Βλέπω εδώ και καιρό το ντοκιμαντέρ του ΣΚΑΪ. Παλαιότερα είχα γράψει με αφορμή τη σειρά τεκμηρίωσης για το εθνικό ζήτημα και τις θέσεις μου για το έθνος και το εθνικό κράτος. Τούτη τη φορά θα ήθελα να αναφερθώ στην ίδια τη σειρά. Η φράση μια από τα ίδια θα ήταν η πιο ταιριαστή. Στην ουσία η σειρά ντοκιμαντέρ δεν προσθέτει τίποτε απολύτως στην ιστορική προσέγγιση. Η σχολική ιστορία που μάθαμε κάποτε επαναλαμβάνεται ως ένα τίποτα με μπόλικη δόση θεάματος. Ενώ η Ιστορία έχει προχωρήσει τόσο πολύ από την εποχή που άφησα το σχολείο, η σειρά προτιμά να επαναλαμβάνει τις ίδιες γνωστές θέσεις (με λιγοστές εξαιρέσεις που -και πάλι διδάσκονταν- διδάσκονταν στην αλλοτινή Γ΄ δέσμη).
Ουσιαστικά επαναλαμβάνεται η πλέον συντηρητική άποψη για την Ιστορία: η γεγονοτολογία και ο προσωποκεντρισμός. Ηρωισμός, γεγονότα, μάχες, πρόσωπα και προσωπικές συγκρούσεις. Αυτά είναι τα κύρια συστατικά της σειράς για την οποία τόσα ειπώθηκαν και γράφηκαν. Μάλλον, όμως οι διθύραμβοι πρέπει να γίνουν λίβελλοι. Ακόμη μία φορά βλέπουμε την επιφανειακή απολίτικη προσέγγιση της Ιστορίας δίκην παραμυθιού. Ένα ανούσιο όμως παραμύθι, σύμφωνα με τον Πολύβιο. Καμία απολύτως αναφορά σε ιδεολογικές συγκρούσεις. Επιφανειακές μόνο αναφορές στο ρόλο των ξενόφερτων κομμάτων και του εμφυλίου πολέμου. Ουδείς λόγος στα οικονομικά και ιδεολογικά ζητήματα ανάμεσα σε οπλαρχηγούς, καπεταναίους και κοτζαμπάσηδες. Κι όμως η σύγκρουση ήταν μία βαθιά αστική σύγκρουση ανάμεσα σε εκείνους που αναζητούσαν ένα αστικοδημοκρατικό καθεστώς και σε εκείνους που ήθελαν την παλιά μεσαιωνική παραγωγή των τσιφλικιών.
Ομοίως δε καμία απολύτως αναφορά δε γίνεται στις βαθιές ιδεολογικές διαφορές και το ρόλο του ιμπεριαλισμού. Η ευρωπαϊκή επιθυμία διατήρησης του status quo και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας δε δικαιολογείται αν δε δούμε το βαθύ ρόλο που διαδραμάτιζαν οι αστοί τόσο στη Γαλλία (καθώς μετά την παλινόρθωση ήταν ακόμα δυνατοί και δεν έχασαν την επιθυμία να αναλάβουν εκείνοι την εξουσία) όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη (που είχαν ήδη διδαχθεί τη σημασία της επανάστασης και της ανάληψης της εξουσίας). Ήδη στην Αγγλία ο έλεγχος αυτός είχε επιτευχθεί με την τοποθέτηση του Κάνινγκ και αργότερο την πρωθυπουργία του. Ανάλογες κινήσεις -δειλές ακόμα- συντελούνταν και με τους Ρώσους αστούς και πλοιοκτήτες που ήθελαν ελεύθερο θαλάσσιο εμπόριο (εξού και η επιθυμία μιας ελεύθερης κι ασφαλούς Μεσογείου για όλους). Οι συντελεστές όμως αδιαφορούν εντελώς για όλες αυτές τις πολιτικές συγκρούσεις τόσο σε οικονομικό και εσωτερικό πολιτικό επίπεδο όσο και στην εξωτερικής πολιτικής έκφρασή τους. Ομοίως όμως αδιαφορούν και για τις συγκρούσεις στο εσωτερικό της επαναστατημένης Ελλάδας. Η ομηρική ηρωολατρεία και η επαρχιώτικη προγονοπληξία ακόμα μία φορά φτάνουν στις πόρτες, στις οθόνες μας, χωρίς να προστίθεται καμία νέα προσέγγιση. Το εμπόριο καλά κρατεί.
16 έκριναν :
Η θεώρηση της ιστορίας όπως την αναπτύσσεις αφορά ένα κοινό που έχει επαρκή γνώση της ιστορίας και ψάχνει πλέον πίσω από τα γεγονότα να βρεί τις αιτίες που τα προκάλεσαν.
Δεν νομίζω πως έχει θέση σε ένα ντοκυμαντέρ που απευθύνεται σε ένα ευρύ και περιορισμένης ιστορικής γνώσης κοινό που ακόμα θέλει να πιστεύει στο κρυφό σχολειό και το λάβαρο της Λαύρας.
Εάν ακολουθούσε την αποψη σου κατά πάσα πιθανότητα δεν θα έφτανε στο 3ο επεισόδιο.
Εκτός των άλλων έχω την υπόνοια πως ευελπιστούν να μπορέσει να πουληθεί και σε ξένες τηλεοράσεις και γι΄ αυτό είναι γυρισμένο στα πρότυπα των αντίστοιχων του National Geographic.
Νομίζω ότι στις συζητήσεις που ακολουθούν την προβολή γίνονται τέτοιες προσεγγίσεις...
Το γεγονός ότι παθαίνουν υστερία και ουρλιάζουν οι γνωστοί παντογνώστες με τις παρωπίδες, σημαίνει ότι το "1821" έχει μια ευρύτερη αξία και ο καθένας μας το εισπράττει με τον τρόπο του.
Εγώ για παράδειγμα τρελαίνομαι καθώς βλέπω την σύγκρουση ρασιοναλισμού-εκσυγχρονισμού-προόδου με την συντήρηση-διατήρηση κεκτημένων-ιδιοτέλειας -συντεχνιασμού να συνεχίζεται στις μέρες μας σαν να μην άλλαξε τίποτε.
Σωστός ο Δείμος.
Αν επιτρέπεται ομως να πω το εξής.
Και παλι καλα να λεμε. Εδω πεσανε να τους φανε διοτι ειπασι πράγματα τα οποια δεν συνάδουν με τον "εθνικο" μύθο (αγ. λαυρα πχ, ή η σφαγη της τριπολιτσας, η "αστική" διαμορφωση του εθνους και τετοια) τα οποία ειναι δεδομένα στην ιστορια και εννοείται δεν αλλάζουν το νόημα του '21.
Δυστυχώς ομως εχεις δικιο. Η αναλυση των αιτιων των συμπεριφορων ειναι αρκετα επιδερμικη, απλα λεμε πως πχ "υπηρχαν εμφυλιοι", αν και προς τιμην του ο Βερεμης ειπε ενα "και λογικο ηταν, και πολύ άργησε, όπως γντ παντου κτλ κτλ", αλλά η ανάλυση των αιτιων ειναι επιδερμική. Βουτυρο στο ψωμι δηλ, αυτου που θελει να πιστεψει πως "ειναι καταρα του εθνους να αλληλοσφαζομαστε" και τετοια μεταφυσικα.
Αυτο που μενει τελικά ειναι πως οι συζυτήσεις ΜΕΤΑ το ντοκιμαντερ ειναι πιο ενδιαφερουσες απο το ντοκιμαντερ το ιδιο (οπως χτες καλή ώρα που οι ιστορικοί ήταν πολύ καλοί, αν και ομολογουμένως δεν διαρκεσε η κουβέντα όσο θα ήθελα)
Παντως φαινεται (και αυτο τελικα ειναι καλο) πως το '21 ηταν μια εξοχως πολυπλοκη διαδικασια και πως οι "καλοι" και οι "κακοι" ανήκουν μόνο στα παραμύθια, και αυτό μονο κακό δεν ειναι!
Αθεόφοβε, εγώ απλά έθεσα μερικά ζητήματα (και οχι τοσο αναλυτικά). Σαφώς και θα μπορούσαν να καλύψουν κάποια επεισόδια και να έχουν καισχετική εμπορικότητα (ή δεν ήταν εμπορικός ο τίτλος και ο διάλογος που ξέσπασε γύρω από το έθνος); Το θέμα είναι ότι η σειρά δεν αναζήτησε κάποια διαφορετική προσέγγιση, μία ματιά πέρα από εκείνη της δεκαετίας του '80, του 1880 εννοώ (sic).
Γατοπόντικα, δε διαφωνώ πως όλοι έχουμε τις δικές μας προσεγγίσεις. Αλλά η οπισθοδρομικότητα του ΙΘ΄ αιώνα δεν απαοτελεί προσέγγιση, αλλά στην καλύτερη περίπτωση αναμάσηση τροφής, ένα μυρηκασμό προγονοπληξίας και ηρωοολατρείας.
Σε μερικές συζητήσεις τέθηκαν ζητήματα. Σε μερικές άλλες είδαμε άσχετους μαϊντανούς να παίρνουν θέση ως ειδικοί επιστήμονες (πχ ένα συγγραφέας αγνώστου προελεύσεως, ένα ιδιοκτήτης καναλιού κι εφημερίδας, ένα δημοσιογράφος, ένας μητροπολίτης κλπ).
Zaphod, ακόμη και το ζήτημα της Αγίας Λαύρας είναι τόσο γνωστό στο μέσο Έλληνα... Μόνο οι εκδρομές-ξεναγήσεις που γίνονται στα Καλλάβρυτα αρκούν :)
Φρόντισαν, πάντως, οι συντελεστές να προκαλέσουν την οργή των ακροδεξιών κύκλων, γεγονός που προσέδωσε στη σειρά "πιστοποιητικό προοδευτικότητας", χώρια την τεράστια δωρεάν διαφήμιση που έγινε...
Αυτό δεν το σκέφτηκα, Άσκαρ. Δεν το είδα έτσι. Στην ουσία πάντως και ο Άνθιμος και ο Γεωργιάδης με το πρόσχημα να φανούν οι δικές τους θέσεις ενίσχυσαν το εν λόγω εμπόριο.
Προφανώς στην επιλογή του τρόπου παρουσίασης έπαιξε ρόλο το γεγονός ότι το ντοκυμανταίρ απευθύνεται σε τόσο ανομοιογενές από ιστορικής γνώσης κοινό που οποιαδήποτε περαιτέρω ανάλυση και κριτική θα φάνταζε άσκοπη. Ο ρόλος του προφανώς είναι να ανυψώσει το εθνικό μας φρόνημα στη δύσκολη αυτή φάση και να φρεσκάρει τις σχεδόν σβησμένες γνώσεις του σχολείου, με κάποιες διακριτικές και ίσως δειλές λόγω των γνωστών αντιδράσεων, πιο "επικίνδυνες" αναφορές.
Όμως στην εκπομπή που ακολουθεί του ντοκυμανταίρ και στο ραδιόφωνο την Κυριακή, σχεδόν παραβλέπουν τα γεγονότα αυτά καθαυτά και στέκονται περισσότερο στα επίμαχα θέματα που λες.
Τουλάχιστον για τις δικές μου ιστορικές γνώσεις που παραδέχομαι ότι δεν είναι και τόσο ευρείες.
Ίσως έχεις δίκιο. Ορισμένες πάντως συζητήσεις ήταν αστείες ως προς τους συντελεστές και το γενικό του πνεύμα. Αν όχι συντηρητικές, σίγουρα αδιάφορες. Η εμφάνιση του Άνθιμου έδωσε δε ένα προοδευτικό προφίλ.
Ενδιαφερον αντιλογος στο ντοκιμαντερ υπο σωστες βασεις κατα τη γνώμη μου
http://tvxs.gr/node/80161
Το άρθρο δεν το γνώριζα. Γενικώς είναι καλό, και άφησε έξω την προσωπολατρία και τη χαμηλή προσδοκία. Χαίρομαι που συμφωνούμε, Zaphod.
Δείμε, για μισό λεπτάκι διότι έχω μια μέγιστη διαφωνία επί του κειμένου. Λες (και εξηγείς) ότι το ντοκυμανταίρ είναι μια από τα ίδια, έτσι;
Στους Φακέλλους προ 2 εβδομάδων ο ίδιος ο Βερέμης παραδέχθηκε ότι αυτό που τον ενδιαφέρει είναι ο κόσμος να ξαναμάθει ιστορία (εν προκειμών τη δικιά του, νομίζοντας μάλλον ότι θα τον γράψει και η ιστορία αλλά ας μην πλατειάζουμε). Δεν του αρέσει του Βερέμη η υπάρχουσα (όπου δε λέει κανείς ότι είναι και τέλεια) και αποφασίζει από μόνος του μαζί με μια παρέα δημοσιογράφων, συγγραφέων κλπ (α, ήταν κι ένας Τούρκος ιστορικός μέσα. Έλληνα ιστορικό δεν θυμάμαι βέβαια, αλλά ας μην πλατειάζουμε εκ νέου) να ξαναγράψει ό,τι γουστάρει αυτός. Ενδεικτικό παράδειγμα (σύμφωνα με την σχεδόν δραματική ομολογία του ιδίου -μιας και προσπάθησε να το αποφύγει) ήταν η παρουσίαση της... Μονεμβασίας (ό τόνος στο ιώτα τον μάρανε) που "εκεί πήγαμε, αυτό παρουσιάσαμε ως πρωτεύον περιστατικό". Κοινώς, ό,τι λάχει κι ό,τι κάτσει.
Για να μην αρχίσω να γράφω σεντόνια λοιπόν, γιατί καταλήγεις στο "μια από τα ίδια"; Αυτό είναι που δεν μπορώ να καταλάβω. Προσπάθειες να παρουσιασθεί η ιστορία είτε έτσι είτε γιουβέτσι πάντοτε υπήρχαν στον δυτικό κόσμο. Αλλά τόσο ωμή και απροκάλυπτη προσπάθεια με τόσο κυνικές ομολογίες και σωρεία προσβολών και χαλκεύσεων, λυπάμαι, αλλά δεν θυμάμαι άλλη. Και νομίζω ότι δεν έχει νόημα να αναφερθούμε σε άλλα καθεστώτα πχ πολιτισμικών επαναστάσεων, σταλινικών εποχών κλπ, μήτε σε οργουελικές περιγραφές διότι η αυθύπαρκτη ακρότητα τα λέει όλα από μόνη της.
φίλε Δείμε καλησπέρα... είδα κι εγώ το ντοκιμαντέρ και πρέπει να συμφωνήσω μαζί σου στο μια απ'τα ίδια... πολύ κακό για το τίποτα αλλιώς...
Έλληνας ιστορικός εκτός από το Βερέμη, Άδη, είναι και ο Μιχαηλίδης.Εξάλλου, ως σύμβουλοι συμμετείχαν κι άλλοι. Αλλά το πρόβλημα δεν είναι εκεί.
Λέω "μια από τα ίδια" επειδή ουσιαστικά στην ιστορική έρευνα του δεν προστέθηκε τίποτα από εκείνα που κάναμε και στο σχολείο (πλην ορισμένων συζητήσεων μετά την προβολή). Η ίδια η μέθοδος παρουσίασης της σειράς είναι η κλασική γεγονοτολογία και η προσωπολατρία. Δεν υπάρχει χώρος για κινήματα, για πολιτική ανάλυση των ιδεολογικών ρευμάτων της εποχής παρά μόνο περιστασιακά κι ευκαιριακά.
Πάντως από το πνεύμα σου συμπεραίνω ότι θες την Ιστορία σχετικά στατική. Σε τούτο απάντησα παλαιότερα. Η Ιστορία εξελλίσσεται με την κοινωνία που γεννά τους ιστορικύς και θέτει νέα ερωτήματα. Ουσιαστικά δεν τέθηκε κανένα νέο ερώτημα σε σειρά (πώς έλεγαν τη γυναίκα του Κολοκοτρώνη, του Μακρυγιάννη και των άλλων ηρώων; Γιατί να μη μάθουμε τέτοιες πληροφορίες; Πώς αντιμετώπιζαν τις γυναίκες οι επαναστάτες; Τη θέση είχαν για τη δουλεία ή για τους δουλοπάροικους/κολίγους; Αυτά είναι μερικά ευκαιριακά ερωτήματα που ποτέ δε θα τεθούν, γιατί κανείς δεν ενδιαφέρεται να μάθει πχ ποια γυναίκα στήριζε το Θεόδωρο ή τον Οδυσσέα κλπ.
Νημερτής, μακάρι να γινόταν και κανένα κακό. Ουδέν κακόν αμιγές καλού. Εδώ έχουμε απλά κάτι εντελώς εμπορικό κι αδιάφορο.
Εγώ σκάλωσα στο σχόλιο του Zaphod που το βρήκα αρκετά εύστοχο «καλοί και κακοί ανήκουν μόνο στα παραμύθια και αυτό μόνο κακό δεν είναι!».
Δυστυχώς μάθαμε, ή μάλλον μας μάθανε, να διαβάζουμε έτσι την ιστορία. Αυτοί είναι οι καλοί, οι άλλοι οι κακοί. Συνήθως όμως πάντα οι άλλοι είναι οι κακοί και μεις οι καλοί. Όταν ο συσχετισμός αυτός διαφοροποιείται τότε προκύπτουν διαφωνίες.
Με ποια ιστορική αμεροληψία γράφει ο ιστορικός;
Με ποια ιστορική αμεροληψία διαβάζει ο αναγνώστης;
Έτσι ακριβώς είναι, άθεε. Μόνο η Ιστορία και η κοινωνική εξέλιξη δεν γνωρίζουν καλούς και κακούς. Κανείς ιστορικός δεν είναι όμως αμερόληπτος από τη στιγμή που είναι γέννημα ή δρα σε ένα συγκεκριμένο και δομημένο κοινωνικό περιβάλλον. Και εκεί ακριβώς μπορούμε να πατάμε και να τον κρίνουμε, ακόμα κι όταν ψευδεπίγραφα παρουσιάζεται ως ο απόλυτος γνώστης ή οδηγός της μίας αλήθειας.
Δημοσίευση σχολίου