν υπάρχουν γεωγραφικές αντισταθμίσεις, δεν υπάρχουν τοπικές προσαρμογές στο πρόγραμμα. Η σχολική επίδοση ακόμα μία φορά θα εξαρτάται από την κοινωνική προέλευση του μαθητή. Η οικονομκική δυνατότητα  της οικογένειας (όχι για την παραπαιδεία, αλλά για όλα τα άλλα -πολιτιστική μόρφωση, δημιουργική αξιοποίηση ελεύθερου χρόνου, διάθεση Η/Υ κι ευρυζωνικότητας κλπ-) και το μορφωτικό της επίπεδο (για διαθεματικές εργασίες, αντίληψη της ανάγκης προσαρμογής κι εκπαίδευσης βιωματικό στον κυβερνοχώρο κλπ) θα αποφασίζουν τη μαθητική βαθμολογία, κι όχι η δουλειά του μαθητή.

---

[1] Δήμος Χλωπτσιούδης, Τοπική Αυτοδιοίκηση προοπτικές ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής (ανάτυπο), 2010, σελ. 87 κ.έ.